Υπάρχει πραγματικά διαφορά μεταξύ ανδρικού και γυναικείου εγκεφάλου; - Η επιστήμη δίνει την απάντηση

Μία από τις πιο διαχρονικές και αμφιλεγόμενες ερωτήσεις στη νευροεπιστήμη φαίνεται πως αρχίζει να βρίσκει απάντηση: Υπάρχει πραγματικά διαφορά ανάμεσα στον ανδρικό και τον γυναικείο εγκέφαλο;

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες αναζητούν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή να διαψεύδουν την ύπαρξη θεμελιωδών διαφορών στη δομή και λειτουργία των εγκεφάλων ανδρών και γυναικών. Αν και κατά καιρούς μελέτες έτειναν να ενισχύσουν την άποψη ότι «οι άνδρες είναι από τον Άρη και οι γυναίκες από την Αφροδίτη», η σύγχρονη επιστήμη προσφέρει μια πιο σύνθετη και ενδιαφέρουσα εικόνα.

Η αναζήτηση για τον «ανδρικό» και «γυναικείο» εγκέφαλο

Σύμφωνα με πρόσφατη ανασκόπηση των δεδομένων, που παραθέτει το Live Science, δεν υπάρχουν σαφώς διακριτοί «ανδρικοί» και «γυναικείοι» εγκέφαλοι. Αντίθετα, τα εγκεφαλικά χαρακτηριστικά φαίνεται πως διαμορφώνονται περισσότερο από ένα φάσμα παραγόντων παρά από το βιολογικό φύλο μόνο.

«Όταν κοιτάμε τον εγκέφαλο ενός ατόμου, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν ανήκει σε άνδρα ή γυναίκα», τονίζει η Daphna Joel, καθηγήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, που ηγείται έρευνας πάνω στο θέμα.

Τι δείχνουν οι μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου

Οι πρώτες μελέτες που έδειχναν διαφορές βασίζονταν σε στατιστικά μέσα όρων και όχι σε απόλυτες διαφορές. Για παράδειγμα, ενώ κατά μέσο όρο ο ανδρικός εγκέφαλος μπορεί να είναι ελαφρώς μεγαλύτερος σε όγκο -κυρίως λόγω του συνολικού μεγαλύτερου σωματικού μεγέθους- αυτό δεν σημαίνει ότι λειτουργεί διαφορετικά ή ότι η δομή του είναι ενιαία σε όλους τους άνδρες.

Πιο πρόσφατες μελέτες που χρησιμοποιούν προηγμένες τεχνικές απεικόνισης δείχνουν ότι οι εγκέφαλοι των ανθρώπων αποτελούν «μίγματα» χαρακτηριστικών που άλλοτε εμφανίζονται συχνότερα σε άνδρες και άλλοτε σε γυναίκες.

Το «μωσαϊκό» του εγκεφάλου

Η καθηγήτρια Joel εισήγαγε τον όρο «μωσαϊκό εγκεφάλου», για να περιγράψει ακριβώς αυτή τη σύνθεση: Κάθε εγκέφαλος συνδυάζει χαρακτηριστικά που μπορεί να είναι «συνηθέστερα» σε ένα φύλο, αλλά συνυπάρχουν μέσα στο ίδιο άτομο.

«Το φύλο δεν είναι ο καθοριστικός παράγοντας για τη δομή ή τη λειτουργία του εγκεφάλου», εξηγεί. Αντίθετα, η εμπειρία, το περιβάλλον, οι ορμόνες, και η γενετική παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του εγκεφάλου.

Τι σημαίνει αυτό για την κατανόηση της συμπεριφοράς;

Αυτή η επιστημονική κατεύθυνση έρχεται να αποδομήσει στερεότυπα δεκαετιών που ήθελαν τους άνδρες «λογικούς» και τις γυναίκες «συναισθηματικές» λόγω εγκεφαλικών διαφορών.

Οι διαφορές στη συμπεριφορά δεν φαίνεται να προέρχονται από απόλυτα βιολογικά χαρακτηριστικά του εγκεφάλου, αλλά από έναν συνδυασμό κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

«Όταν λέμε ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι στα μαθηματικά ή οι γυναίκες πιο επικοινωνιακές, αυτό συχνά αντανακλά κοινωνικές επιρροές και όχι εγκεφαλικές δομές», επισημαίνει η Joel.

Η σημασία των ανακαλύψεων για την κοινωνία

Αυτά τα νέα δεδομένα έχουν σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις. Μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση διακρίσεων, ειδικά σε επαγγελματικούς χώρους που βασίζονται ακόμα σε στερεότυπα για τις «φυσικές» ικανότητες ανδρών και γυναικών.

Επιπλέον, η επιστήμη του «μωσαϊκού εγκεφάλου» δίνει χώρο για καλύτερη κατανόηση της ταυτότητας φύλου και της ποικιλομορφίας της ανθρώπινης εμπειρίας. Δείχνει ότι δεν υπάρχει ένας «ανδρικός» ή «γυναικείος» τρόπος σκέψης ή ύπαρξης.

Οι ειδικοί καλούν πλέον σε μια νέα εποχή στη μελέτη του εγκεφάλου, που δεν θα βασίζεται σε απλουστευμένες, διχοτομικές κατηγορίες φύλου.

«Αντί να εστιάζουμε στο αν ο εγκέφαλος είναι ανδρικός ή γυναικείος, θα πρέπει να ρωτάμε ποιοι παράγοντες τον διαμόρφωσαν, από την παιδική ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή», αναφέρει η Joel.

Ο εγκέφαλος δεν έχει φύλο, έχει ιστορία

Η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προϊόν εμπειριών, περιβάλλοντος και βιολογίας, σε ένα πολύπλοκο μίγμα που δεν μπορεί να περιοριστεί στο δίπολο άνδρας/γυναίκα.

Καθώς η έρευνα συνεχίζεται, γίνεται σαφές ότι ο δρόμος προς την κατανόηση του νου και της συμπεριφοράς μας περνάει μέσα από την εγκατάλειψη των στερεοτύπων και την αποδοχή της μοναδικότητας κάθε ανθρώπου.