«Δεν είναι εξέγερση αλλά επανάσταση»: Σαν σήμερα «έπεσε» η Βαστίλλη με φόντο σκηνές φρίκης

Το αρχαίο κάστρο -που πλέον ήταν φυλακή- δεν μπόρεσε να αντισταθεί στον μανιασμένο όχλο των οργισμένων Παριζιάνων. Σαν σήμερα, 14 Ιουλίου του 1789, το παρισινό οχυρό της Βαστίλλης υπέστη εισβολή και λεηλασία. Ένας συνδυασμός οχυρού, οπλοστασίου και πολιτικής φυλακής, αποτελούσε το απόλυτο σύμβολο του παλιού καθεστώτος, το οποίο ήταν σχεδιασμένο γύρω από μία παραγερασμένη και χρεοκοπημένη μοναρχία.

Ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει το συμβάν και, αν έχει κάπου στο μυαλό του την ημερομηνία, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σαν σήμερα στη Γαλλία μνημονεύεται και εορτάζεται ως η «Quatorze Juillet», η «Άλωση της Βαστίλλης».

Για να καταλάβει ο αναγνώστης τη σημασία του συγκεκριμένου γεγονότος, είναι καλό να επισημάνουμε πως δεν επρόκειτο απλά για την απαρχή μίας επανάστασης (φημισμένης και συνάμα διαβόητης) που τράνταξε συθέμελα τη Γαλλία, αλλά αποτελεί και μία από τις σπάνιες εκείνες στιγμές της Ιστορίας που σηματοδοτούν το τέλος μίας εποχής -όπως η αρχή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου ή τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου-, όταν πια τίποτα δεν θα είναι όπως ήταν πριν.

Το κάστρο των σκοτεινών θρύλων

Σημειώνεται πως κατά την περίοδο της λειτουργίας του φρουρίου της Βαστίλλης ως φυλακής είχαν αναπτυχθεί διάφοροι σκοτεινοί θρύλοι, όπως περί θανάτων των κρατουμένων, των μέσων και των τρόπων καταστολής ή βασανιστηρίων κ.λπ., που σχεδόν όλα αποτελούσαν αποκυήματα φαντασίας, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Πηγές αυτών των θρύλων υπήρξαν δύο βιβλία που είχαν εκδοθεί λίγα χρόνια πριν τη Γαλλική Επανάσταση. Από τις ιστορικές έρευνες όμως διαπιστώθηκε ότι μόλις στο 1% των κρατουμένων είχε σημειωθεί κάποιος θάνατος (αυτοκτονία ή πάθηση).

Μάλιστα, το 1784 (πέντε χρόνια πριν την επανάσταση) ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄, μετά από πρόταση του τότε υπουργού Οικονομικών Νεκέρ, είχε προγραμματίσει την κατεδάφιση της Βαστίλλης λόγω του τεράστιου κόστους συντήρησής της. Έτσι κατά το 1789 οι κρατούμενοι της φυλακής ήταν μόλις επτά, εκ των οποίων τέσσερις παραχαράκτες, δύο επίσκοποι και ένας ευγενής κρατούμενος κατά παραγγελία της οικογενείας του. Τελικά, η Βαστίλλη άρχισε να κατεδαφίζεται από την επομένη της άλωσης.

Πριν από τα γεγονότα της Βαστίλλης, η αυξανόμενη ένταση επιδεινωνόταν ακόμη περισσότερο από μία οικονομική κρίση της βασιλικής κυβέρνησης, που διαρκώς χειροτέρευε. Τότε ο Λουδοβίκος ΙΣΤ' πήρε αποφάσεις, οι οποίες αγνόησαν εντελώς το κλίμα των ημερών που... μύριζε μπαρούτι. Καθώς οι οικονομικές στερήσεις έριξαν λάδι στη φωτιά της κοινωνικής οργής, άρχισαν να λεηλατούνται όποια σπίτια φημολογούνταν πως έκρυβαν μέσα τρόφιμα ή όπλα.

