Οι πιο συναρπαστικές επιστημονικές ανακαλύψεις του 2024

Το 2024 ήταν μια συναρπαστική χρονιά για την επιστήμη. Βρέθηκε φάρμακο κατά του HIV, ξεκίνησε η αποστολή για τη μελέτη του δορυφόρου του Δία, της Ευρώπης, μάθαμε ότι γερνάμε ταχύτερα στα 44 και στα 60 χρόνια και «υποδεχτήκαμε» τον κβαντικό επεξεργαστή της Google, Willow. Ας δούμε αναλυτικά.

Ζωή σε μακρινούς πλανήτες

Μπορεί ο Δίας να είναι ένας πλανήτης-γίγαντας χωρίς ίχνος ζωής, η Ευρώπη όμως, ένα από τα φεγγάρια του, περιέχει το διπλάσιο νερό από ό,τι όλοι οι ωκεανοί της Γης μαζί. Αυτή η μάζα νερού βρίσκεται κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του πλανήτη και ζεσταίνεται από δυνάμεις τριβής. Στις 14 Οκτωβρίου, το διαστημόπλοιο Europa Clipper ξεκίνησε το ταξίδι του για την Ευρώπη, με τα πρώτα δεδομένα να αναμένονται κοντά στο 2030. Οι επιστήμονες ελπίζουν, εκτός από νερό, να βρουν ίχνη των μορίων με τα οποία σχηματίζεται η ζωή στη Γη.

Φάρμακο κατά του HIV

Χρειάστηκαν 40 χρόνια έρευνας και αποτυχημένων δοκιμών για να φτάσουμε σε ένα φάρμακο το οποίο εμποδίζει τη μόλυνση από HIV. Μια κλινική μελέτη στη Νότιο Αφρική και στην Ουγκάντα έδειξε 100% επιτυχία σε δείγμα 2.134 γυναικών και κοριτσιών. Το εν λόγω φάρμακο, με την ονομασία lenacapavir, δεν αποτελεί εμβόλιο και είναι σχετικά ακριβό, αλλά με αυτό οι επιστήμονες κερδίζουν πολύτιμο χρόνο. Το lenacapavir θα πάρει έγκριση από τον FDA στα μέσα του 2025.

Ιατρικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης

Μελέτη που δημοσιεύτηκε μέσα στο 2024 δείχνει ότι οι γιατροί κάνουν λανθασμένες διαγνώσεις, παρά το γεγονός ότι συστήματα τεχνητής νοημοσύνης κάνουν σωστές. Σε πειράματα με το ChatGPT-4, έγινε σύγκριση μεταξύ πραγματικών γιατρών και ΑΙ, και διαπιστώθηκε ότι οι πρώτοι κάνουν τη σωστή διάγνωση σε ποσοστό 74%, ενώ τα συστήματα ΑΙ 90%. Τα αποτελέσματα δείχνουν ξεκάθαρα την ανάγκη για χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική.

Ακόμα δεν είδαμε τα πιο «ζεστά» της παγκόσμιας θέρμανσης

Τα καλά νέα ήταν ότι η Γη θα έχει κατάλληλες συνθήκες για ζωή για εκατομμύρια χρόνια. Τα κακά νέα, που μάθαμε μέσα στο 2024, είναι ότι το κλίμα στη Γη τα τελευταία 485 εκατομμύρια χρόνια έχει περάσει από ζεστές και ψυχρές περιόδους, κατά τις οποίες εξαφανίστηκαν τα είδη που δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν. Στις πιο ζεστές περιόδους, έως και 54 βαθμούς περισσότερο από ό,τι σήμερα, είδη που επιβίωσαν, όπως οι ιπποπόταμοι και οι τροπικοί φοίνικες, αναγκάστηκαν να μετακομίσουν στην Αρκτική. Τα πρώτα καμπανάκια έχουν ηχήσει.

