Νύχτα των Κρυστάλλων: δεν ήταν μόνο σπασμένες τζαμαρίες
Γιατί το πογκρόμ εναντίων των Γερμανοεβραίων ήταν το πρελούδιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Στις 7 Νοεμβρίου 1938, ένας Πολωνοεβραίος ονόματι Χέρσελ Γκρίνσπαν πυροβόλησε έναν Γερμανό διπλωμάτη στο Παρίσι, τον Ερνστ Φομ Ραθ. Δύο μέρες μετά ο Φομ Ραθ πέθανε από τα τραύματά του και οι Ναζί το χρησιμοποίησαν ως αφορμή για να εξαπολύσουν ένα άνευ προηγουμένου πογκρόμ κατά των Εβραίων της Γερμανίας. Το βράδυ μεταξύ 9 και 10 Νοεμβρίου 1938, τα τάγματα εφόδου (Στούρμαμπταϊλουνγκ), τα Ες-Ες (Σούτσσταφφελ) και η χιτλερική νεολαία (Χίτλερ-Γιουγκέντ) έβαλαν φωτιές σε συναγωγές, βανδάλισαν μαγαζιά και σκότωσαν ένα άγνωστο αριθμό Εβραίων, ο οποίος κυμαίνεται μεταξύ 96 έως 638, αν συνυπολογίσει κανείς τις αυτοκτονίες που ακολούθησαν.
Απλοί ένθερμοι εθνικοσοσιαλιστές, συμπεριλαμβανομένων και γυναικών, συμμετείχαν στη λεηλασία των καταστημάτων ή στην ταπείνωση ανυπεράσπιστων Εβραίων. Λέγεται ότι ακόμα και δάσκαλοι πήγαιναν τους μαθητές τους να δουν τις καταστροφές και να πανηγυρίσουν με τον όχλο. Μητέρες της μεσαίας τάξης σήκωναν ψηλά τα βρέφη τους για να δουν τις καταστροφές. Σε Γερμανία, Αυστρία και Σουδητία καταστράφηκαν 267 συναγωγές. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες συνελήφθησαν κατ’ εκτίμηση 30.000 Εβραίοι, οι οποίοι φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Μετά το πογκρόμ και με τις επιχειρήσεις τους κατεστραμμένες, οι Εβραίοι της Γερμανίας αναγκάστηκαν να πληρώσουν ένα πρόστιμο ενός δισεκατομμυρίου μάρκων (4 δισ. ευρώ σε χρήματα του 2021) για τη δολοφονία του Φομ Ραθ. Παράλληλα κατασχέθηκε το 20% όλης της ακίνητης περιουσίας των Εβραίων στη Γερμανία, ενώ επιβλήθηκε και η απόδοση 6 εκατομμυρίων μάρκων από ασφαλιστικές πληρωμές στο κράτος για την «καταστροφή» που προκάλεσε η εβραϊκή κοινότητα στο γερμανικό έθνος. Τέλος οι Εβραίοι κλήθηκαν να πληρώσουν όλες τις καταστροφές που προκάλεσε το πογκρόμ στις γερμανικές περιουσίες.
Ο ρόλος του «φιλοτσέχου» Γιόζεφ Γκέμπελς
Η ιστορία έχει γράψει ότι την εντολή για το πογκρόμ, λίγο πολύ, την έδωσε ο Γιόζεφ Γκέμπελς. Στις 9 Νοεμβρίου 1938, όλη η ηγεσία του Ράιχ γιόρταζε το αποτυχημένο «πραξικόπημα της Μπυραρίας» του 1923. Κάπου στη μέση της βραδιάς έφτασαν τα νέα του θανάτου του Φομ Ραθ. Μετά από έντονες συζητήσεις ο Χίτλερ έφυγε χωρίς να κάνει την ομιλία του και τη θέση του πήρε ο Γκέμπελς ο οποίος είπε κατά λέξη: «Ο Φύρερ αποφάσισε ότι οι διαδηλώσεις δεν πρέπει να οργανωθούν από το κόμμα, αλλά αν ξεσπάσουν αυθόρμητα να μην εμποδιστούν». Ο αρχιδικαστής των Ναζί Βάλτερ Μπουχ είπε αργότερα ότι το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο, οι ηγέτες του κόμματος έπρεπε να οργανώσουν το πογκρόμ.
Ο Ισραηλινός ιστορικός Σαούλ Φριντλέντερ υποστηρίζει ότι ο Γκέμπελς είχε προσωπικούς λόγους για να οργανώσει τη Νύχτα των Κρυστάλλων. Είχε πρόσφατα χρεωθεί την αποτυχία της προπαγανδιστικής καμπάνιας για την κρίση στη Σουδητία, είχε επικριθεί για έναν εξωσυζυγικό δεσμό με μία ηθοποιό τσέχικης καταγωγής, οπότε είχε πέσει στα μάτια του Χίτλερ, γι’ αυτό και έψαχνε τρόπο να εξιλεωθεί. Φυσικά κανείς δεν ξεχνά ότι ήταν εξίσου σκληροπυρηνικός Ναζί, εξίσου ικανός ρήτορας με τον Χίτλερ και σε πολλά, αν όχι όλα, βασιλικότερος του βασιλέως.
