Σαντορίνη: 12.800 σεισμούς μέτρησε το πανεπιστήμιο Αθηνών - Ο χάρτης των κατολισθήσεων

Εντυπωσιακά είναι τα αριθμητικά δεδομένα που συλλέγει σε πραγματικό χρόνο η διεπιστημονική επιτροπή διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων του πανεπιστημίου Αθηνών από τη Σαντορίνη.

Από τις 26 Ιανουαρίου έως και τις 8 Φεβρουαρίου 2025, το Εργαστήριο Σεισμολογίας (ΕΣ) του ΕΚΠΑ έχει εντοπίσει συνολικά στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού πάνω από 12,800 σεισμούς με μεθόδους μηχανικής μάθησης, με αυστηρά κριτήρια για τη διασφάλιση της ποιότητας των αποτελεσμάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων (χωρίς χρήση μεθόδων μηχανικής μάθησης) του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, κατά την 9η Φεβρουαρίου έχουν καταγραφεί 102 σεισμοί, εκ των οποίων 14 με μεγέθη M≥4.0 και 2 με Μ≥4.5, ενώ ο μεγαλύτερος σεισμός σημειώθηκε στις 21:05:40 (ώρα Ελλάδος) και είχε μέγεθος Μ=5.0.

«Με επιφύλαξη, έχουμε μπει σε μετασεισμική ακολουθία», λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος

Παράθυρο αισιοδοξίας ανοίγει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος για την εξέλιξη των σεισμικών δονήσεων στην θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Αμοργό. «Έχει αρχίσει να αλλάζει η επιθετική σεισμική ακολουθία», είπε ο σεισμολόγος μιλώντας στο Mega για το μπαράζ των σεισμικών δονήσεων στα ανοιχτά της Αμοργού. Σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο «σήμερα υπάρχει μια μικρή διαφοροποίηση που δείχνει ότι ίσως έχει ενεργοποιηθεί ένα γειτονικό ρήγμα μικρών διαστάσεων στα ανατολικά της σεισμικής ζώνης» που μέχρι στιγμής έδινε τις δονήσεις.

«Από εχθές είχαμε μια χαραμάδα αισιοδοξίας. Σήμερα είχαμε μέγιστο μέγεθος 4,9 Ρίχτερ, εχθές το βράδυ είχαμε μέγεθος 5. Παρ’ όλα αυτά, οι σχετικώς μεγαλύτεροι σεισμοί δεν κλείνουν την χαραμάδα αισιοδοξίας. Μέρα με την ημέρα θα επικαιροποιούμε την ανάλυσή μας και η φύση θα μας δείξει που πορευόμαστε, αρκεί να την ερμηνεύουμε σωστά. Είμαι ελαφρώς αισιόδοξος, με μεγάλη επιφύλαξη το λέω. Σε κάθε περίπτωση δεν εξελίσσονται τα έντονα σημάδια που είχαμε τις πρώτες μέρες, όταν εξελισσόταν η προσεισμική ακολουθία. Η επιθετική προσεισμική ακολουθία έχει αρχίσει να αλλάζει χαρακτηριστικά συμπεριφοράς», είπε ο κ. Παπαδόπουλος στο MEGA.

Συνεχής αποτύπωση κατολισθήσεων

Η ερευνητική ομάδα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ παρακολουθεί από την αρχή της εξελισσόμενης σεισμικής ακολουθίας τα συνοδά της φαινόμενα στο νησί της Σαντορίνης. Οι γεωεπιστήμονες του ΕΚΠΑ έχουν συλλέξει δεδομένα και έχουν πραγματοποιήσει παρατηρήσεις, που τους επιτρέπουν να αποτυπώσουν το σύνολο των περιοχών που έχουν πληγεί μέχρι σήμερα από κατολισθητικά φαινόμενα και να ανανεώνουν τη χωρική τους κατανομή με νέα δεδομένα.

Οι θέσεις που έχουν εκδηλωθεί κατολισθήσεις εντοπίζονται όχι μόνο στα πρανή της καλδέρας, αλλά και εκτός αυτής. Πιο συγκεκριμένα:

1. στο νότιο παράκτιο τμήμα της Σαντορίνης, εξωτερικά της καλδέρας,

2. στο κεντροανατολικό τμήμα των πρανών της καλδέρας,

3. στο βόρειο τμήμα της νήσου.

Η πρώτη περιοχή περιλαμβάνει κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν:

• στο πρανές ανάντη της Κόκκινης Παραλίας και
• στα πρανή ανάντη της Παραλίας Βλυχάδα.

