Όταν η άμαξα ξαναγίνεται κολοκύθα - Φίλτρα ομορφιάς: Το αντίδοτο στην ανασφάλεια

Κάποτε, επιστήμονες και ειδικοί προειδοποιούσαν για το κάπνισμα, τη χρήση ουσιών, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, την ξέφρενη οδήγηση. Τώρα πια στο μακρύ κατάλογο των… κακών συνηθειών που ελλοχεύουν κινδύνους για την υγεία μας, φαίνεται ότι μπαίνουν και τα φίλτρα ομορφιάς που προσφέρονται αφειδώς μέσα από τα «έξυπνα» κινητά τηλέφωνά μας.

Τι κρύβεται πίσω από αυτό το «κλικ» που ρετουσάρει το πρόσωπο του χρήστη, με πιο μεγάλα χείλη, πιο έντονα ζυγωματικά, αψεγάδιαστη επιδερμίδα και λαμπερό μακιγιάζ; Άγχος, ανασφάλεια και μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς είναι η απάντηση, αφού τα φίλτρα ωραιοποίησης προσφέρουν προσωρινή χαρά και στη συνέχεια βυθίζουν στη θλίψη αρκετούς χρήστες, μάς λέει η κυρία Μαργαρίτα Ζωγράφου, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια…

«Μια από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπου είναι η ανάγκη για αποδοχή. Σε οτιδήποτε και για οτιδήποτε. Αυτό φυσικά ισχύει και στο ζήτημα της εμφάνισης. Είναι η εμφάνιση μου αποδεκτή; Αρέσω; Ερώτηση που όλοι λίγο πολύ έχουν σκεφτεί και πιθανότατα έχουν νιώσει άγχος και απογοήτευση, αν αισθανθούν ότι δεν εισπράττουν το feedback που θα ήθελαν απ’ το περιβάλλον τους.

Πολλοί χρήστες των Social Media διατυπώνουν την άποψη ότι όσοι χρησιμοποιούν εντατικά και συστηματικά φίλτρα, στην πράξη "δεν αντέχουν να βλέπουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη". Αυτό φυσικά και δεν ισχύει καθολικά. Υπάρχουν πραγματικά άνθρωποι που δεν τους αρέσει ο εαυτός τους και βρίσκουν λύση αντιστάθμισης στη χρήση του φίλτρου ωραιοποίησης. Λύση που εκείνη τη στιγμή λειτουργεί λανθασμένα θεραπευτικά για εκείνους, γιατί τους παρέχει προσωρινή χαρά αλλά αργότερα τους βυθίζει ακόμη πιο πολύ στη θλίψη, όταν συνειδητοποιούν ότι δεν αλλάζει τίποτα και παράλληλα δεν βλέπουν και αγνοούν το πραγματικό πρόβλημα και το μεγάλο κενό που δημιουργεί η κακή σχέση με την εικόνα τους. Το αποτέλεσμα είναι δίπλα αρνητικό, ειδικά αν δεν μπορούν να μη γεμίσουν τον εαυτό τους με δραστηριότητες. Υπάρχει όμως και μια κατηγορία ατόμων που έχουν έντονα ναρκισσιστική διάθεση και η ενασχόληση με την τελειοποίηση της εμφάνισης τους γίνεται εμμονική. Όταν βέβαια το άτομο δεν έχει την πρακτική και οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθει σε θεραπείες και σχήματα βελτίωσης του εαυτού του, νιώθει δυστυχισμένο και εγκλωβισμένο. Τότε η χρήση των φίλτρων γίνεται συνεχής, δημιουργώντας αμφιθυμικά συναισθήματα στο άτομο.»

Η διαδικασία είναι γνωστή. Νεαρά κορίτσια, γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας αλλά και άνδρες, στέκονται μπροστά στο φακό του κινητού τους. Επιλέγουν ένα, μέσα από μια πληθώρα φίλτρων που τους προσφέρουν τα smartphones και πατάνε το κουμπί. Στη συνέχεια ποστάρουν τη φωτογραφία τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και περιμένουν την επιβεβαίωση. Όσο πιο πολλά τα likes των φίλων αλλά ακόμη και εντελώς αγνώστων, τόσο μεγαλύτερη η επιτυχία. Δεν είναι τυχαίο πως το «Bold Glamour Filter» που υπόσχεται θαύματα, μέσα σε μόλις μερικές ημέρες από την κυκλοφορία του στο Tik Tok , έκανε θραύση. Περισσότερες από 207 εκατομμύρια προβολές είχαν τα TikToks, με το ομώνυμο hashtag, τα οποία ωστόσο δίχασαν το κοινό. Τα σχόλια των χρηστών είναι χαρακτηριστικά…

