Γκερνίκα: Όταν ένας πολεμικός ανταποκριτής «ξεγύμνωσε» το ψέμα του Φράνκο

Αν και η 26η Απριλίου έχει μείνει στην Ιστορία για την αδιανόητη καταστροφή που σημειώθηκε στην Γκερνίκα, σαν σήμερα 27 Απριλίου, εκτυλίχθηκε μία από τις πιο θρυλικές ενέργειες στο πλαίσιο της πολεμικής ανταπόκρισης.

Ο λόγος για την προσωπική μαρτυρία ενός Βρετανού δημοσιογράφου, ονόματι Τζορτζ Στιρ, ο οποίος κατάφερε και βρέθηκε μία μέρα μετά τον βομβαρδισμό στο σημείο της τραγωδίας και κατέγραψε την προσωπική του μαρτυρία. Με το εν λόγω ρεπορτάζ, ο Δημοσιογράφος (επίτηδες το Δ κεφαλαίο) όχι μόνο παρέθεσε τα γεγονότα σε μία από τις πιο τραγικές σελίδες στον Ισπανικό Εμφύλιο αλλά «έδειξε» και ποιος ήταν ο θύτης την ώρα που ο Φράνκο και οι ναζί... σφύριζαν αδιάφορα.

Η βασκική πόλη Γκερνίκα καταστράφηκε ολοσχερώς ως αποτέλεσμα του βομβαρδισμού της κατά τον ισπανικό εμφύλιο, με ναζιστικά αεροπλάνα να εξαπολύουν μία «βροχή» θανάτου και καταστροφής, κατόπιν αιτήματος του Φράνκο, την οποία ο Πάμπλο Πικάσο απαθανάτισε στον φημισμένο πίνακά του.

Η πολεμική ανταπόκριση που διαμόρφωσε την Ιστορία

Αν και ο Φράνκο έκανε πως δεν γνώριζε τίποτα, υπολόγιζε χωρίς τον νοτιοαφρικανικής καταγωγής Άγγλο ανταποκριτή των Times, Τζορτζ Στιρ, ο οποίος απέστειλε το συγκλονιστικό κομμάτι του την επομένη του βομβαρδισμού στα κεντρικά του Λονδίνου.

Ήταν ένα γεγονός που σήμερα έχει γίνει σύμβολο της φρίκης του πολέμου -ειδικά του πολέμου από τον 20ο αιώνα και πέρα, οπότε οι άμαχοι γίνονται σκοπίμως στόχος και εξολοθρεύονται. Παράλληλα, ήταν ένα γεγονός που δεν θα είχε γίνει ποτέ τόσο σαφώς αντιληπτό -καθώς οι Εθνικιστές αρνούνταν σθεναρά οποιαδήποτε σχέση- αν δεν ήταν εκεί ο Στιρ για να το καταγράψει, καθώς και να περιγράψει τα περιβλήματα των ναζιστικών βομβών.

Όπως ανέφερε ο Στιρ, αυτή η πόλη, που αποτελούσε σημαντικό σύμβολο για τους Βάσκους, «καταστράφηκε ολοσχερώς χθες το απόγευμα» από εχθρικά αεροσκάφη, ενώ «ισοπεδώθηκε αργά και μεθοδικά», παρά το γεγονός πως βρισκόταν «πολύ μακριά από την πρώτη γραμμή του πολέμου». Σύμφωνα με τον Τζορτζ Στιρ, η ενέργεια αυτή αποτελούσε ένα έγκλημα (αυτό που αργότερα θα αποκαλούνταν επισήμως ως «έγκλημα πολέμου»), «που όμοιό του δεν είχε ξαναγίνει στη στρατιωτική ιστορία».

Η σοκαριστική περιγραφή της τραγωδίας

Ο Στιρ επισκέφθηκε την πόλη στη μέση της νύχτας και περιέγραψε πως «το θέαμα ήταν φρικτό, με τα πάντα να φλέγονται απ’ άκρη σ’ άκρη». Σπίτια «κατέρρεαν εκατέρωθεν του δρόμου» ενώ το μόνο που απέμενε από τα διάφορα νοσοκομεία ήταν «σωροί από αναμμένα κάρβουνα». Όπου το επέτρεπε η θερμοκρασία, οι άνθρωποι έψαχναν απεγνωσμένα τους συγγενείς τους. Απομακρυσμένα αγροκτήματα -τα γύρω χωριά είχαν επίσης βομβαρδιστεί- «καίγονταν σαν κεράκια πάνω στους λόφους».

Ο Στιρ δεν ήταν μάρτυρας του ίδιου του βομβαρδισμού, όμως έχοντας φτάσει λίγο μετά, μπόρεσε να καταγράψει τόσο τα αποτελέσματά του, όσο και τις μαρτυρίες των επιζώντων, παρόλο που τελικά αναγκάστηκε να τραπεί σε φυγή λόγω της επέλασης των Εθνικιστών.

Σε μία εποχή ψευδών ειδήσεων, και με τις αξιόπιστες εφημερίδες να περιορίζουν τις επιτόπου ανταποκρίσεις, αυτή η ιστορία ίσως είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αξίας που έχει η προσωπική μαρτυρία.