Η δεύτερη περιοχή περιέχει κατολισθήσεις που σημειώθηκαν:

• στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού,
• στα πρανή σε απόσταση 1,5 km βόρεια του λιμένα Αθηνιού (θέση Άκρα Αλωνάκι),
• στα πρανή ανάντη του παλαιού λιμένα Φηρών,
• σε πρανή κατάντη του Ημεροβίγλιου και
• στο πρανές της περιοχής Σκάρος στο Ημεροβίγλι

Η τρίτη περιοχή περιλαμβάνει τις κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν στην επαρχιακή οδό Φηρών-Οίας.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των θέσεων είναι η παρουσία πρανών με μεγάλες κλίσεις, ασταθών ηφαιστειακών υλικών καθώς και γεωυλικών από παλαιότερες κατολισθήσεις. Όμως, οι επιπτώσεις των καταγεγραμμένων κατολισθήσεων είναι διαφορετικές από θέση σε θέση.

Στην Κόκκινη Παραλία, λόγω της κατάπτωσης βραχωδών τεμαχών αυξήθηκε ο όγκος των συσσωρευμένων υλικών στη βάση του πρανούς ανάντη της παραλίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι η παραλία δεν είναι προσβάσιμη εδώ και χρόνια λόγω καταπτώσεων βραχωδών τεμαχών.

Στην Παραλία Βλυχάδα, οι επιπτώσεις δεν είναι σημειακές, αλλά εκτείνονται σε μεγάλο μήκος της. Η κινητοποίηση των ασταθών μαζών και η συσσώρευσή τους στη βάση των σχεδόν κατακόρυφων πρανών της έχει περιορίσει το πλάτος της σε μεγάλο ποσοστό. Ωστόσο, λόγω της κυματικής δράσης και της λιθολογίας της, η παραλία αναμένεται με την πάροδο του χρόνου να επανέλθει στην προτέρα κατάσταση μετά από ανακατανομή των γεωυλικών στην παράκτια ζώνη.

Στα πρανή ανάντη του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις ήταν περιορισμένης έκτασης. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις, ο χώρος αναμονής των επιβατών, οι επιχειρήσεις εστίασης, τα καταστήματα και ο υπαίθριος χώρος στάθμευσης, που αναπτύσσονται στην παράκτια ζώνη, δεν επηρεάστηκαν από τις καταγεγραμμένες μετακινήσεις.

Στη θέση βόρεια του λιμένα του Αθηνιού, οι κατολισθήσεις εκδηλώθηκαν σε πρανές που αναπτύσσεται μακριά από στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (κατοικίες, δίκτυα και υποδομές), ενώ τμήμα των ασταθών υλικών κατέληξε στη θάλασσα.

Πιο βόρεια, ανάντη του παλαιού λιμένα των Φηρών, στο Ημεροβίγλι και στο Σκάρο, τα καταγεγραμμένα φαινόμενα εκδηλώθηκαν σε πρανή κατάντη των κατοικημένων περιοχών (Φηρά, Ημεροβίγλι), που αναπτύσσονται στο φρύδι της καλδέρας. Ομοίως, με τον Αθηνιό, δεν σημειώθηκαν επιπτώσεις στο δομημένο περιβάλλον.

Στο βόρειο τμήμα της νήσου, κατά μήκος του οδικού δικτύου που οδηγεί από την Οία στα Φηρά, οι καταπτώσεις βράχων είχαν ως αποτέλεσμα η διέλευση των οχημάτων από την περιοχή να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή.

Η προσέγγιση αυτή παρουσιάζει τις πληγείσες από κατολισθήσεις περιοχές της Σαντορίνης, στις οποίες προς το παρόν εφαρμόζονται από τις αρχές Πολιτικής Προστασίας μη δομικά μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν απαγόρευση πρόσβασης κατοίκων και επισκεπτών σε περιοχές και απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων σε συγκεκριμένα τμήματα του οδικού δικτύου που γειτνιάζουν με τις θέσεις αυξημένου κατολισθητικού κινδύνου. Οι θέσεις αυτές θα πρέπει με προτεραιότητα να ερευνηθούν περαιτέρω, μετά την ολοκλήρωση της σεισμικής ακολουθίας, και να υποδεχτούν αποτελεσματικά δομικά μέτρα, κατάλληλα προσαρμοσμένα στο ηφαιστειακό τοπίο και στο απαράμιλλο φυσικό κάλλος του νησιού.