• Τώρα ξέρω πως ένιωθε η Σταχτοπούτα μετά τα μεσάνυχτα!
• Θα ευχόμουν να φαίνομαι έτσι αλλά… η πραγματικότητα είναι άλλη!
• Αυτό το φίλτρο θα έπρεπε να είναι παράνομο! Ορίστε ο αληθινός εαυτός μου!»
• Τώρα που χρησιμοποίησα το φίλτρο, αντιλαμβάνομαι ότι έχω θέμα με την αυτοπεποίθησή μου.
• Αυτό το φίλτρο δεν είναι καλό για την πνευματική μου υγεία!
• Θα το μετονομάσουμε ως το φίλτρο “Κοίτα πώς θα έμοιαζες αν ήσουν εκατομμυριούχος!”
• Δεν θέλω να το πω αυτό για τον εαυτό μου, αλλά είμαι άσχημη όταν βγάζω το φίλτρο. Δεν νομίζω πως το μυαλό μου μπορεί να επεξεργαστεί αυτήν την πραγματικότητα. Το ένα λεπτό να είμαι έτσι και το άλλο αλλιώς.

Και αν η προσέγγιση σε αυτά τα φίλτρα είναι επιφανειακή, τότε ο κάθε χρήστης, θα έπρεπε να το ξανασκεφτεί. Σύμφωνα με έκθεση του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αμερικής που είχε πραγματοποιηθεί το διάστημα της πανδημίας και συγκεκριμένα το 2021, το 57% ή περίπου τρία στα πέντε κορίτσια εφηβικής ηλικίας, δηλώνουν ότι νιώθουν επίμονα θλίψη και απελπισία. Ποσοστό αυξημένο κατά 60% σε σχέση με το 2011 και υπερδιπλάσιο σε σχέση με αυτό των αγοριών. Ευρήματα που δεν μπορεί παρά να ανησυχούν τους ειδικούς, που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις ψυχολογικές επιπτώσεις, αφού όπως σημειώνουν, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η υπερβολική χρήση επεξεργασμένων φωτογραφιών, παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς οι έφηβοι κοινωνικοποιούνται και αποδέχονται τον εαυτό τους. Γιατί -τονίζουν- είναι άλλο πράγμα να συγκρίνεις τον εαυτό σου με κάποιο διάσημο και όμορφο άτομο και άλλο πράγμα να τον συγκρίνεις με μια πολύ όμορφη εκδοχή του εαυτού σου, που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Κι όταν το πραγματικό άτομο, χρειάζεται να κυκλοφορήσει, να εκτεθεί στην κοινωνία με το αληθινό του πρόσωπο, τότε αρχίζουν τα προβλήματα εξηγεί μέσω του Flash.gr, η κυρία Ζωγράφου…

« Η συχνή και συστηματική χρήση φίλτρων που αλλάζουν ακόμη και τη δομή του προσώπου, που είναι τόσο ακραία και όμως χρησιμοποιούνται καθημερινά από εκατομμύρια χρήστες ενδέχεται να δημιουργήσει θέματα στην ψυχική υγεία του ατόμου. Φανταστείτε ένα άτομο που παρουσιάζεται στις διαδικτυακές επαφές του με μια συγκεκριμένη μορφή, σημαντικά αλλαγμένη από φίλτρα επεξεργασίας. Το άτομο αυτό αρχικά νιώθει όμορφο, άνετο και αποδεκτό μέσα στον διαδικτυακό κόσμο της κάθε πλατφόρμας που χρησιμοποιεί.

Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που το άτομο αυτό χρειαστεί να εκτεθεί στον κόσμο; Αν χρειαστεί να συναντηθεί με κάποιον από τον διαδικτυακό κόσμο; Ή αν βρεθεί σε τυχαία συνάντηση με κάποιο άτομο που είναι επαφή από την online πραγματικότητα; Τότε νιώθει απίστευτα δυσάρεστα, νιώθει άγχος και ντροπή, νιώθει εκτεθειμένο και "γυμνό" σε οποιοδήποτε αρνητικό σχόλιο. Για τέτοιους λόγους μπορεί να αρχίζει να αποφεύγει τις εξόδους, περιορίζεται στο σπίτι ή βγαίνει με άτομα που γνωρίζει καλά και νιώθει άνετα και πολύ οικεία μαζί τους. Νιώθει μια σύγκρουση τεράστια σχετικά με το ποιος είναι και ποιος θα ήθελε να είναι.»

