Ο Όουενς που νίκησε τους ναζιστικούς Ολυμπιακούς Αγώνες, ο σπουδαίος Γερμανός και ο γενναίος Έλληνας
Το ολυμπιακό ιδεώδες δοκιμάστηκε κατά πολύ στο πέρασμα των ετών, όμως το αποκορύφωμα ήρθε στη «ναζιστική» διοργάνωση του 1936.
Μετράμε αντίστροφα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού και συγκεκριμένα την 33η εκδοχή του κορυφαίου αθλητικού ραντεβού του πλανήτη, το οποίο διαχρονικά αποτελεί κοιτίδα της παγκόσμιας ειρήνης και τρόπο σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ των λαών απανταχού της γης.
Ωστόσο, το εν λόγω ιδεώδες των Αγώνων πέρασε από... σαράντα κύματα στο πέρασμα των ετών και η διοργάνωση του 1936 δεν ήταν παρά μόνο μια «συγκάλυψη» της κατάστασης που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στον κόσμο.
Ο ναζισμός που «έπνιγε» το ολυμπιακό ιδεώδες και η προπαγάνδα που το «λέρωνε»
Ήταν εκείνη η διοργάνωση την οποία θέλησε να εκμεταλλευτεί στο έπακρον ο κυβερνήτης της ναζιστικής Γερμανίας, Αδόλφος Χίτλερ στο πλαίσιο προβολής της υποτιθέμενης υπεροχής της «Άριας» φυλής. Η προπαγάνδα του ανθρώπου που ήταν υπαίτιος για την μεγαλύτερη πολεμική κηλίδα στην ιστορία, είχε πάει πλέον σε άλλο επίπεδο.
Τρία χρόνια πριν ξεσπάσει ο Β' παγκόσμιος πόλεμος, ο Χίτλερ «πόνταρε» στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, κρύβοντας τα μελλοντικά πολεμικά και κατακτητικά του σχέδια και «καμουφλάροντας» την ρατσιστική και αντισημιτική ιδεολογία της χώρας.
Την ίδια στιγμή, στο πλαίσιο των Αγώνων, (στην κορύφωση της προπαγάνδας) η ναζιστική Γερμανία προβλήθηκε ως η διάδοχος της αρχαίας Ελλάδας (της οποίας ήταν λάτρης ο Χίτλερ) μεταξύ άλλων και στο αθλητικό ιδεώδες, ως ο νόμιμος κληρονόμος της αρχαίας κουλτούρας. Αυτός άλλωστε ήταν και ο σκοπός και το περιεχόμενο του αμφιλεγόμενου ντοκιμαντέρ «Olympia» της Λένι Ρίφενσταλ το 1938.
Πάρα το γεγονός ότι υπήρξαν ουκ ολίγες περιπτώσεις μποϊκοτάζ σε πολλές διοργανώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων ανά τις τετραετίες και παρά τις σκέψεις πολλών χωρών για παρόμοια αποστασιοποίηση με κύριες τις ΗΠΑ, εν τέλει η διοργάνωση του 1936 διεξήχθη... ομαλά, όμως αυτός αποδείχθηκε ο ιδανικός τρόπος για να «εκτεθούν» οι αρχές και η ιδεολογία των Ναζί. Ο τρόπος ήταν δια μέσου των αθλητικών επιδόσεων και με πρωταγωνιστή έναν μαύρο αθλητή, μετέπειτα σύμβολο της ανθρωπότητας, τον Τζέσε Όουενς.
Το απόλυτο αθλητικό σύμβολο υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Ο λόγος για έναν ακόμα Αφροαμερικανό που βίωσε βάναυσα τον απόλυτο ρατσισμό της εποχής στις Ηνωμένες Πολιτείες και ήρθε σε μια ακόμα πιο απολυταρχική, όσον αφορά τις διακρίσεις, χώρα για να δώσει απαντήσεις.
Όχι ένα, ούτε δύο, αλλά τέσσερα χρυσά μετάλλια κατέκτησε ο εξ Αλαμπάμα ορμώμενος αθλητής, μιας πολιτείας των ΗΠΑ που υπαγόταν στον Νότο και κατ' επέκταση στην πιο σκληρή κοινωνία των Αμερικανών όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις. Τα τέσσερα μετάλλια ανέδειξαν την αγωνιστική του ανωτερότητα και μεταξύ άλλων «συνέτριψαν» την πεποίθηση περί εκ γενετής κατωτερότητας μπροστά στην «Άρια» φυλή.
Αξίζει να σημειωθεί δε, πως σύμφωνα με τον ναζί αρχιτέκτονα Άλμπεερ Σπέερ, ο Αδόλφος Χίτλερ (εμφανώς ενοχλημένος από την αγωνιστική κυριαρχία του Όουενς) υποστήριξε πως «οι άνθρωποι των οποίων οι πρόγονοι κατάγονται από ζούγκλα, είναι πρωτόγονοι άρα και η σωματική τους δύναμη είναι μεγαλύτερη από εκείνη των πολιτισμένων λευκών, επομένως θα πρέπει να αποκλειστούν από μελλοντικούς αγώνες».
