Κολούμπο: Τα μυστικά του υποθαλάσσιου ηφαιστείου καταγράφουν οι ερευνητές σε βίντεο - Δείτε εικόνες
Από το 1650, οπότε συνέβη η πιο καταστροφική έκρηξη, μέχρι τις μέρες μας που παρατηρείται έντονη σεισμική δραστηριότητα, το Κολούμπο στη Σαντορίνη είναι διαρκώς στο επίκεντρο των επιστημόνων.
«Όταν ήμασταν μικροί αυτήν την περιοχή τη φοβόμασταν πάρα πολύ. Είχαμε ακούσει από τους παππούδες μας για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο και ξέραμε ότι η έκρηξη που είχε γίνει πολλά χρόνια πριν, ήταν πολύ μεγάλη κι οι Σαντορινιοί φοβούνται περισσότερο την περιοχή εδώ του Κολούμπο, παρά την Παλαιά και τη Νέα Καμένη. Αποφεύγαμε το μέρος αυτό. Δηλαδή δεν έχω κολυμπήσει ποτέ σ΄ αυτήν τη συγκεκριμένη περιοχή, γιατί νόμιζα ότι εάν ποτέ κολυμπήσω, μπορεί να προκληθεί ένα πολύ μεγάλο τσουνάμι, ένα μεγάλο παλιρροιακό κύμα κι εγώ θα μπορούσα να κινδύνευα».
Κάπως έτσι περιέγραφε η έμπειρη καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Νομικού, το Κολούμπο για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, «Το Πύρινο Αιγαίο». Σήμερα, 13 χρόνια μετά, η σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη έχει ρίξει όλα τα φώτα στην πιο ηφαιστειογενή περιοχή της Μεσογείου. Τα βίντεο που καταγράφονται από έμπειρους ερευνητές, σε συνεργασία με την κυρία Νομικού και τα οποία φιλοξενούνται στο Santory.gr, είναι αποκαλυπτικά.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη ξεκίνησε πριν από 3 εκατομμύρια χρόνια και δεν έχει πάψει ν’ απασχολεί ιστορικούς και σύγχρονους ερευνητές. Όσο για το Κολούμπο, το υποθαλάσσιο ηφαίστειο που βρίσκεται περίπου 7 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σαντορίνης, στο νότιο Αιγαίο, θεωρείται ένα από τα πιο ενεργά υποθαλάσσια ηφαίστεια της περιοχής και έχει ιστορικό εκρήξεων που συνδέονται με έντονες γεωλογικές διεργασίες.
1650: Η πιο καταστροφική καταγεγραμμένη έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου
Η έκρηξη του 1650 είναι η πιο βίαιη και καταστροφική καταγεγραμμένη έκρηξη. Εκτίναξη τέφρας και αερίων, δημιουργία πυροκλαστικών ροών (πρόκειται για ένα μείγμα ηφαιστειακής τέφρας, θραυσμάτων πετρωμάτων, αερίων και θερμού αέρα που ρέει στις πλαγιές ενός ηφαιστείου με υψηλές ταχύτητες, φτάνοντας σε ταχύτητες εκατοντάδων χιλιομέτρων την ώρα) αλλά και ισχυρό τσουνάμι, το οποίο επηρέασε και τα γύρω νησιά ήταν το αποτέλεσμα αυτής της έκρηξης. Τότε περίπου 70 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους, ενώ η Σαντορίνη μετρούσε πληγές και καταστροφές. Το ίδιο και η Σίκινος κι η Ίος.
Μια έκρηξη, κατά τη διάρκεια της οποίας σχηματίστηκε ένας ηφαιστειακός κώνος, ο οποίος αργότερα κατέρρευσε από τη δράση των κυμάτων δημιουργώντας έναν κρατήρα με διάμετρο περίπου 3 χιλιόμετρα και βάθος περίπου 500 μέτρα. Σήμερα, ο κρατήρας του Κολούμπο βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και αποτελεί ενεργή ηφαιστειακή δομή. Μάλιστα, παρόλο που δεν έχει υπάρξει άλλη καταστροφική έκρηξη από το 1650, το Κολούμπο εξακολουθεί να παρουσιάζει έντονη υδροθερμική δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει ότι θερμά ηφαιστειακά ρευστά και αέρια συνεχίζουν να αναδύονται από τον κρατήρα του, κάτι που παρακολουθείται από επιστήμονες λόγω της πιθανότητας νέας έκρηξης στο μέλλον.
Το SANTORY καταγράφει το Κολούμπο – Υποθαλάσσιες εικόνες
Τα μάτια των επιστημόνων, δεν παύουν στιγμή να παρακολουθούν το υποθαλάσσιο ηφαίστειο. Χαρακτηριστική περίπτωση, αποτελεί το SANTORY. Ένα ερευνητικό πρόγραμμα που επικεντρώνεται στη μελέτη του Κολούμπο. Το πρόγραμμα αυτό συντονίζεται από τη διεθνή ερευνητική ομάδα του SANTORY στην οποία συμμετέχουν επιστήμονες με πολυετή εμπειρία στη μελέτη του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, με επικεφαλής την Καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Νομικού.
Το πρόγραμμα, χρηματοδοτούμενο από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), στοχεύει στην παρακολούθηση της δραστηριότητας του ηφαιστείου μέσω προηγμένων τεχνολογιών. Έχουν τοποθετηθεί ειδικοί αισθητήρες στο εσωτερικό του κρατήρα, σε βάθος 500 μέτρων, για τη μέτρηση φυσικοχημικών παραμέτρων, όπως θερμοκρασία, pH, συγκεντρώσεις αερίων και πίεση. Ακόμα και κάμερες χρησιμοποιούνται για την καταγραφή της υδροθερμικής ροής των ρευστών και ειδικές κάμερες για την ανίχνευση της ακτινοβολίας Cherenkov, μια πρωτοποριακή μέθοδος σε παγκόσμια κλίμακα.
Μέσω αυτών των προσπαθειών, το SANTORY έχει αποφέρει σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα, όπως η καταγραφή μεταβολών στις φυσικές και γεωχημικές παραμέτρους του ηφαιστείου, η ανίχνευση υψηλών επιπέδων φυσικής ακτινοβολίας και η απομόνωση μικροοργανισμών με μοναδικούς μηχανισμούς προσαρμογής σε ακραίες συνθήκες. Αυτές οι πληροφορίες είναι πολύτιμες για την κατανόηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας και την εκτίμηση της επικινδυνότητάς του για τις γύρω περιοχές, ειδικά σε μια κρίσιμη στιγμή όπως αυτή που διανύουμε και η οποία απασχολεί τόσο τη χώρα μας, όσο και επιστήμονες του εξωτερικού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διεθνή ομάδα του SANTORY, συμμετέχουν έμπειροι επιστήμονες από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και το Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας του Παλέρμου, το Πανεπιστήμιο του Μιλάνο- Μπικόκα και την Ισπανική εταιρία Ploatech, πάντα με συντονίστρια την καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Νομικού.
