Τσικνοπέμπτη: Η προέλευση του ονόματος, οι παραδόσεις και τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα

Λίγες ημέρες πριν από την Κυριακή της Αποκριάς, γιορτάζεται η Τσικνοπέμπτη με την καθιερωμένη κατανάλωση κρεατικών. Η συγκεκριμένη γιορτή βρίσκεται στη δεύτερη εβδομάδα της περιόδου που εκκλησιαστικά ονομάζεται Τριώδιο και αποτελείται από τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δηλαδή τη νηστεία που προηγείται του Πάσχα.

Γιατί Πέμπτη;

Ο λόγος που επιλέχθηκε η Πέμπτη είναι ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρεί σημαντικές τις νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής. Έτσι, προτιμήθηκε η ενδιάμεση ημέρα. Φέτος, η Τσικνοπέμπτη θα εορταστεί στις 20 Φεβρουαρίου και έντεκα ημέρες αργότερα ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα, η οποία σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής και της νηστείας ενόψει του Πάσχα.

Γιατί κατανάλωση κρεατικών;

Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης χάνεται στα βάθη των αιώνων και προέρχεται από τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων που συνοδεύονταν με κατανάλωση κρεατικών. Αυτές ενσωματώθηκαν στο χριστιανικό ημερολόγιο και, σύμφωνα με λαογράφους, η Τσικνοπέμπτη αποτελεί τελετουργία για την ευφορία της γης την επερχόμενη άνοιξη.

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι παρόμοιες γιορτές με την Τσικνοπέμπτη έχουν και άλλοι λαοί. Οι Γερμανοί γιορτάζουν την «Weiberfastnacht» και οι Γάλλοι την «Mardi Gras», τη «Λιπαρή Τρίτη» δηλαδή, η οποία αντιστοιχεί στην τελευταία μέρα της Αποκριάς, πριν αρχίσει η νηστεία, όπου συνηθίζεται να τρώνε λιπαρές τροφές, ό,τι δηλαδή θα αποφεύγεται το σαρανταήμερο.

Τοπικά έθιμα στην Ελλάδα

Ας δούμε ποια είναι τα τοπικά έθιμα της Τσικνοπέμπτης σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας:

• Κοζάνη: Η Τσικνοπέμπτη στην Κοζάνη σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της Αποκριάς. Σε κάθε γειτονιά της πόλης ανάβει ο πρώτος «φανός», μια εορταστική πυρά γύρω από την οποία οι κάτοικοι χορεύουν και πίνουν κρασί.
• Ξινό Νερό, Φλώρινα: Διοργανώνεται μασκέ πάρτι με ορχήστρα και παραδοσιακή μουσική.
• Σέρρες: Οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές, όπου ψήνουν το κρέας, και στη συνέχεια πηδούν πάνω από τις φλόγες.
• Ξάνθη: Η κεντρική πλατεία της πόλης γίνεται το επίκεντρο των εορτασμών, με τους λαογραφικούς συλλόγους να προσφέρουν εδέσματα στους συμμετέχοντες.
• Θήβα: Την ημέρα της Τσικνοπέμπτης ξεκινά ο «βλάχικος γάμος», που ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα με το γλέντι των συμπεθέρων. Πιθανότατα πρόκειται για κατάλοιπο της λατρείας του θεού Διονύσου.
• Πάτρα: Η Τσικνοπέμπτη στην Πάτρα γιορτάζεται με την κλασική κρεατοφαγία, αλλά και με ιδιαίτερα τοπικά δρώμενα, όπως «ο γάμος της Γιαννούλας της κουλουρούς» [υπαρκτό πρόσωπο που έζησε πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο] και «τα Τριτάκεια του Λάζαρη». Το επίκεντρο των εκδηλώσεων είναι η Άνω Πόλη.
• Κέρκυρα: Στην παλιά πόλη της Κέρκυρας πραγματοποιούνται τα πετέγολα, ένα θεατρικό είδος που θυμίζει την Κομέντια ντελ άρτε. Τα πετέγολα που παίζονται στην Πίνια, το κέντρο της παλιάς πόλης, είναι το αποκορύφωμα των εορτασμών, με τη συμμετοχή νοικοκυρών από διάφορες γειτονιές.
• Κομοτηνή: Οι νοικοκυρές σχεδόν καίνε (καψαλίζουν) μια κότα, την οποία θα φάνε την Κυριακή της Αποκριάς. Επιπλέον, τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν φαγώσιμα δώρα: ο άντρας στέλνει τον «κούρκο» (δηλαδή μία κότα), ενώ η γυναίκα προσφέρει μπακλαβά και μια κότα γεμιστή.