Οι διαπραγματεύσεις και το παρασκήνιο για το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης

Σε προχωρημένο επίπεδο βρίσκονται οι συνομιλίες ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και την τουρκική προεδρία για το μείζον ζήτημα της επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το κλείσιμο του «φυτωρίου» κληρικών του Οικουμενικού Πατριαρχείου υπήρξε πολιτική απόφαση του -τότε- κεμαλικού κατεστημένου το 1971 και έως σήμερα αποτελεί ένα από τα αγκάθια των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η χθεσινή επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου  στην Άγκυρα, όπου συναντήθηκε με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δείχνει ότι οι διαβουλεύσεις οδεύουν στο τελευταίο τους σκέλος, μιας και το τελικό «πράσινο φως» επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης τελεί υπό την προσωπική αίρεση και επίβλεψη του τούρκου Προέδρου.

Αυτό φανερώνει και η διατύπωση στην επίσημη ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την επίσκεψη του κ. Βαρθολομαίου στον Ερντογάν, όπου σημειωνόταν ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης «ευχαρίστησε την Α. Εξοχότητα (τον Ρ.Τ.Ερντογάν) για την εντολή που έδωσε για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής Χάλκης», ενώ ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση «παρακάλεσε για την επίσπευση των σχετικών διαδικασιών, με τον τούρκο πρόεδρος να δίνει υπόσχεση για αμέριστη βοήθεια προς αυτή την κατεύθυνση».

Επαναλειτουργία της Χάλκης στα πρότυπα ιδιωτικού πανεπιστημίου

Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και το υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας είναι πολύμηνες. Την ύπαρξη τους είχε αποκαλύψει ο ίδιος ο κ. Βαρθολομαίος, τον περασμένο Σεπτέμβριο από τη Θεσσαλονίκη. Ο Πατριάρχης είχε εκφράσει -τότε- δημόσια την αισιοδοξία του για τη θετική έκβαση του διαλόγου με την τουρκική κυβέρνηση, σχετικά με την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Εκτός του πολιτικού σκόπελου πρέπει να λυθεί και ένα σημαντικό συνταγματικό ζήτημα. Το καθεστώς με το οποίο θα λειτουργεί η Θεολογική Σχολή δεν πρέπει να προσκρούει στο τουρκικό σύνταγμα. Τον περασμένο Νοέμβριο πολυμελής αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου υπό την προεδρία του μητροπολίτη Γέροντος Δέρκων κ. Αποστόλου, επισκέφθηκε στην Άγκυρα, μετά από συνεννόηση με τους αρμόδιους κρατικούς παράγοντες, τον υπουργό Παιδείας της Τουρκίας Υusuf Tekin.

Αντικείμενο των συνομιλιών της αντιπροσωπείας του Φαναρίου στην Άγκυρα, τον περασμένο Νοέμβριο, ήταν οι τεχνικές και νομικές διαβουλεύσεις για την επαναλειτουργία της Χάλκης. Πρόθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι η Θεολογική Σχολή να επαναλειτουργήσει ως ιδιωτικό Βακουφικό Πανεπιστήμιο με δύο σχολές και όχι ως Ιερατική Σχολή (τύπου İman Hatip Okulu). Αυτό ήταν και το βασικό σημείο διαφοροποίησης, σε σχέση με τα όσα πρότεινε το τουρκικό υπουργείο Παιδείας. 

Η ανοιχτή γραμμή με Αθήνα και Ουάσιγκτον

Οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την τουρκική προεδρία και το υπουργείο Παιδείας της χώρας είναι σε πλήρη γνώση τόσο της Αθήνας όσο και της Ουάσιγκτον.

Το Μέγαρο Μαξίμου είναι ενήμερο για όλες τις κινήσεις και όλες τις εξελίξεις στο θέμα αυτό, ενώ η ελληνική πλευρά παρέχει κάθε δυνατή υποστήριξη στο Φανάρι. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, σύμφωνα με πληροφορίες, συζήτησε διεξοδικά με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, στην πρόσφατη επίσκεψή του στο μέγαρο Μαξίμου, για την πορεία των συνομιλιών με την Άγκυρα για το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Χάλκης.

Το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής, όμως, είναι ένα θέμα που βρίσκεται διαχρονικά στο μικροσκόπιο και της Ουάσιγκτον. Κάθε χρόνο στην έκθεση του Στέιτ Ντιπάρνμεντ για τις θρησκευτικές ελευθερίες υπάρχει σχετικό κεφάλαιο με την επισήμανση των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκ μέρους της Τουρκίας που συνιστά η απαγόρευση λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ιδίως μετά το 2018, έχουν εντείνει τις παρασκηνιακές τους παραινέσεις -ενίοτε και πίεση- προς την Άγκυρα για την οριστική επίλυση του ζητήματος και το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.