Τρεις «νεκρές» υπερδυνάμεις των Ολυμπιακών Αγώνων - Οι πρώτοι θρύλοι και οι μονομαχίες [vids]

Ολόκληρος ο πλανήτης αναμένει το μεγαλύτερο αθλητικό ραντεβού της τετραετίας που θα λάβει χώρα στο Παρίσι της Γαλλίας και το οποίο θα «ενώσει» ξανά τα έθνη της υφηλίου, μιας και το ολυμπιακό και αθλητικό ιδεώδες πάντα υπερνικούσε (ή τουλάχιστον προσπαθούσε) τις διαφορές των ανθρώπων σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Ωστόσο, υπήρξαν και περιπτώσεις που η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων  καθορίστηκε από τις γεωπολιτικές εξελίξεις που σημειώθηκαν κατά τον 20ο αιώνα, όπως οι Παγκόσμιοι πόλεμοι ή οι εμφύλιοι σε αρκετές χώρες, με αποτέλεσμα τη διάσπαση κρατών και κατ' επέκταση την εξαφάνιση ενωμένων υπερδυνάμεων.

1. Σοβιετική Ένωση

Πιο τρανό παράδειγμα αποτελεί η Σοβιετική Ένωση η οποία από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι το 1952 μέχρι εκείνους Σεούλ το 1988, που ήταν και οι τελευταίοι της πριν διαλυθεί το 1991, μονοπωλούσε το ενδιαφέρον μεταξύ άλλων και στο κορυφαίο επίπεδο του αθλητισμού, αποτελώντας το αντίπαλο δέος των Ηνωμένων Πολιτειών (και) στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο πλαίσιο των οποίων «έδωσε» το παρών σε εννέα διοργανώσεις από το 1952 έως το 1988, με εξαίρεση το περίφημο μποϊκοτάζ και την απουσία του 1984.

Η συλλογή

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως στην «all-time» λίστα των μεταλλίων, η ΕΣΣΔ βρίσκεται ακόμα στην 2η θέση με 1.010 (395 χρυσά - 319 αργυρά - 296 χάλκινα) μετάλλια, έναντι 2.629 (1.061 -830-738) των Αμερικανών (εξαιρούνται τα μετάλλια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων).

Αξίζει να σημειωθεί πως στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης το 1992, αγωνίστηκε η Ενωμένη Ομάδα ή Κοινοπολιτεία που αποτελείτο από τις 12 εκ των 15 πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Αυτή ουσιαστικά ήταν η λύση στο πρόβλημα που προέκυψε όσον αφορά τη συμμετοχή σχεδόν όλων των κρατών που διέσπασαν την ΕΣΣΔ το 1991.

Έτσι, με εξαίρεση τις χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λιθουανία και Λετονία που είχαν αποσχιστεί νωρίτερα και πρόλαβαν να αναγνωριστούν και ως ξεχωριστές Εθνικές ολυμπιακές επιτροπές), η Ενωμένη Ομάδα αποτελούμενη από τις υπόλοιπες 12 δημοκρατίες, κυριάρχησαν στην Βαρκελώνη ως η «χώρα» με τα περισσότερα μετάλλια εκείνης της διοργάνωσης (112, 45-38-29) έναντι των ΗΠΑ (108). Φυσικά αυτό τα μετάλλια δεν πιστώνονται στις επιτυχίες της ΕΣΣΔ, πλην όμως αποτέλεσαν μια... υπενθύμιση για την άλλοτε υπερδύναμή της.

Άλλο χαρακτηριστικό της υπερδύναμης της άλλοτε κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης, αποτελεί η πρωτοπορία όλων των εποχών σε συλλογή μεταλλίων σε τρία αθλήματα και συγκεκριμένα σε Γυμναστική (η οποία αποτελείται από 18 αγωνίσματα, μεταξύ αυτών, η ενόργανη, η ρυθμική και οι κρίκοι) με 184 μετάλλια (73-67-44), πάλη με 116 (62-31-23) και βόλεϊ με 12 (7-4-1).

Οι θρυλικές μορφές στους Ολυμπιακούς

Φυσικά, οι σπουδαίες προσωπικότητες που εκπροσώπησαν την ΕΣΣΔ στο πέρασμα των χρόνων είναι πάρα πολλές, λαμβάνοντας υπόψιν τόσο τον πληθυσμιακό όγκο της άλλοτε Ένωσης όσο και την τεράστια συλλογή μεταλλίων που προαναφέρθηκε.