Η ένοχη απόλαυση των φίλτρων αυτών, μπορεί να οδηγήσει σε πολλές περιπτώσεις τους χρήστες των social media, ακόμα και στο «νυστέρι» των πλαστικών χειρουργών. Mία από τις πιο γνωστές TikToker, η Hira Mustafa, έχει δηλώσει πως βλέπει όλο και περισσότερους ανθρώπους στην ηλικιακή του ομάδα, να κάνουν αισθητικές χειρουργικές επεμβάσεις, προκειμένου να μοιάζουν τα πρόσωπά τους, με αυτά των φίλτρων, γι αυτό και ανησυχεί πως επηρεάζουν τελικά την αυτοπεποίθηση των νεαρών κοριτσιών. Συμπέρασμα το οποίο επιβεβαιώνουν οι ειδικοί, αφού όπως τονίζει στο Flash.gr o κύριος Γιώργος Γκούμας, ψυχολόγος, η συχνή χρήση τους οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο να μην μπορούν να αποδεχτούν τον εαυτό τους…

«Η χρήση όλο και περισσότερων φίλτρων, σταδιακά παραποιεί όχι μόνο την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εμάς αλλά και την εικόνα που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας. Έχουν γίνει έρευνες που έχουν συνδέσει τη χρήση φίλτρων με μειωμένη αυτοπεποίθηση, κάτι που φαντάζει φυσιολογικό, αφού με τα φίλτρα προσπαθούμε να μειώσουμε τις ατέλειες που δεν μας αρέσουν επάνω μας. Συνεπώς, ενώ προσπαθούμε να αυξήσουμε την αυτοπεποίθηση μας δείχνοντας μια ωραία εικόνα που θα συγκεντρώσει κολακευτικά σχόλια, στην ουσία αυτό που κάνουμε είναι να την μειώνουμε αφού το μήνυμα που περνάει στο εγκέφαλο μας είναι πως αν δεν βάλω φίλτρο, άρα αν δεν αλλάξω, δεν είμαι ωραίος.

Επιπλέον η χρήση γενικότερα των social και των φίλτρων, έχει συνδεθεί με αυξημένο άγχος για την εξωτερική μας εμφάνιση αλλά και κατάθλιψη. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν τα χρησιμοποιούν τόσο «αθώα» αλλά το κάνουν γιατί πραγματικά δεν μπορούν να αποδεχτούν καθόλου τον εαυτό τους. Άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια από κάποιον ειδικό και στήριξη από το περιβάλλον τους. Και εδώ είναι το καίριο σημείο. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως οι εικόνες που βλέπουμε ειδικά αυτές των «επωνύμων» ή των «επαγγελματιών» των social, δεν είναι αληθινές εικόνες. Τα τέλεια σώματα ή πρόσωπα δεν είναι στην πραγματικότητα τέλεια. »

«Το φίλτρο που μας ξανακάνει έφηβους και κάνει τους χρήστες να καταρρέουν συναισθηματικά»

Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και τα φίλτρα που όχι απλώς μας ομορφαίνουν αλλά μας αφαιρούν χρόνια. Κι όταν λέμε χρόνια, εννοούμε δεκαετίες. Όταν οι χρήστες χρησιμοποιούν το Teenage Look Filter του ΤikΤok, καταρρέουν συναισθηματικά. Τα σχόλιά που κάνουν προς τον εαυτό τους, μαρτυρούν το βάρος της καθημερινότητας και της βιοπάλης στο πέρασμα των ετών αυτών, όχι μόνο στο πρόσωπο αλλά κυρίως στην ψυχή τους…

• «Πραγματικά προσπάθησα…
• Και τι δεν θα έδινα να γύριζα πίσω για να σου πω πόσο όμορφη ήσουν…
• Συγχώρεσέ με…
• Έχω να συναντήσω αυτό το πρόσωπο 25 χρόνια!
• Μου λείπει αυτό το πρόσωπο»

Οι αντιδράσεις όταν οι χρήστες αντικρίζουν το αποτέλεσμα αυτού του φίλτρου δεν είναι τυχαίες. Τα παραπάνω σχόλια που κάνουν με δάκρυα στα μάτια, δείχνουν αυτό που οι περισσότεροι επιθυμούν, μας λέει η κυρία Μαργαρίτα Ζωγράφου. Να γύριζαν τον χρόνο πίσω…

«Πολλοί ονειρεύονται έναν ιδανικό εαυτό. Οι περισσότεροι θα ήθελαν νεανική, αγέραστη και όμορφη όψη. Όλοι όμως ωστόσο θα επιθυμούσαν να γύριζαν το χρόνο πίσω, ώστε να παρενέβαιναν σε στιγμές, καταστάσεις, αποφάσεις.»