Πήρατε ξανά τα κιλά που με κόπο χάσατε; Δεν φταίτε εσείς, το λίπος έχει «μνήμη»

Η απώλεια κιλών γίνεται με πολλή προσπάθεια, ενώ η ανάκτησή τους πολύ εύκολα. Χωρίς να το καταλάβετε, τρώτε λίγο παραπάνω, γυμνάζεστε λίγο λιγότερο, υποκύπτετε σε λίγο περισσότερους πειρασμούς. Η επιστήμη λέει ότι τα λίπος (τα κύτταρα που αποθηκεύουν λίπος) έχουν ένα είδος μνήμης που τους επιτρέπει να απορροφήσουν λίπος και να μεγαλώσουν, όταν εκτίθενται σε φαγητά με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά.

Το φαινόμενο του γιο-γιο

Χωρίς φαρμακευτική αγωγή ή βαριατρική επέμβαση, οι περισσότεροι άνθρωποι θα γυρίσουν στο αρχικό τους βάρος μέσα σε λίγα χρόνια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο φαινόμενο του γιο-γιο, δηλαδή της απώλειας και ανάκτησης βάρους. Οι επιστήμονες τώρα υποστηρίζουν ότι υπάρχει εξήγηση. Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο Nature αναφέρεται ότι τα γονίδια, το περιβάλλον και το ιστορικό υγείας παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό το φαινόμενο.

Οι επιγενετικές αλλαγές στο DNA

Ο πρώτος παράγοντας που επηρεάζει την απώλεια και ανάκτηση των κιλών είναι οι χημικές τροποποιήσεις του DNA που ονομάζονται επιγενετικές αλλαγές. Αν και δεν αλλάζει το ίδιο το DNA (η αλληλουχία των μορίων που το αποτελούν), οι επιγενετικές αλλαγές κάνουν την πρόσβαση στο DNA πιο δύσκολη, απενεργοποιώντας στην ουσία κάποια γονίδια. Άλλες αλλαγές είναι χημικές και άλλες δομικές (όπως το πόσο πυκνά πακεταρισμένο είναι το DNA).

Σε αυτή τη νέα μελέτη εξετάστηκαν ποντίκια που σιτίστηκαν με μια πλούσια σε λιπαρά διατροφή και στη συνέχεια με μια φυσιολογική δίαιτα ώστε να χάσουν το περιττό βάρος. Καθώς το έχασαν, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι από μεταβολική άποψη τα ποντίκια αυτά δεν διέφεραν σε τίποτα από τα ποντίκια που σιτίζονταν φυσιολογικά εξαρχής. Ωστόσο οι ερευνητές βρήκαν ότι τα λιποκύτταρα των ποντικιών είχαν επιγενετικές αλλαγές που προέκυψαν κατά την αύξηση του βάρους.

Για να διασταυρώσουν τα αποτελέσματά τους, οι ερευνητές εξέτασαν κύτταρα από ασθενείς που είχαν κάνει βαριατρική επέμβαση και βρήκαν ότι τα επίπεδα δραστηριότητας των κυττάρων που σχετίζονται με επιγενετικές αλλαγές παρέμεναν τα ίδια, λέει η Λόρα Χίντε από το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο - ETH της Ζυρίχης, που συνυπογράφει τη μελέτη.

Η κρίση ταυτότητας

Σύμφωνα με τη Χίντε, «τα λιποκύτταρα περνάνε ένα είδος “κρίσης ταυτότητας” και “ξεχνάνε” ποια είναι και τι πρέπει να κάνουν». Η έρευνα δείχνει ότι «οι αλλαγές παρέμειναν αρκετά μετά την απώλεια βάρους και κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στους ανθρώπους».

Ένα άλλο ενδιαφέρον μέρος των πειραμάτων ήταν το εξής: οι ερευνητές πήραν λιποκύτταρα και από τις δύο ομάδες και τα έβαλαν σε καλλιέργειες με γλυκόζη και παλμιτικό οξύ (κοινό κορεσμένο λιπαρό οξύ). Αυτό που παρατήρησαν ήταν ότι τα λιποκύτταρα των ποντικιών που πήραν βάρος αυξήθηκαν πιο γρήγορα από τα ποντίκια της ομάδας ελέγχου. Επίσης τα ποντίκια που είχαν πάρει βάρος και το είχαν χάσει, ξαναπήραν βάρος πιο γρήγορα από την ομάδα ελέγχου.

Η Χίντε υποστηρίζει ότι οι επιγενετικές αλλαγές μπορεί να αφορούν «μνήμη σε άλλα κύτταρα του σώματος, όπως τα νευρικά και να επηρεάζεται η όρεξη των ανθρώπων που έχασαν βάρος. Παράλληλα, η Δρ Φατιμά Κόντι Στάνφορντ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ (δεν συμμετείχε στην έρευνα), εξηγεί ότι η έρευνα «δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον λόγο που η διατήρηση βάρους είναι δύσκολη». Ακόμη επισημαίνει ότι «η διατροφική συμπεριφορά των ανθρώπων είναι πιο πολύπλοκη από των ποντικιών». Καταλήγει υπογραμμίζοντας και μια άλλη σημαντική παράμετρο: «Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι η έρευνα δεν έχει πρακτική εφαρμογή. Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί μόρια που προκαλούν επιγενετικές αλλαγές στο DNA».