Ποια είναι τα έργα που πρέπει να γίνουν για να μην πούμε το νερό... νεράκι- Κίνδυνος στην επαρχία

Αν η έλλειψη νερού, φαντάζει σε πολύ κόσμο σαν ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, η πραγματικότητα έρχεται για να μας διαψεύσει. Ήδη σε αρκετούς δήμους της χώρας η λειψυδρία είναι τόσο μεγάλη που κηρύσσονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πηγές και γεωτρήσεις στερεύουν -μας λένε- η μια πίσω από την άλλη, βρύσες κλείνουν αφού το νερό σταματά να τρέχει για αρκετές ώρες της ημέρας ως επιλογή εξοικονόμησης και πλωτές μονάδες αφαλάτωσης μισθώνονται, ως μια λύση από τις πολλές που αναζητούν οι αρμόδιοι φορείς.

Ο κύριος Πέτρος Βαρελίδης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, με τον οποίο επικοινωνήσαμε, μας μιλά για τα έργα που πρέπει ή σχεδιάζεται να γίνουν. Όπως έργα ορεινής υδρονομίας στη Θεσσαλία που υπολογίζεται να ξεκινήσουν τον Σεπτέμβριο, στον Αργολικό κάμπο και στην Κορινθία που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα και επίσης απαιτούν λύση, αφαλάτωση, ακόμη και νέοι ταμιευτήρες…

«Κοιτάξτε πάντα, πάντα χρειάζονται ταμιευτήρες και νομίζω ότι και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης αλλά και το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, έχουν έναν κατάλογο εν δυνάμει ταμιευτήρων που μπορεί να γίνουν ή που έχουν ήδη γίνει και δεν λειτουργούν είτε γιατί δεν είναι συνδεδεμένοι με το δίκτυο, είτε γιατί   υπήρχαν κάποιες κατασκευαστικές αστοχίες, είτε γιατί έχουν μείνει ημιτελείς, γιατί τελείωσαν τα λεφτά. Άρα και μέρος της άσκησης που κάνουμε τώρα είναι να καταγράψουμε ανά περιοχή όλες τις υφιστάμενες, ολοκληρωμένες ή μη ολοκληρωμένες υποδομές, έτσι ώστε να παρέμβουμε με συμπληρωματικές δράσεις και να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε και έργα τα οποία αυτή τη στιγμή παραμένουν αναξιοποίητα.

-Η αφαλάτωση, που κάποιοι χαρακτηρίζουν ενεργοβόρα, είναι μια λύση στο πρόβλημα;

Βεβαίως είναι μια λύση ακριβή, ενεργοβόρα…Από την άλλη πλευρά όμως η θάλασσα παρέχει άφθονο νερό, έτσι έχεις έναν άφθονο πόρο. Επίσης το τι είδος αφαλάτωση θα κάνεις κι αυτό παίζει ρόλο. Δηλαδή αν κάνεις αφαλάτωση σε υφάλμυρο νερό το κόστος είναι πολύ μικρότερο από ότι αν κάνεις σε θαλασσινό νερό. Άλλωστε θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ, ότι όταν κάνουμε αφαλάτωση αυτή συνοδεύεται συνήθως από φωτοβολταϊκά.»

Πολλά κομμάτια του παζλ συμπληρώνουν το πρόβλημα, τονίζει ο κύριος Βαρελίδης. Η άρδευση, οι παράνομες γεωτρήσεις, η αλλαγή νοοτροπίας εν γένει…

«Πριν προχωρήσουμε σε δραστικά μέτρα τύπου αλλαγής καλλιεργειών που μπορεί σε κάποιες περιοχές να είναι αναγκαία, το πρώτο   πράγμα που πρέπει να κάνουμε, είναι να κοιτάξουμε να εξορθολογήσουμε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η άρδευση. Δηλαδή, τα πιο απλά πράγματα. Ότι μεσημέρι δεν πρέπει να γίνεται άρδευση γιατί μεγάλο μέρος του νερού απλώς εξατμίζεται. Ή ότι πρέπει να χρησιμοποιείται η σωστή ποσότητα νερού και όχι παραπάνω από την απαιτούμενη. Κι εγώ καταλαβαίνω την αγωνία των αγροτών που έχουν ένα ζήτημα με τη διαθεσιμότητα του νερού, καταλαβαίνω την αγωνία του να χρησιμοποιήσουν όσο περισσότερο μπορούν, αλλά αυτό γίνεται σε βάρος του αγρότη που είναι πιο κάτω στο αρδευτικό σύστημα.

Καταρχήν υπάρχουν πάρα πολλές παράνομες γεωτρήσεις. Επίσης στις νόμιμες γεωτρήσεις δεν υπάρχει πλήρης και καλός έλεγχος για το πόσο νερό αντλείται, άρα εγώ μπορεί να έχω μια γεώτρηση με άδεια για να αντλώ 1000 κυβικά και εγώ να αντλώ 5.000 κυβικά.