Αν έπρεπε να ξεχωρίσουμε τέσσερα ονόματα, θα αναφέραμε πρωτίστως την θρυλική Λαρίσα Λατίνινα, η «βασίλισσα» των 18 (9-5-4) ολυμπιακών μεταλλίων μεταλλίων. Μόνο ο Μάικλ Φέλπς έχει περισσότερα μετάλλια (28), με την ίδια ωστόσο να κατέχει το ρεκόρ των περισσότερων ατομικών και να θεωρείται ευρέως ως αυτή που καθιέρωσε την παντοδυναμία της Σοβιετικής Ένωσης στη γυμναστική.

Μια παντοδυναμία που υποστήριξαν σε επίσης τεράστιο βαθμό οι αείμνηστοι Νικολάι Αντριάνοφ των 15 μεταλλίων (7-5-3) και Μπόρις Σάκχλιν των 13 (7-4-2). Ακόμα μια ένδοξη προσωπικότητα του σοβιετικού αθλητισμού στην Ολυμπιάδα, υπήρξε ο Σεργκέι Μπούμπκα ο οποίος θεωρείται ο κορυφαίος στο άλμα επί κοντώ όλων των εποχών, κατέχοντας την κορυφαία επίδοση με τα 6.14μ. που ξεπέρασε ο σύγχρονος Άρμαντ Ντουμπλάντις (6.24μ.).

Σε αντίθεση με όσους αναφέρθηκαν, ο Μπούμπκα έχει καταγωγή από την Ουκρανία και όχι από τη Ρωσία, όμως ο ίδιος φυσικά υπηρέτησε στον αθλητισμό τους Σοβιετικούς μέχρι την διάλυση, κερδίζοντας ένα από τα τελευταία χρυσά μετάλλια (στο Σεούλ το 1988) πριν η χώρα διασπαστεί και «χαθεί» στα βιβλία της ιστορίας.

2. Τσεχοσλοβακία

Την περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης δεν μπόρεσε καμία άλλη αντίστοιχη «νεκρή» δύναμη να την ανταγωνιστεί, όμως την ίδια στιγμή κι άλλες χώρες του παρελθόντος ξεχώρισαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μεταξύ αυτών και η Τσεχοσλοβακία. Δεκαέξι συμμετοχές σε Ολυμπιακούς Αγώνες από το 1920 έως το 1992 (μέχρι να χωρίσουν οι δύο σημερινές χώρες), με εξαίρεση το 1984 που είχε ακολουθήσει το δρόμο του μποϊκοτάζ που είχε χαράξει η Σοβιετική Ένωση.

Η συλλογή

Τι κι αν η χώρα έχει πάψει να υφίσταται εδώ και επτά διοργανώσεις; Η συλλογή της στα μετάλλια είναι αξιοζήλευτη με 143 παρουσίες βάθρου (49 χρυσά, 49 αργυρά, 45 χάλκινα), συγκομιδή που την κατατάσσει στην 29η θέση του πίνακα όλων των εποχών. Κορυφαία αθλήματα για τον «πρόγονο» της Τσεχίας και της Σλοβακίας, αποτέλεσε η γυμναστική με 35 μετάλλια (12-13-10) και ο στίβος με άλλα 24 (11-8-5).

Οι θρυλικές μορφές στους Ολυμπιακούς

Η Βιέρα Τσασλάφσκα, το απόλυτο σύμβολο της τσεχοσλοβάκικης και εν συνεχεία της τσεχικής αθλητικής ιστορίας (αφού γεννήθηκε στην Πράγα). Υπήρξε το... αντίπαλο δέος της Λαρίσα Λατίνινα στη γυμναστική και όχι τυχαία αφού η Τσασλάφσκα ανήκει στην εκλεκτή λίστα με τα περισσότερα ολυμπιακά μετάλλια από έναν αθλητή στην ιστορία έχοντας 11 παρουσίες παρουσίες βάθρου (7 χρυσά, 4 αργυρά).

Κατέχοντας το ρεκόρ με τα περισσότερα χρυσά σε ατομικά αγωνίσματα γυμναστικής, η Τσασλάφσκα αποτέλεσε σπουδαία προσωπικότητα εντός και εκτός αγωνιστικών ορίων, αφού υπήρξε υποστηρίκτρια του πραγματικού εκδημοκρατισμού της Τσεχοσλοβακίας, ως γυναίκα - σύμβολο της Τσεχίας.

