Ποια μεταδιδόμενη ασθένεια είναι η μεγαλύτερη απειλή για το 2025 - Τι ισχύει για τη γρίπη των πτηνών

Ο Covid εμφανίστηκε ξαφνικά στις αρχές του 2020, εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο και προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους, ενώ άλλαξε δραματικά και για πολύ μεγάλο διάστημα την καθημερινότητά μας, με τα αυστηρά μέτρα και τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν.

Από τότε, δικαιολογημένα, η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει με μεγάλη ανησυχία κάθε νέα εμφάνιση μιας μολυσματικής ασθένειας, έστω μεταξύ των ζώων -όπως φαίνεται να ξεκίνησε ο Covid- για το ενδεχόμενο ξεσπάσματος μιας νέας πανδημίας, είτε αυτή προέρχεται από ιό, βακτήριο ή παράσιτο.

Σύμφωνα με άρθρο του Conor Meehan, καθηγητή Μικροβιακής Βιοπληροφορικής στο Nottingham Trent University, στον ιστότοπο StudyFinds, αυτή τη στιγμή, τρεις μεταδιδόμενες ασθένειες προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία στους αξιωματούχους της δημόσιας υγείας: η ελονοσία (παράσιτο), ο HIV (ιός) και η φυματίωση (βακτήριο). Αυτοί οι τρεις παθογόνοι παράγοντες οδηγούν στο θάνατο περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο.

Στη συνέχεια, υπάρχουν λίστες παρακολούθησης των παθογόνων παραγόντων «προτεραιότητας», ειδικά εκείνων που έχουν γίνει ανθεκτικοί στα φάρμακα, όπως τα αντιβιοτικά και τα αντιιικά.

Φυσικά, οι επιστήμονες πρέπει να «σαρώνουν» τον ορίζοντα, σε παγκόσμιο επίπεδο, για κάθε νέα πιθανή απειλή. Αν και ένας νέος κίνδυνος θα μπορούσε να εμφανιστεί από οποιαδήποτε μορφή παθογόνου παράγοντα, ορισμένες κατηγορίες είναι πιο «ύποπτες» και οι ιοί της γρίπης είναι αρκετά ψηλά σε αυτήν τη λίστα.

Η γρίπη των πτηνών

Ένας τύπος ιού της γρίπης είναι αυτός που προκαλεί μεγάλη ανησυχία σήμερα και βρίσκεται στα όρια του σοβαρού προβλήματος για το 2025. Αυτός είναι ο τύπος γρίπης Α H5N1, που αναφέρεται και ως γρίπη των πτηνών.

Αυτός ο ιός είναι ευρέως διαδεδομένος τόσο σε άγρια όσο και σε οικόσιτα πτηνά, όπως τα πουλερικά. Πρόσφατα, έχει επίσης μολύνει βοοειδή γαλακτοπαραγωγής σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ, ενώ έχει εντοπιστεί και σε άλογα στη Μογγολία.

Όταν τα κρούσματα γρίπης αρχίζουν να αυξάνονται σε ζώα όπως τα πουλιά, υπάρχει πάντα η ανησυχία ότι θα μπορούσε να μεταπηδήσει και στους ανθρώπους. Πράγματι, η γρίπη των πτηνών μόλυνε 61 ανθρώπους στις ΗΠΑ το 2024, κυρίως εργαζόμενους σε αγροκτήματα που ήρθαν σε επαφή με μολυσμένα βοοειδή και άτομα που κατανάλωσαν νωπό γάλα.

Συγκριτικά με τα μόλις δύο κρούσματα που υπήρξαν στην Αμερική τα δύο προηγούμενα χρόνια, αυτή είναι αρκετά μεγάλη αύξηση.

Σε συνδυασμό με το ποσοστό θνησιμότητας 30% από ανθρώπινες λοιμώξεις, η γρίπη των πτηνών βρίσκεται κατευθείαν ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων για την παγκόσμια ιατρική κοινότητα.

Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο

Ευτυχώς, η γρίπη των πτηνών H5N1 δεν φαίνεται να μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, γεγονός που μειώνει σημαντικά την πιθανότητα να προκαλέσει πανδημία στους ανθρώπους.

Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι μια μόνο μετάλλαξη στο γονιδίωμα αυτού του τύπου γρίπης θα μπορούσε να κάνει τον H5N1 ικανό να εξαπλωθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, κάτι που θα μπορούσε να σημάνει συναγερμό.

Κέντρα αντιμετώπισης λοιμωδών νοσημάτων σε όλο τον κόσμο, έχουν εκπονήσει σχέδια ετοιμότητας για το ενδεχόμενο μιας πανδημίας προερχόμενης από τη γρίπη των πτηνών και άλλες ασθένειες που βρίσκονται στον ορίζοντα.

Για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο αγόρασε 5 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου H5, το οποίο μπορεί να προστατεύσει από τη γρίπη των πτηνών, στο πλαίσιο προετοιμασίας για έναν τέτοιο υγειονομικό κίνδυνο το 2025.