Μικροπλαστικά ακόμα και στον εγκέφαλο

Το 2024 δημοσιεύτηκαν πολλές μελέτες για τα μικροπλαστικά. Μάθαμε ότι έχουν περάσει ακόμα και στα ζωτικά μας όργανα, ότι σε πειραματόζωα επιβαρύνουν την ανδρική γονιμότητα, τη μάθηση και τη μνήμη, και ότι συσσωρεύονται στις αθηρωματικές πλάκες, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι τα μικροπλαστικά προκαλούν οξειδωτικό στρες, το οποίο συνδέεται με την πρόωρη γήρανση. Το πιο σοκαριστικό, όμως, είναι ότι τα μικροπλαστικά συσσωρεύονται στον εγκέφαλό μας και ότι όσοι έχουν πεθάνει από Αλτσχάιμερ είχαν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις μικροπλαστικών από όσους πέθαναν από ατυχήματα ή σε βίαια γεγονότα.

Η εξερεύνηση της «κοσμικής αυγής»

Το τηλεσκόπιο James Webb είναι ό,τι πιο σύγχρονο έχει βάλει ο άνθρωπος σε τροχιά γύρω από τη Γη και μπορεί να φωτογραφίσει με υψηλή ευκρίνεια σημεία που το «τίμιο» Hubble παρουσιάζει σαν «μουτζούρες». Μεταξύ των πολλών εφαρμογών, το James Webb χρησιμοποιήθηκε για να υπολογιστεί η ταχύτητα με την οποία διαστέλλεται το διάστημα. Η μελέτη αυτή δείχνει στοιχεία και για την «κοσμική αυγή», το διάστημα μετά τη μεγάλη έκρηξη, όταν σχηματίστηκαν οι γαλαξίες από νέφη αερίων.

Γερνάμε ταχύτερα στα 44 και στα 60

Σε μία ανακάλυψη που έκανε αίσθηση, ο γενετιστής Μάικλ Σνάιντερ και η ομάδα του ανακάλυψαν ότι στα 44 και στα 60 παρατηρείται μεγάλη μεταβολή στη μυϊκή μάζα, την ικανότητα μεταβολισμού των λιπών, του αλκοόλ και της καφεΐνης, καθώς και επιδείνωση της καρδιαγγειακής υγείας. Στα 60 παρατηρείται και εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η ανακάλυψη ανοίγει ένα νέο πεδίο για την προληπτική ιατρική, προκειμένου να επεκταθεί περισσότερο το προσδόκιμο ζωής.

Η γυμναστική κάνει καλό αλλά όχι οποιαδήποτε γυμναστική

Μια συναρπαστική μελέτη του 2024 σε άνδρες αθλητές έδειξε ότι οι γυμναστές και οι επικοντιστές ζουν περισσότερα χρόνια, ενώ οι βολεϊμπολίστες ζουν σχετικά λίγο. Αυτή θα είναι η αφετηρία μιας σειράς ερευνών για να βρεθεί η αιτία για την οποία κάποιοι αθλητές έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής, αν και σε κάποια αθλήματα είναι προφανές ότι προκαλείται από χτυπήματα στο κεφάλι.

Ένα μεγάλο βήμα στην κβαντική πληροφορική

Στον τομέα της κβαντικής πληροφορικής, διάφορες ομάδες κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημα του «λάθους», ανοίγοντας τον δρόμο για μελέτες που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν ακόμα και την επίδραση συνθετικών φαρμάκων στο σώμα ή να κάνουν προσομοιώσεις σε πολύπλοκα προβλήματα. Από τις διάφορες ομάδες, ξεχώρισε αυτή της Google, που ανέπτυξε ένα τσιπ με το όνομα Willow, το οποίο μέσα σε πέντε λεπτά μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα που οι πιο γρήγοροι υπολογιστές λύνουν σε 1 τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια χρόνια. Η μελέτη τους δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature. Αυτό από μόνο του λέει πολλά.

Βράχοι από την αθέατη πλευρά της Σελήνης

Η αθέατη πλευρά του φεγγαριού είναι συναρπαστική και μυστηριώδης, όχι μόνο γιατί έχει λιγότερους κρατήρες. Η κινεζική αποστολή Chang’e-6 έκανε τις πρώτες ανασκαφές και πήρε δείγματα βάρους δύο κιλών από αυτή την επιφάνειά, με το σκεπτικό ότι η μελέτη της αθέατης πλευράς μπορεί να αποκαλύψει στοιχεία για τον σχηματισμό των πλανητών και της Γης. Η διαστημική «κούρσα» με τις ΗΠΑ έχει μόλις ξεκινήσει.