-Αυτό όμως δεν πρέπει με κάποιο τρόπο, κάποιος να το ελέγχει;

Ασφαλώς και πρέπει και είναι μέρος του προβλήματος που πρέπει να λύσουμε.»

 «Δεν θα φτάσουμε στο δελτίο στο νερό σε ότι αφορά στην ΕΥΔΑΠ και την Αττική - Στην υπόλοιπη Ελλάδα υπάρχουν πάροχοι οι οποίοι είναι πάρα πολύ αδύναμοι»

Τι γίνεται όμως με τον κώδωνα του κινδύνου που κρούουν οι επιστήμονες και οι οποίοι αναφέρουν ότι αν συνεχιστεί η λειψυδρία, δεν αποκλείεται να πέσουμε σε επίπεδο δελτίου στο νερό; Ο κύριος Βαρελίδης, το αποκλείει για την Αττική. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, λέει, οι πάροχοι είναι αδύναμοι…

«Ναι δεν θα φτάσουμε στο δελτίο για το νερό. Αλίμονο. Εννοείται ότι δεν θα φτάσουμε στο δελτίο στο νερό σε ότι αφορά στην ΕΥΔΑΠ και την Αττική. Η ΕΥΔΑΠ είναι ένα κολοσσός, είναι τεράστια εταιρεία με πάρα πολύ μεγάλες δυνατότητες και έμπειρο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό και έχουμε πλήρη εμπιστοσύνη στην ικανότητά της και στην επάρκειά της να ανταποκριθεί σε ό,τι ανάγκες δημιουργηθούν.

-Αυτό ισχύει και για την υπόλοιπη Ελλάδα; Γιατί μου είπατε για την Αττική…

Στην υπόλοιπη Ελλάδα υπάρχουν πάροχοι οι οποίοι είναι πάρα πολύ αδύναμοι. Και διοικητικά και τεχνικά, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σε κάποιες περιοχές στην επαρχία, διακοπές στην υδροδότηση για κάποιες ώρες της ημέρας ή κάποιες μέρες ή τα χωριά που είναι πιο ψηλά να έχουν πρόβλημα ή τα σπίτια που είναι πιο ψηλά να έχουν πρόβλημα. Αυτά είναι χρόνια συγκυριακά προβλήματα -συγκυριακά γιατί εξαρτώνται από τα αποθέματα τα τοπικά- τα οποία βέβαια κι αυτά πρέπει να τα επιλύσουμε και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να γίνουν συμπληρωματικά έργα ύδρευσης, στοχευμένα, έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν το ουσιαστικό πρόβλημα. Να σας πω ένα παράδειγμα. Μπορεί σε κάποια περιοχή να υπάρχει ένα έλλειμμα 10% του νερού και να έρθει να σου πει, ότι εγώ χρειάζομαι μια ημέρα αφαλάτωση για να καλύψω αυτό το έλλειμμα…Αν όμως έχει 60% απώλειες στο δίκτυο, είναι προτιμότερο αυτά τα λεφτά να πάνε στην επισκευή του δικτύου, παρά σε μια μονάδα αφαλάτωσης. Άρα πρέπει να το δει κανείς τοπικά.

-Αν όμως μιλήσει κάποιος με αυτούς τους φορείς που λέτε ότι είναι πιο αδύναμοι, θα σας πουν κι εκείνοι ότι περιμένουμε να γίνουν έργα…

Ξέρετε η Ελλάδα είναι μια χώρα που είναι πολύ καπιταλιστική και πολύ σοσιαλιστική ταυτόχρονα. Είμαστε υπέρ της ατομικής πρωτοβουλίας και της αυτοδιαχείρισης, αλλά θέλουμε και το κράτος «πατερούλη» που να επεμβαίνει και να λύνει όλα τα προβλήματα. Θέλουμε η τοπική αυτοδιοίκηση να είναι κυρίαρχη και να έχει τον πρώτο λόγο σε θέματα που πράγματι πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο, ταυτόχρονα όμως θέλουμε και το κράτος να παρεμβαίνει για να μας λύνει τα προβλήματα.

Πρέπει λοιπόν να βρούμε μια χρυσή ισορροπία. Δηλαδή είναι και ευθύνη των τοπικών κοινωνιών να έχουν μια σωστή διαχείριση και όχι να περιμένουν τον Μάιο, κάθε χρόνο, για να διαπιστώσουν τα προβλήματα τα οποία μάλλον θα έπρεπε να τα γνωρίζουν γιατί τα είχαν και τον προηγούμενο Μάιο και τον προηγούμενο και τους τελευταίους 20 ή 50 «Μαΐους». Επομένως πρέπει οι τοπικοί πάροχοι που μπορεί να είναι π.χ. ο δήμος, να μεριμνά έτσι ώστε να προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες έγκαιρα και επίσης θα πρέπει να συγκεντρώνει πόρους για να μπορεί να συνδράμει και η ίδια (η τοπική αυτοδιοίκηση) στα έργα αυτά .