Μια ακόμα αείμνηστη προσωπικότητα του αθλητισμού της Τσεχοσλοβακίας αποτελεί ο Εμίλ Ζάτοπεκ. Έχοντας το προσωνύμιο «άνθρωπος - ατμομηχανή» λόγω του ιδιαίτερου στυλ του (η κούραση ήταν χαρακτηριστικό της εμφάνισής του αλλά ποτέ δεν τον κατέβαλε), ο Ζάτοπεκ ήταν σπουδαίος δρομέας μεγάλων αποστάσεων και μαραθωνοδρόμος, γεμίζοντας τη συλλογή του με πέντε ολυμπιακά μετάλλια (4 χρυσά, 1 αργυρό).

Εκ της Πράγας ορμώμενος, ο εμβληματικός δρομέας θεωρείται διαχρονικά ως ένας από τους κορυφαίους των αγωνισμάτων του αλλά και γενικότερα του αθλητισμού κατά τον 20ο αιώνα.

3. Γιουγκοσλαβία

Αν υπήρξε μια αθλητική υπερδύναμη που γνώρισε τόσο σκληρά όσο κανένας άλλος την εξαφάνισή της λόγω πολέμου, αυτή είναι η Γιουγκοσλαβία που «φώναζε» δυναμικό παρών στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ από το 1920 μέχρι το 1988 συμμετείχε ως πλήρως ενωμένη.

Το 1992 στην Βαρκελώνη συμμετείχε μια «ομάδα ανεξάρτητων συμμετεχόντων» στη θέση της Γιουγκοσλαβίας, ως... τιμωρία για τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους. Εκείνη η ομάδα στην Ισπανία, αποτελείτο από αθλητές της δημοκρατίας της Σερβίας, της Βόρειας Μακεδονίας, του Μαυροβουνίου. Όσες δηλαδή είχαν απομείνει από την διάσπαση του 1992 και την ανεξαρτητοποίηση των Κροατίας, Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και Σλοβενίας.

Από το 1996 έως το 2006, η τελευταία εκδοχή της Γιουγκοσλαβίας αποτελείτο από την Σερβία και το Μαυροβούνιο. Στους Ολυμπιακούς του 2008, το Μαυροβούνιο παρατάχθηκε ως ανεξάρτητο, ενώ από το 2016, το Κόσοβο έχει την δική του Εθνική ολυμπιακή επιτροπή.

Η συλλογή

Η «ανεξάρτητη ομάδα» των αθλητών από τις εναπομείνασες ενωμένες δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας κέρδισε ένα αργυρό μετάλλιο και δύο χάλκινα στην Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης. Όπως στην περίπτωση της «Κοινοπολιτείας» με την Σοβιετική Ένωση, έτσι και τώρα, αυτά τα τρία μετάλλια δεν πιστώνονται στις επιτυχίες των ενωμένων Γιουγκοσλάβων.

Αυτό όμως δεν αναιρεί την αίγλη των 83 μεταλλίων, με 26 χρυσά, 29 αργυρά και 28 χάλκινα, με την πάλη (16, 4-6-6), τη γυμναστική (11, 5-2-4) και την πυγμαχία (11, 3-2-6) να αποτελούσαν τα δυνατά αθλήματα της άλλοτε υπερδύναμης των Βαλκανίων σε επίπεδο Ολυμπιακών Αγώνων.

Οι θρυλικές μορφές στους Ολυμπιακούς

Η πρώτη μεγάλη προσωπικότητα του γιουγκοσλαβικού αθλητισμού στους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν ο Λέον Στούκελ από το Νόβο Μέστο (σημερινή Σλοβενία). Με έξι μετάλλια στη συλλογή του, υπήρξε τοτέμ για το άθλημα της γυμναστικής γενικότερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες κατακτώντας συγκεκριμένα 3 χρυσά, 1 αργυρό και 2 χάλκινα. Ο ίδιος ταυτίστηκε περισσότερα με την ανεξάρτητη Σλοβενία παρά με την ενωμένη Γιουγκοσλαβία, ένεκα της αντίθεσής του στο κομμουνιστικό καθεστώς του Γιόσιπ Τίτο.

Η φοβερή -μπασκετική- κόντρα Σοβιετικών και Γιουγκοσλάβων για την ανωτερότητα

Όσο συνυπήρξαν Σοβιετική Ένωση και Γιουγκοσλαβία στον χώρο του αθλητισμού πριν... διαλυθούν, έδωσαν μερικές ομηρικές μάχες, ιδίως στα ομαδικά αθλήματα. Οι δύο πρώην χώρες είχαν διασταυρώσει τα ξίφη τους σε παιχνίδια διεκδίκησης χρυσού ολυμπιακού μεταλλίου σε πόλο, βόλεϊ, ακόμα και χάντμπολ, όμως το μπρα ντε φερ στο άθλημα του μπάσκετ, πήγε την αντιπαλότητα σε άλλα επίπεδα.