Η δυσθυμία μετατράπηκε σε κοινωνική αναταραχή και χάος, οι Αρχές πανικοβλήθηκαν και δίστασαν να λάβουν σκληρά μέτρα, τα οποία ίσως να αποκαθιστούσαν την τάξη. Έτσι, η Βαστίλλη -ένα μεσαιωνικό οχυρό που επρόκειτο ούτως ή άλλως να κατεδαφιστεί για να δημιουργηθεί ένας ανοιχτός χώρος- δέχτηκε επίθεση.

Αμφιβάλλοντας για το κατά πόσο είχαν τη δυνατότητα να κρατήσουν το οχυρό, οι υπερασπιστές του σύντομα παραδόθηκαν, με τον διοικητή και τους αξιωματικούς να δολοφονούνται επί τόπου.

Παράδοση, λιντσάρισμα και... απάνθρωπες σκηνές

Εδώ βέβαια αξίζει και πάλι να σημειωθεί πως αν και ελάχιστοι αριθμητικά σε σχέση με τον μαινόμενο όχλο που υπολογίζονταν σε χιλιάδες μαχητές, οι άνδρες που φρουρούσαν τη Βαστίλλη διατηρούσαν τετραπλάσια δύναμη πυρός, ικανή να σκορπίσουν τον όλεθρο στους στασιαστές.

Όπως, όμως, αναφέρουν οι ιστορικές μαρτυρίες, μετά από σποραδικές ομοβροντίες και χωρίς να γίνει καθόλου χρήση των κανονιών ή των ειδικών μηχανισμών που μπορούσαν να ρίξουν ζεματιστό νερό ή λάδι στους πολιορκητές, τρεις ώρες μετά ο διοικητής της φρουράς αποφασίζει να παραδοθεί.

Γύρω στις 17:00 ο διοικητής Ντε Λωναί διατάζει την καθέλκυση της κινητής γέφυρας προκειμένου να ακολουθήσει η διαδικασία της παράδοσης με την εγγύηση της ζωής των αμυνομένων, με τον ίδιο να φέρεται -σύμφωνα με τον σχετικό θρύλο- να κρατά λευκό μαντίλι.

Ακολουθεί η εισβολή του όχλου, η σύλληψη του διοικητή και των ανδρών της φρουράς του, η αποφυλάκιση των μόλις επτά κρατουμένων, η διαρπαγή των πολύτιμων, για τους πολιτοφύλακες, πολεμοφοδίων και τέλος η άλωση του φρουρίου και η καταστροφή των «αρχείων της Βαστίλης» που αφορούσαν ποινικά αρχεία των κατά καιρούς φυλακισμένων.

Η συνέχεια όμως ήταν ακόμα πιο ζοφερή. Παρά την υπόσχεση της μεταφοράς με ασφάλεια των κρατουμένων στο Δημαρχείο, δέχθηκαν επίθεση και λιντσάρισμα από το οργισμένο πλήθος. Έτσι, ο διοικητής Μπερνάρ ντε Λωναί και οι υπόλοιποι αξιωματικοί έπεσαν νεκροί στη μέση του δρόμου, με έναν ταβερνιάρη (πρώην λήσταρχο) να σπεύδει με ένα χασαπομάχαιρο να αποκεφαλίσει το άψυχο σώμα του διοικητή και να το περιφέρει στη συνέχεια πάνω σε κοντάρι στους δρόμους του Παρισιού, με το πλήθος να πανηγυρίζει εκστασιασμένο.

Μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Όταν ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ ενημερώθηκε για τα καθέκαστα νωρίς το επόμενο πρωί, υποτίθεται πως ρώτησε αν επρόκειτο για εξέγερση, λαμβάνοντας τη φημισμένη απάντηση: «Όχι βασιλιά μου, δεν πρόκειται για εξέγερση αλλά για επανάσταση»...