Κινδυνεύει ο γαλαζόπτερος τόνος: Πριν ήταν η υπεραλίευση, τώρα είναι η κλιματική αλλαγή

Ο γαλαζόπτερος τόνος είναι το βασικό συστατικό παρασκευής σούσι και σασίμι και είναι πανάκριβος. Μεγάλοι γαλαζόπτεροι τόνοι πάνω από 250 κιλά μπορεί να πιάσουν τα 3 εκατομμύρια δολάρια όπως έχει γίνει στο παρελθόν. Αυτή η υψηλή τιμή οδήγησε στην υπεραλίευση, καθώς η παγκόσμια ζήτηση για σούσι αυξανόταν. Ως αποτέλεσμα, οι πληθυσμοί του γαλαζόπτερου τόνου έφτασαν κοντά στην κατάρρευση το 2010.

Από το «απειλούμενος» στο «χαμηλής ανησυχίας»

Έντεκα χρόνια μετά, το 2021, η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) αντικατέστησε τον χαρακτηρισμό «απειλούμενος» με «χαμηλής ανησυχίας», αποδεικνύοντας στην πράξη ότι οι πολιτικές βιώσιμης αλίευσης και η καταπολέμηση της παράνομης αλιείας είχαν αποτέλεσμα. «Καταφέραμε να αντιστρέψουμε την τάση της υπεραλίευσης και την κατάρρευση του πληθυσμού μέσα σε 20 χρόνια», αναφέρει ο Αλεσάντρο Μπούτσι, project manager της WWF με ειδίκευση στην αλιεία τόνου. «Είμαστε σε μια κατάσταση όπου η υπεραλίευση δεν είναι απειλή», υποστηρίζει.

Ωστόσο, υπάρχει μια νέα απειλή για τον γαλαζόπτερο τόνο: η κλιματική αλλαγή. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος αλλαγές θερμοκρασίας, οι οποίες επηρεάζουν τον μεταβολισμό, την αναπαραγωγή και τις διατροφικές του συνήθειες. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτές οι μεταβολές έχουν επίδραση στο οικοσύστημα συνολικά, αλλά και στις αλιευτικές κοινότητες.
Ιρλανδοί επιστήμονες βρήκαν το 2019 ότι έξι γιγαντιαίοι γαλαζόπτεροι του Ατλαντικού παρέκκλιναν από τις συνήθεις μεταναστευτικές τους διαδρομές και μετακινήθηκαν βορειότερα προς την Ισλανδία. Η παρέκκλιση αυτή αποδόθηκε σε ένα θαλάσσιο θερμικό κύμα. Επίσης ο Μπούτσι λέει ότι «βρίσκουμε γαλαζόπτερο τόνο σε ασυνήθιστες περιοχές, στη Βόρεια Θάλασσα, στη Σκανδιναβία και την Ισλανδία. Ήδη βλέπουμε αλλαγές στα μεταναστευτικά πρότυπα».

Το κλιματικό hotspot της Μεσογείου

Μια άλλη αλλαγή που παρατηρείται σχετίζεται με την αναπαραγωγή. Ο γαλαζόπτερος τόνος του Ατλαντικού συρρέει στη Μεσόγειο για να γεννήσει τον γόνο του. Η Μεσόγειος είναι ένα κλιματικό hotspot με θερμοκρασίες που θα αυξηθούν κατά 1-3°C. Οι αυξημένες θερμοκρασίες όμως μπορεί να οδηγήσουν τα νεαρά άτομα εντελώς εκτός Μεσογείου μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, σύμφωνα με μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, στην οποία επισημαίνεται επίσης πως θερμοκρασίες άνω των 28 βαθμών Κελσίου επηρεάζουν τον μεταβολισμό και την ανάπτυξη των νεαρών ατόμων.

Ο Κλάιβ Τρούμαν, καθηγητής γεωχημικής οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, ο οποίος μάλιστα ανέπτυξε μια πρωτοποριακή μέθοδο ανάλυσης του μεταβολισμού του γαλαζόπτερου τόνου, αναφέρει ότι τα αυγά του τόνου αναπτύσσονται σε θερμοκρασία 20 βαθμών Κελσίου. Ωστόσο, όταν η θερμοκρασία αυξηθεί πάνω από ένα όριο, ο μεταβολισμός του φθίνει. Αυτό το όριο είναι 28 βαθμοί Κελσίου. Η θερμοκρασία της Μεσογείου ξεπέρασε αυτό το όριο τον Αύγουστο του 2024. Σύμφωνα με τον Τρούμαν, «οι έρευνες δείχνουν ότι ο γαλαζόπτερος τόνος ζει στα πρώτα 20 μέτρα της υδάτινης στήλης. Είναι πιθανό ότι η θερμοκρασία του επιφανειακού νερού είναι σημαντική για τα νεαρά άτομα (μέχρι ενός έτους)».

Καθώς οι θερμοκρασίες της Μεσογείου αυξάνονται, ο γαλαζόπτερος τόνος θα μεταφέρει τις περιοχές αναπαραγωγής σε πιο ψυχρά νερά, πιθανώς στον Βισκαϊκό Κόλπο, όπου παραδοσιακά λειτουργούν αλιείς αντζούγιας και σαρδέλας. Η ανησυχία είναι ότι οι νεαροί τόνοι θα αλιεύονται μαζί με αυτά τα είδη.

Ο κίνδυνος για τις μικρές αλιευτικές κοινότητες

«Η αλλαγή στα μεταναστευτικά πρότυπα θα επηρεάσει και τις αλιευτικές κοινότητες που ζουν από την αλιεία του τόνου», υποστηρίζει ο Μπούτσι. «Οι παγίδες τόνου βασίζονται σε αυτές τις μεταναστεύσεις. Αν αλλάξουν από την κλιματική αλλαγή, το σύστημα δεν θα είναι αξιόπιστο».

«Οι μικρότερες αλιευτικές κοινότητες έχουν ήδη υποστεί επιπτώσεις από την αυστηροποίηση των μέτρων για την προστασία από την υπεραλίευση», λέει ο Μπούτσι. «Στις αρχές της χιλιετίας υπήρχαν εκατοντάδες σκάφη αλίευσης γαλαζόπτερου τόνου στην Ιταλία. Δεν υπήρχαν κανόνες. Μπορούσε κάποιος να πιάσει γαλαζόπτερο τόνο ανεξάρτητα από την ηλικία του ψαριού. Τώρα υπάρχουν μόνο 12 σκάφη που τους επιτρέπεται να ψαρεύουν γαλαζόπτερο τόνο. Αν και οι περιορισμοί βοήθησαν στην ανάκαμψη των πληθυσμών, οι ανάγκες των μικρότερων αλιευτικών κοινοτήτων δεν λήφθηκαν υπόψη», καταλήγει ο Μπούτσι.

«Είμαστε στο σωστό δρόμο για την ανάκαμψη», λέει ο Τρούμαν. «Πρέπει απλώς να διασφαλίσουμε ότι αυτό δεν θα ναυαγήσει λόγω του επόμενου προβλήματος που θα προκύψει. Άλλα προβλήματα διαφαίνονται στον ορίζοντα».