Ο Γερμανός δικτάτορας δεν είχε αρκεστεί σε αυτή του την δήλωση, αφού μετά τη νίκη του Όουενς, είπε χαρακτηριστικά: «Οι Αμερικανοί θα έπρεπε να ντρέπονται που αφήνουν Νέγρους να κερδίζουν μετάλλια για εκείνους. Δεν θα δώσω το χέρι μου σε αυτό τον Νέγρο… θεωρείτε πραγματικά πως θα επιτρέψω στον εαυτό μου να δώσει το χέρι του σε έναν Νέγρο».
Οι μαρτυρίες υποστηρίζουν παράλληλα πως δεν χαιρέτησε τον μαύρο θριαμβευτή, αγνοώντας τον επιδεικτικά, κάτι που ο αθλητής φέρεται να διέψευσε λέγοντας πως ο Χίτλερ τού έκανε ένα νεύμα χαιρετισμού και αυτός του ανταπέδωσε. Σε όλο αυτό το... παραλήρημα, ξεχώρισε ο Γερμανός αθλητής του άλματος εις μήκους και του τριπλούν, Καρλ Λούντβιχ Λονγκ ο οποίος υποστήριξε στο έπακρον τον συναθλητή του, Τζέσε Όουενς για να τον δει να κατακτά το χρυσό μετάλλιο.
Ο Λονγκ φέρεται να έδινε συμβουλές στον Αφροαμερικανό αντίπαλό του μετά τα πρώτα άκυρα άλματα στο μήκος, βάζοντας το... λιθαράκι του προκειμένου εκείνος να κατακτήσει το ένα από τα τέσσερα χρυσά μετάλλια στη διοργάνωση. Από την άλλη, ο Γερμανός αρκέστηκε στο αργυρό μετάλλιο, όμως ήταν ο πρώτος που έσπευσε να συγχαρεί τον Όουενς για την κορυφή του στο βάθρο.
Την ίδια στιγμή, ο Αδόλφος Χίτλερ ούτε καν απένειμε το μετάλλιο στο θρυλικό θριαμβευτή του αμερικανικού στίβου. Για την ιστορία, ο τότε 23χρονος δρομέας, κατέκτησε την κορυφή του βάθρου στα 100, στα 200 μέτρα, στα 4Χ100 μέτρα (σκυταλοδρομία) και στο άλμα εις μήκος, μονοπωλώντας το ενδιαφέρον και κερδίζοντας τις εντυπώσεις κόντρα στην γερμανική υπέροχη των 86 μεταλλίων (33 χρυσά, 26 αργυρά, 30 χάλκινα) απέναντι στα 56 των ΗΠΑ (24, 20, 12) και των 22 της... φασιστικής Ιταλίας (8, 9, 5).
Με την επιτυχία του Όουενς, «λερώθηκε» σημαντικά η εικόνα που προσπάθησε να προβάλει η ναζιστική Γερμανία για την υποτιθέμενη υπεροχή της, για λογαριασμό της οποίας μάλιστα εκμεταλλεύτηκε ακόμα και την ιεροτελεστία της λαμπαδηδρομίας που καθιερώθηκε στη διοργάνωση του 1936, ως συνέχιση της διαδικασίας που είχε ακολουθηθεί στην Αθήνα το 80 π.Χ.
Η ιδέα αυτή ταυτιζόταν άρρηκτα, για την χαρά των Γερμανών προπαγανδιστών, με τις παρελάσεις και τις διαδηλώσεις που πραγματοποιούσαν με τη χρήση πυρσών προκειμένου να ενισχύσουν το κίνημα του ναζισμού στις νεότερες γενιές.
Ο θρυλικός Έλληνας που δεν φοβήθηκε κόντρα στον Χίτλερ
Όσον αφορά τη συμμετοχή της ελληνικής αποστολής στους Ολυμπιακούς του 1936; Αυτή δεν συνοδεύτηκε με κάποια παρουσία στο βάθρο, πλην όμως μνημονεύεται στα βιβλία της ιστορίας για την γενναία κίνηση του θρυλικού αθλητή της χώρας μας, Σπύρου Λούη. Σε ηλικία, τότε 63 ετών, αποτέλεσε τον μπροστάρη της ελληνικής αποστολής, έχοντας προσκληθεί από τον Αδόλφο Χίτλερ, ντυμένος όπως συνήθιζε με φουστανέλα.
Οι δύο άνδρες συναντήθηκαν και φωτογραφήθηκαν στην τελετή έναρξης της 1ης Αυγούστου, με τον εμβληματικό Έλληνα αθλητή να του προσφέρει ένα κλαδί ελιάς ως σύμβολο της ειρήνης και την ίδια στιγμή να αρνείται να τον χαιρετήσει ναζιστικά, όπως έκανε η υπόλοιπη ελληνική αποστολή, μαζί με εκείνη της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Αυστρίας και προφανώς της Γερμανίας, συμπεριλαμβανομένων και των 100.000 χιλιάδων κόσμου που είχαν κατακλύσει το Ολυμπιακό στάδιο του Βερολίνου. Το πόσο ειρωνική ήταν η κίνηση ειρήνης του Σπύρου Λούη μπροστά στον ηγέτη που έφταιξε για τον θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι μία άλλη ιστορία...