Βέβαια, ακόμη και χωρίς να αποκτήσει δυνατότητα εξάπλωσης μεταξύ των ανθρώπων, η γρίπη των πτηνών είναι πιθανό να επηρεάσει ακόμη περισσότερο την υγεία των ζώων στη διάρκεια της νέας χρονιάς. Αυτό είναι επίσης μια αρκετά αρνητική εξέλιξη που χρειάζεται να προληφθεί, γιατί έχει επιπτώσεις στην διαβίωση των ζώων, στην προσφορά τροφίμων, ενώ έχει προφανώς και οικονομικές συνέπειες.

Η ευλογιά των πιθήκων

Όσον αφορά την ευλογιά των πιθήκων ή mpox (monkeypox), αυτή συνεχίζει να αποτελεί σημαντική ανησυχία τη δημόσια υγεία, ιδιαίτερα στην Κεντρική Αφρική. Από τον Σεπτέμβριο του 2023, παρατηρείται έξαρση μιας νέας παραλλαγής του ιού, γνωστής ως Clade Ib, η οποία εντοπίστηκε αρχικά στο Κονγκό.

Για την ευλογιά των πιθήκων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος (PHEIC) τον Αύγουστο του 2024, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για συντονισμένη διεθνή αντίδραση.

Τα περισσότερα κρούσματα και θάνατοι έχουν σημειωθεί στο Κονγκό, γεγονός που σχετίζεται βέβαια με τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα. Κρούσματα έχουν αναφερθεί και σε άλλες χώρες όπως το Μπουρούντι, η Κένυα, η Ρουάντα, η Ουγκάντα, η Σουηδία και η Ταϊλάνδη. Κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων έχουν εντοπιστεί και στην Ελλάδα.

Η νέα παραλλαγή Clade Ib φαίνεται να είναι πιο μεταδοτική και θανατηφόρα σε σύγκριση με προηγούμενα στελέχη, προκαλώντας ανησυχία για πιθανή εξάπλωσή της σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σημειώνεται ότι η ευλογιά των πιθήκων μπορεί να μεταδοθεί από ζώα σε ανθρώπους μέσω επαφής με μολυσμένα ζώα ή με ιστούς μολυσμένων ζώων. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί και από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω στενής επαφής με μολυσμένα σωματικά υγρά ή δερματικές βλάβες, μέσω της αναπνευστικής οδού με σταγονίδια ή μέσα από επαφή με μολυσμένα αντικείμενα, όπως ρούχα ή σεντόνια.

Η «μυστηριώδης» ασθένεια στο Κονγκό

Αρκετό διάστημα μετά την είδηση για τους 143 θανάτους στο Κονγκό και την παγκόσμια ανησυχία που προκάλεσε, το Υπουργείο Υγείας της χώρας στην κεντρική Αφρική ανακοίνωσε στις 17 Δεκεμβρίου ότι η άγνωστη μέχρι τότε νέα ασθένεια, είναι μια σοβαρή μορφή ελονοσίας.

Η κατάσταση στην επαρχεία Κουάνγκο, στα νοτιοδυτικά του Κονγκό, ήταν τόσο σοβαρή ώστε είχε ειδοποιηθεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο οποίος έστειλε ομάδα εμπειρογνωμόνων, με σκοπό να συνεργαστεί με τις αρχές της χώρας για την ταυτοποίηση και την αντιμετώπισή της.

«Το μυστήριο επιτέλους λύθηκε. Πρόκειται για περίπτωση σοβαρής ελονοσίας με τη μορφή αναπνευστικής νόσου», ανέφερε το υπουργείο , υπερτονίζοντας στην ανακοίνωση, τον ρόλο του υποσιτισμού στην εξάπλωσή της.

Η παγκόσμια υγεία και ο κύκλος της ζωής

Σε κάθε περίπτωση, αυτή η συζήτηση παραπέμπει στην αντίληψη που μιλά για την «μία υγεία», δηλαδή το να αντιμετωπίζουμε την υγεία του ανθρώπου, των ζώων και του περιβάλλοντος ως αλληλένδετα στοιχεία, όλα με ίση σημασία και επίδραση μεταξύ τους.

Κατανοώντας και προλαμβάνοντας τις ασθένειες στο περιβάλλον και τα ζώα που ζουν γύρω μας, μπορούμε να προετοιμάσουμε καλύτερα και να καταπολεμήσουμε τις ασθένειες που μεταφέρονται στους ανθρώπους. Αλλά και το αντίστροφο: ερευνώντας και αποτρέποντας τις μολυσματικές ασθένειες στον άνθρωπο, μπορούμε να προστατεύσουμε τα ζώα και την υγεία στο περιβάλλον.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις συνεχιζόμενες «αργές πανδημίες» στον άνθρωπο, όπως η ελονοσία, ο HIV, η φυματίωση και άλλα παθογόνα. Η αντιμετώπισή τους είναι πρωταρχικής σημασίας, παράλληλα με την επίπονη προσπάθεια για τον εντοπισμό και την πρόληψη κάθε νέας απειλής.