«Ταξίδια του Γκιούλιβερ»: Σαν σήμερα εκδόθηκε το βιβλίο που έκανε τη σάτιρα να... αλλάξει επίπεδο

«Διαβάζεται από όλους και παντού - από το υπουργικό συμβούλιο μέχρι το βρεφοκομείο» σχολίασε ο Αλεξάντερ Πόουπ για «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ», τη διαχρονική σάτιρα που εκδόθηκε πρώτη φορά σαν σήμερα, στις 28 Οκτωβρίου του 1726.

Αρχικά κυκλοφόρησε ως ένα απλό ταξιδιωτικό ημερολόγιο υπό τον «Λέμιουελ Γκιούλιβερ, αρχικώς χειρουργό και ακολούθως καπετάνιο πολλών πλοίων». Δεν ήταν ωστόσο πολλοί αυτοί που το χάψανε - οι ιστορίες παραήταν εξωφρενικές και σχεδόν αμέσως έγινε γνωστό με τον συντομευμένο, γνώριμο τίτλο του.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως ο ορίτζιναλ τίτλος έλεγε «Γκάλιβερ» αλλά στα ελληνικά έχει επικρατήσει το «Γκιούλιβερ».

Με καταγωγή από την Ιρλανδία ο Τζόναθαν Σουίφτ γνώριζε καλά τον σαστισμένο και συγκαταβατικό τόνο που υιοθετούσαν οι Άγγλοι ταξιδιώτες όταν έρχονταν σε επαφή με τη διαφορετικότητα. Μερικές φορές σατίριζε συγκεκριμένα άτομα και συμπεριφορές, όπως ο αγγλικός ιμπεριαλισμός στην Ιρλανδία.

Το βιβλίο κινείται μεταξύ των δύο άκρων της φτηνής κωμωδίας και της εμπνευσμένης σάτιρας με τους στόχους των αστείων να είναι άμεσα αναγνωρίσιμοι από το κοινό του. Ο Γκιούλιβερ ταξιδεύει σε διαφορετικά βασίλεια -μεταξύ των οποίων στη Λίλιπουτ, το Μπρόμπντινγκναγκ και τη γη των Χούινεμ- καθένα από τα οποία έχει πολύ χαρακτηριστικές ιδιομορφίες αναφορικά με το σωματικό μέγεθος, την όψη και τις συνήθειες των κατοίκων του. Επίσης, το καθένα διακωμωδούσε κάποια όψη της καθημερινότητας των αρχών του 18ου αιώνα.

Για παράδειγμα, στο πρώτο (και πιο γνωστό) ταξίδι του στη Λίλιπουτ, ο Γκιούλιβερ καταλαμβάνεται εξαπίνης από τους κατοίκους, που έχουν ύψος μόλις 15 εκατοστά, είναι κατά βάθος κακεντρεχείς και κατατρίβονται με φαινομενικά ασήμαντα ερωτήματα, όπως από ποια μεριά πρέπει κανείς να σπάει ένα αυγό.

Στο Μπρόμπντινγκναγκ οι «επιστήμονες» επιχειρούν ένα σωρό γελοία πράγματα, όπως το να εκχυλίσουν ηλιακές ακτίνες από αγγούρια, ενώ αλλού, τα Χούινεμ είναι σοφά, ομιλούντα... άλογα που φροντίζουν μία φυλή από άγριους, ανθρωποειδείς Γιάχου.

Το βιβλίο τοποθέτησε τη σάτιρα στην καρδιά της πολιτικής και πολιτιστικής ζωής της Βρετανίας. Αμέσως μετά την έκδοση, ένα ευρέως διαδεδομένο περιοδικό άρχισε να αναφέρεται στις συνεδριάσεις του κοινοβουλίου ως «αντιπαραθέσεις στη γερουσία της Λίλιπουτ».

Καλλιέργησε μία καθαρά βρετανική παράδοση στην ανελέητη σάτιρα, η οποία σόκαρε τους επισκέπτες από χώρες με πιο έντονη την κουλτούρα επίδειξης σεβασμού, από Ρώσους του 19ου αιώνα μέχρι Αμερικανούς του 20ου, οι οποίοι εξοργίστηκαν με την απεικόνιση ενός «ξεχασιάρη» προέδρου Ρίγκαν στο σατιρικό κουκλοθέατρο Spitting Image. Εν κατακλείδι, ο Τζόναθαν Σουίφτ κατάφερε να «οπλίσει» με χλεύη εκείνους που δεν είχαν λόγο στη λήψη των αποφάσεων.