Ανατροπή: Οι πρώτοι Ευρωπαίοι δεν ήταν λευκοί αλλά είχαν σκούρο χρώμα μέχρι πριν 3.000 χρόνια

Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο bioRxiv, αναφέρεται ότι ο κυρίαρχος τύπος επιδερμίδας των Ευρωπαίων ήταν o σκουρόχρωμος μέχρι πολύ πρόσφατα. Αναλύοντας το DNA 348 ατόμων που έζησαν μεταξύ 45.000 και 1.700 ετών πριν, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το ανοιχτό χρώμα επικράτησε μόλις πριν από 3.000 χρόνια.

Αυτό που προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στους επιστήμονες ήταν ότι η μετάβαση δεν ήταν ομαλή, αλλά σχετικά απότομη. Ακόμα και στην Εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου, πριν από 5.000 και 3.000 χρόνια αντίστοιχα, τα μισά δείγματα που εξετάστηκαν είχαν σκουρόχρωμη ή ενδιάμεση επιδερμίδα, και η ανοιχτόχρωμη επικράτησε αργότερα.

Ο Ότσι και ο σκουρόχρωμος τύπος επιδερμίδας

Εκτός από τα ευρήματα των αναλύσεων DNA, μια έρευνα του 2023 αναφέρει ότι ο άνθρωπος των πάγων, ο γνωστός Ότσι, η διάσημη μούμια που διατηρήθηκε σε αρχαίους παγετώνες και έζησε πριν από 5.300 χρόνια, είχε σκουρόχρωμη επιδερμίδα, πιο σκούρα από τους σύγχρονους Νότιους Ευρωπαίους, αλλά πιο ανοιχτή από τους ανθρώπους της υποσαχάριας Αφρικής.

Σύμφωνα με τα νέα ευρήματα των ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Φεράρα στην Ιταλία, το 63% των αρχαίων Ευρωπαίων είχαν σκούρο δέρμα, ενώ μόνο το 8% είχαν ανοιχτό. Η μελέτη βασίστηκε σε DNA που εξήχθη από οστά και δόντια, σε συνδυασμό με εξελιγμένες τεχνικές που προβλέπουν το χρώμα του δέρματος, των ματιών και των μαλλιών από γενετικούς δείκτες.

Η επικράτηση του λευκού χρώματος

Η επικράτηση του ανοιχτού χρώματος επιδερμίδας φαίνεται πως ξεκίνησε πριν από 14.000 έως 4.000 χρόνια, στη Μεσολιθική περίοδο. Με την έλευση της Εποχής του Χαλκού (7.000 έως 3.000 χρόνια πριν), το ποσοστό των ατόμων με σκούρο χρώμα είχε μειωθεί στο μισό. Το ανοιχτό χρώμα επιδερμίδας επικράτησε πλήρως μόλις κατά την Εποχή του Σιδήρου (3.000 έως 1.700 χρόνια πριν).

Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η διάδοση του λευκού χρώματος στην Ευρώπη έγινε παράλληλα με τη διάδοση της γεωργίας. Οι νεολιθικοί πληθυσμοί της Μέσης Ανατολής μετακινήθηκαν προς τις λιγότερο εύκρατες περιοχές της Ευρώπης, και με την πάροδο του χρόνου τα γονίδιά τους επικράτησαν σε μια αργή και ασύμμετρη διαδικασία. Η μετανάστευση και η ανάμειξη των πληθυσμών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, με τις σκούρες αποχρώσεις της επιδερμίδας να «επιβιώνουν» για μερικές χιλιάδες χρόνια επιπλέον.

Όσον αφορά το χρώμα των ματιών, οι ανοιχτές αποχρώσεις έγιναν κυρίαρχες στη Μεσολιθική περίοδο, ενώ τα ξανθά ή κόκκινα μαλλιά εμφανίστηκαν και επικράτησαν στη Νεολιθική εποχή και την Εποχή του Χαλκού.

Ο ρόλος της βιταμίνης D

Γιατί, όμως, άλλαξε το χρώμα της επιδερμίδας; Η βασική υπόθεση των ερευνητών είναι ότι, καθώς οι νομαδικές κοινότητες μετατράπηκαν σε αγροτικές, η διατροφή των ανθρώπων έγινε φτωχότερη σε βιταμίνη D. Η έλλειψη βιταμίνης D, σε συνδυασμό με την ανάγκη απορρόφησης περισσότερης ηλιακής ακτινοβολίας, δημιούργησε έναν περιβαλλοντικό παράγοντα που ευνόησε τον ανοιχτό τύπο επιδερμίδας.

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι, παρά την ανάμειξη με τους Νεάντερταλ, οι οποίοι είχαν εποικήσει την Ευρώπη δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, οι Homo sapiens δεν κληρονόμησαν το ανοιχτό χρώμα επιδερμίδας από αυτούς.

Τέλος, οι ερευνητές ταυτοποίησαν δύο γονίδια (TYR και SLC24A5), τα οποία συνδέονται με τον ανοιχτόχρωμο τύπο επιδερμίδας. Τα γονίδια αυτά βρέθηκαν μόνο σε δείγματα από την Εποχή του Χαλκού και όχι σε αυτά της Παλαιολιθικής περιόδου.