Όταν μπήκε τέλος στις συλλήψεις «με τα σεντόνια»

Πριν από την πρώτη τετραετία ΠΑΣΟΚ, που ξεκίνησε το 1981, το δίκαιο στην Ελλάδα ήταν γεμάτο αναχρονισμούς. Ποιος δεν θυμάται τον «νόμο 4000» του 1958, που ψηφίστηκε επί Κωνσταντίνου Καραμανλή για την εξάλειψη του τεντιμποϊσμού, την υποχρέωση καταβολής προίκας από την οικογένεια της νύφης στον γαμπρό και φυσικά τις συλλήψεις με τα σεντόνια, όπως αυτή στη σπαρταριστή κωμωδία «Η Βίλα των Οργίων».

Μεταξύ αστείου και σοβαρού, συνήθως λέγεται το σοβαρό, και μια τέτοια περίπτωση ήταν η κινηματογραφική σύλληψη του Λάμπρου Κωνσταντάρα. Η μοιχεία ήταν ποινικό αδίκημα σχεδόν από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους. Πλημμέλημα μεν, ποινικό αδίκημα δε.

Στην πράξη, τα πράγματα ήταν κυριολεκτικά εξευτελιστικά για τα θύματα αυτού του εκτρώματος. Το «έγκλημα» εδιώκετο μετά από καταγγελία του παθόντος συζύγου και τιμωρείτο όταν δεν υπήρχε διάσταση των συζύγων ή ανοχή του παθόντος συζύγου. Οι παράνομοι εραστές έπρεπε να συλληφθούν επί τόπου και το αδίκημα ήταν αυτόφωρο. Μετά τη σύλληψη ακολουθούσε παραμονή στο κρατητήριο και δίκη την επόμενη ημέρα.

Φυσικά, για να γίνουν όλα αυτά, ήταν αναγκαία μια σειρά από συνθήκες. Καταρχάς, η αρωγή ιδιωτικών ερευνητών που προσλάμβαναν τα θύματα. Εκείνοι, όταν εντόπιζαν το παράνομο ζευγάρι, ειδοποιούσαν τον απατημένο σύζυγο. Αυτός, με τη σειρά του, ενημέρωνε τον ειρηνοδίκη και την αστυνομία, ώστε να οργανωθεί η έφοδος.

Η επιτυχία της επιχείρησης απαιτούσε και την παρουσία φωτογράφου, προκειμένου να απαθανατιστούν οι παραβάτες προτού προλάβουν να ντυθούν. Οι δίκες γίνονταν την επόμενη μέρα και τα πρακτικά τους έφταναν πολύ συχνά στις σελίδες των εφημερίδων. Έτσι, η διαπόμπευση ήταν ένα στανταράκι ρεπορτάζ.

Η αποποινικοποίηση της μοιχείας έγινε στις 24 Ιουλίου 1982 και ήταν μια από τις πιο εμβληματικές μεταρρυθμίσεις του ΠΑΣΟΚ της «Αλλαγής». Εννέα μόλις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, και μέσα σε ένα πολωμένο πολιτικό κλίμα, ο Ανδρέας έβαλε τέλος σε κάτι που ακόμα και η προοδευτική κυβέρνηση του Σοφοκλή Βενιζέλου τον Ιανουάριο του 1951, στην αναθεώρηση του ποινικού κώδικα, δεν τόλμησε να αγγίξει.

Αντιδράσεις υπήρχαν από παντού. Η φιλελευθεροποίηση του οικογενειακού δικαίου, το οποίο περιελάμβανε τον πολιτικό γάμο και τη μοιχεία, ήταν μία αποστολή πολιτικής αυτοκτονίας, με το σκεπτικό ότι κλονίζει τα θεμέλια της οικογένειας και του γάμου.

Παρά τις αντιδράσεις, ο Παπανδρέου ήταν ανένδοτος και κατάργησε το άρθρο 357 του Ποινικού Κώδικα με το άρθρο 8 του Νόμου 1272/82, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 20 Αυγούστου 1982. Τον επόμενο χρόνο, ο Ανδρέας θα προκαλούσε ακόμα περισσότερο τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, θεσμοθετώντας και τον πολιτικό γάμο, με το Νόμο 1329 του 1983.

Για την ιστορία, μπορεί στην αποποινικοποίηση της μοιχείας να προηγήθηκαν η Γαλλία και η Ιταλία (1969), αλλά ακόμα κι έτσι, έγινε νωρίτερα από άλλα κράτη στον πυρήνα της Ευρώπης όπως το Βέλγιο (1987), την Ελβετία (1989) και την Αυστρία (1997). Φαντάσου ότι ακόμα και σήμερα σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ είναι αξιόποινη πράξη, έστω και αν ο νόμος δεν εφαρμόζεται.