Γιατί όλοι οι πάροχοι σύμφωνα με το εθνικό σχέδιο για το πόσιμο νερό που καταρτήθηκε το ’22, ζητούν έργα τα οποία είναι αξίας 6 δισ. Δεν υπάρχουν έξι δισεκατομμύρια για να γίνουν αυτά τα έργα, άρα από κάπου πρέπει να βρεθούν. Το κράτος δεν τα έχει αυτά τα χρήματα. Και δεν τα έχει κανένα κράτος. Δεν είναι ότι είναι τόσο φτωχό το κράτος μας, φτωχό είναι δεν είναι πάρα πολύ πλούσιο, αλλά εν πάση περιπτώσει σίγουρα υπάρχουν και πολλά φτωχότερα. Αλλά 6 δισ. δεν έχουμε, άρα επομένως χρειάζεται και ο κάθε πάροχος να μερινά για τη σωστή διαχείριση του νερού και για την εξοικονόμηση χρημάτων, έτσι ώστε αυτά να μπορούν να κατευθυνθούν στην ενίσχυση του δικτύου, όπου αυτή είναι απαραίτητη. Και να μην τα περιμένουν όλα από την κεντρική κυβέρνηση. Αυτό θέλω να πω. Γιατί ξέρετε εύκολο είναι να είμαι εγώ δήμαρχος και να κάνω ότι νοιάζομαι για τους δημότες μου, βάζοντας πολύ χαμηλά τέλη στην ύδρευση και στην αποχέτευση και μετά να πηγαίνω στο κράτος και να λέω… “Ξέρεις, δεν μου φτάνουν τα λεφτά. Έχω πρόβλημα”. Άρα πρέπει να υπάρχει μια σωστή διαχείριση και οικονομική διαχείριση και σωστή τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος.»

Η χώρα πάσχει στο επίπεδο του ελέγχου εφαρμογής της νομοθεσίας

Ένα εξίσου σημαντικό κομμάτι του παζλ της λειψυδρίας, είναι και οι έλεγχοι που πρέπει να γίνονται και τους οποίους χαρακτηρίζει «αδύναμο σημείο» στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Flash.gr, ο Γενικός Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων…

«-Ο ρόλος αυτός ποιον βαραίνει;

Αυτή τη στιγμή το αρδευτικό νερό το διαχειρίζονται οι ΤΟΕΒ (Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων) ως επί το πλείστων, οι οποίοι οφείλουν να κάνουν και τους σχετικούς ελέγχους. Τώρα βέβαια είναι ένα ουσιαστικά συνεταιριστικό σχήμα των αγροτών, της κάθε περιοχής, με όλα τα προβλήματα ή τα θετικά που αυτό συνεπάγεται. Το ζήτημα του ελέγχου είναι ένα αδύναμο σημείο, όχι μόνο σε ότι αφορά το νερό. Καταλαβαίνετε ότι η χώρα πάσχει στο επίπεδο του ελέγχου εφαρμογής της νομοθεσίας, είτε πρόκειται για τον αντικαπνιστικό νόμο, είτε πρόκειται για τα φορολογικά έσοδα, είτε πρόκειται για το νερό. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Υπάρχει ένα ζήτημα κουλτούρας, το οποίο δημιουργεί την ανάγκη για πολύ ισχυρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς που θα πηγαίνουν κόντρα στο κοινωνικό ρεύμα, το οποίο καταλαβαίνετε ότι είναι σενάριο φαντασίας. Δεν μπορεί να γίνει στην πράξη. Χρειάζεσαι μεγαλύτερη συναίνεση από τις τοπικές κοινωνίες για την αντιμετώπιση παραβατικών συμπεριφορών, οι οποίες είναι τόσο εκτεταμένες.

-Και που είναι κρίκοι του προβλήματος;

Ναι και γι αυτόν το λόγο ,προσπαθούμε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεταρρύθμιση που κάναμε με τη δημιουργία του Ο.Δ.Υ.Θ (Οργανισμός Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας). Προσπαθούμε μέσω αλλαγής του τρόπου διακυβέρνησης να μπορέσουμε να καλύψουμε αυτά τα προβλήματα και να αλλάξουμε την νοοτροπία. Γιατί, ξέρετε εδώ απαιτείται ένας συνδυασμός πραγμάτων, δηλαδή απαιτείται προφανώς ενίσχυση του ελέγχου, κάποια πρόστιμα, όλα αυτά ταυτόχρονα, όμως απαιτείται και αλλαγή νοοτροπίας. Γιατί δεν μπορείς με αστυνομικά μέτρα να πας σε κάθε αγρότη, όπως δεν μπορείς να στέλνεις σε κάθε μπαρ αστυνομικό για τον αντικαπνιστικό νόμο, δεν μπορείς σε κάθε αυτοκίνητο να τους σταματάς για τη ζώνη.»

Διαβάστε εδώ όλη την έρευνα του flash.gr για τον Φάκελο Λειψυδρία στην Ελλάδα. Οι όχθες έχουν υποχωρήσει αρκετά μέτρα. Εκεί όπου κάποτε υπήρχε νερό και ψάρια, τώρα επικρατεί η ξηρασία. Οι εικόνες είναι αποκαρδιωτικές...