Ο ρόλος του «πολιτισμένου» Χέρμαν Γκέρινγκ
Μια άλλη διάσταση δίνει ο ιστορικός Χανς Μόμσεν που υποστηρίζει ότι το πογκρόμ ήταν επιθυμία των Γκαουλάιτερ, των τοπικών κυβερνητών, που είχε διορίσει το ναζιστικό κόμμα για να κατασχέσουν τις εβραϊκές περιουσίες και επιχειρήσεις. Η ανάγκη για χρήματα προέκυψε από το γεγονός ότι ταμίας του κόμματος Φραντς Σβαρτς είχε περιορίσει τη χρηματοδότηση των τοπικών οργανώσεων. Αυτή τη ληστρική λογική συμμεριζόταν, κατά πάσα πιθανότητα, και ο Νο 2 του ναζιστικού κόμματος Χέρμαν Γκέρινγκ. Αμέσως μετά τις βαρβαρότητες συναντήθηκε με τον Αρχηγό της Ασφάλειας, Ράινχαρντ Χάιντριχ και διαμαρτυρήθηκε ότι θα προτιμούσε (ο Χάιντριχ) να δείρει μέχρι θανάτου 200 Εβραίους από το να καταστρέψει τόσα πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία.
Ο Γκέρινγκ, ο «πολιτισμένος» πρώην άσος των αιθέρων στον Α΄ Παγκόσμιο, είχε μεγαλύτερα σχέδια από τις λεηλασίες της Νύχτας των Κρυστάλλων. Με εντολή του Χίτλερ συναντήθηκε στις 12 Νοεμβρίου με τα υπόλοιπα «κεφάλια» του Ράιχ για τα επόμενα βήματα που δεν ήταν άλλα από τη συστηματική εξόντωση των Εβραίων και (για τον ίδιο) τη υφαρπαγή των περιουσιών τους. Ο Γκέρινγκ είπε στο μίτινγκ με λίγα λόγια: «Έλαβα ένα γράμμα από τον Φύρερ ότι η εβραϊκή ερώτηση θα πρέπει συντονισμένα και μόνιμα να απαντηθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Συναντιόμαστε όχι για να μιλήσουμε, αλλά για να πάρουμε αποφάσεις για την εξάλειψη των Εβραίων από τη γερμανική οικονομία».
Η αντιπολίτευση ήτο στις φυλακές ή στο εξωτερικό
Γιατί όμως δεν αντέδρασε σχεδόν κανείς; Γιατί όσοι δεν συμμετείχαν έμειναν παθητικοί θεατές του εγκλήματος; Σε έναν βαθμό η γερμανική κοινωνία είχε εξοικειωθεί με τη θυματοποίηση των Εβραίων. Μετά το 1933 που ανέλαβαν οι Ναζί, πέρασαν μια σειρά αντιεβραϊκών νόμων όπως την απαγόρευση της εργασίας στον δημόσιο τομέα το 1933 και την αφαίρεση της γερμανικής υπηκοότητας και την απαγόρευση γάμων μεταξύ Εβραίων και μη Εβραίων το 1935. Μέχρι το 1938 κάθε μορφή αντιπολίτευσης στον Χίτλερ είχε διαλυθεί, οι πολιτικοί ακτιβιστές ήταν στη φυλακή, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ πολλοί είχαν φύγει από τη Γερμανία. Παράλληλα, όσοι είχαν μείνει είχαν ενταχθεί καιροσκοπικά στο ναζιστικό κόμμα, την περίοδο που ο κατασταλτικός μηχανισμός των Ναζί ήταν στο απόγειο της δύναμής του.
Το τελευταίο φύλλο συκής
Μετά τη Νύχτα των Κρυστάλλων έπεσε και το τελευταίο φύλλο συκής του Ναζιστικού Κόμματος. Όλοι κατάλαβαν πού το πήγαινε η Ναζιστική Γερμανία. Η Συμφωνία του Μονάχου, που μετρούσε μόλις μερικές εβδομάδες και έδινε τη Σουδητία στη Γερμανία με την προϋπόθεση ότι δεν διεκδικούσε άλλα εδάφη, ήταν ένα κουρελόχαρτο.
Ο εξόριστος Γερμανός Αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β΄ είπε: «Για πρώτη φορά ντρέπομαι που είμαι Γερμανός». Πολλές εφημερίδες συνέκριναν τη Νύχτα των Κρυστάλλων με τα πογκρόμ κατά των Εβραίων στη Ρωσία. Οι Ηνωμένες πολιτείες ανακάλεσαν τον πρέσβη τους (αν και δεν διέκοψαν διπλωματικές σχέσεις) και η Βρετανία ενέκρινε το πρόγραμμα Κίντερτρανσπορτ για τη μεταφορά παιδιών-προσφύγων.
Οι βαρβαρότητες έφτασαν στα αυτιά του πολιτισμένου κόσμου. Ο Γουίλιαμ Κούπερ, ένας Αβοριγίνας Αυστραλός, οδήγησε μια επιτροπή σε διαμαρτυρία μπροστά στο Γερμανικό Προξενείο της Μελβούρνης για να επιδώσει ψήφισμα για τη δίωξη των Εβραίων από τη ναζιστική κυβέρνηση της Γερμανίας.
Η καθαρή ματιά του Ουίνστον Τσόρτσιλ
Λίγους μήνες μετά, τον Μάιο του 1939, η Βρετανική Κυβέρνηση προσπάθησε να περάσει έναν νόμο που περιόριζε τη μετανάστευση των Εβραίων στην Παλαιστίνη. Στην αντιπολίτευση ευτυχώς για τον πολιτισμένο κόσμο ήταν ο πρώτος που είδε τόσο καθαρά και τόσο νωρίς την απειλή του ναζισμού για την ανθρωπότητα, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Και όλοι ξέρουμε τι έγινε, λίγους μήνες ακόμα μετά, τον Σεπτέμβριο του 1939.