Από το 1960 μέχρι το 1988, οι δύο ομάδες τέθηκαν αντιμέτωπες επτά φορές, με την προϊστορία να μοιράστηκε με τις τέσσερις νίκες της Γιουγκοσλαβίας και τις τρεις της Σοβιετικής Ένωσης.

Άλλο χαρακτηριστικό δε, της ισορροπίας που υπήρχε (η οποία αντικατόπτριζε το εξαιρετικά ανταγωνιστικό και αμφίρροπο πνεύμα), ήταν ο μέσος όρος πόντων των δύο ομάδων σε αυτές τις επτά αναμετρήσεις με 79.1 για τους Σοβιετικούς (554 συνολικά) και 76.6 για τους Γιουγκοσλάβους (536 συνολικά).

Η πρώτη συνάντηση κρίθηκε άνετα με 88-61 υπέρ της, μετέπειτα δευτεραθλήτριας, ΕΣΣΔ το 1960 στη Ρώμη (χρυσοί οι Αμερικάνοι). Οκτώ χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το 1968 στο Μεξικό, οι «πλάβι» πήραν εκδίκηση με 63-62 και μαζί την κατάκτηση του αργύρου μεταλλίου σε εκείνο το τουρνουά, χάνοντας από τους Αμερικανούς και αφήνοντας τους Σοβιετικούς στη χάλκινη θέση.

Στο Μόναχο του 1972, η Ένωση πήρε ξανά το αίμα της πίσω με νίκη 74-67, στο δρόμο για το αξέχαστο χρυσό μετάλλιο εις βάρος των Αμερικανών, με την Γιουγκοσλαβία να αρκείται στην 5η θέση. Η αντιπαλότητα κορυφωνόταν και το 1976 του Μόντρεαλ ήρθε νέα απάντηση των Βαλκάνιων με 89-84 ξανά σε επίπεδο ημιτελικού. Όπως συνέβη το 1968, έτσι και τώρα η Γιουγκοσλαβία αρκέστηκε στο αργυρό μετάλλιο λόγω της ήττας από τους Αμερικανούς στον τελικό και οι Σοβιετικοί πήραν το χάλκινο της παρηγοριάς κόντρα στους οικοδεσπότες Καναδούς.

Τέσσερα χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 1980, οι «μπλε» πίκραναν την Ένωση μέσα στο σπίτι της, μέσα στη Μόσχα με 101-90 χάρη στους 28 πόντους του θρυλικού Ντράζεν Νταλιπάγκιτς (έναντι των 20 του Σεργκέι Μπέλοφ) και πήραν την πρόκριση για τον τελικό, όπου εν τέλει λυτρώθηκαν με το χρυσό κόντρα στην Ιταλία. Την ίδια στιγμή, η ΕΣΣΔ δεν άφησε ούτε αυτή την ευκαιρία να πάει χαμένη και πήρε νέο χάλκινο κόντρα στην Ισπανία.

Το τελευταίο συναπάντημα των δύο χωρών έγινε στο κύκνειο άσμα τους σε Ολυμπιακούς Αγώνες πριν πάψουν να υφίστανται. Στο Σεούλ του 1988, έδωσαν διπλή αναμέτρηση, πρώτα στον 1ο γύρο του τουρνουά όπου η επικράτηση ήταν άνετη για τη Γιουγκοσλαβία με 92-79, όμως η ΕΣΣΔ εκδικήθηκε λίγες ημέρες μετά στον τελικό με 76-63.

Οι 21 πόντοι και οι 6 ασίστ του Σαρούνας Μαρτσουλιόνις και τα 15 ριμπάουντ του Άρβιντας Σαμπόνις έκριναν τον χρυσό τελικό, με τους παλιόφιλους Ντράζεν Πέτροβιτς των 24 πόντων/4 ασίστ και Βλάντε Ντίβατς των 7 ριμπάουντ, να μην αρκούν για τίποτα παραπάνω πέραν του αργύρου μεταλλίου στο «αντίο» των δύο σπουδαίων υπερδυνάμεων στον αθλητισμό αλλά και... στη ζωή γενικότερα.