Ο Επιτάφιος και τα λουλούδια της Μεγάλης Παρασκευής: Άρωμα παράδοσης από άκρη σε άκρη της Ελλάδας
Κάθε ενορία έχει τον δικό της Επιτάφιο και ο στολισμός του έχει πολύ μεγάλη σημασία αφού πρέπει να ξεχωρίσει.
Ο στολισμός του Επιταφίου ξεκινάει παραδοσιακά μετά τη Σταύρωση του Ιησού Χριστού στη λειτουργία των 12 Ευαγγελίων το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, το έθιμο θέλει, οι γυναίκες να ξενυχτούν μέσα στην εκκλησία της ενορίας τους, έως τα ξημερώματα της Μεγάλης Παρασκευής, και να στολίζουν τον Επιτάφιο με διαφόρων ειδών λουλούδια. Πρόκειται για ένα από τα πλέον βαθιά και ριζωμένα έθιμα στη χώρα μας, αλλά και στην Κύπρο, που σιγά σιγά εκλείπει.
Τα λουλούδια που θα στολίσουν τον Επιτάφιο συλλέγονται συνήθως από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης. Από αυλές σπιτιών, ανοιξιάτικους κήπους αλλά και από τα χωράφια της υπαίθρου, αγριολούλουδα και μυρωδάτα άνθη συγκεντρώνονται για να κοσμήσουν την ιερή κατασκευή.
Το γαρύφαλλο έχει την τιμητική του
Το πλέον γνωστό άνθος που κοσμεί τους Επιταφίους ανά τη χώρα είναι το γαρύφαλλο. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο στη Θεσσαλονίκη έχουν παραγγελθεί πάνω από 500.000 χιλιάδες γαρύφαλλα για τους στολισμούς. «Θα ξεπεράσουμε τις 500.000 γαρίφαλα σε όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα» λέει μιλώντας στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Μανώλης Σύλλης πρώην πρόεδρος του Σωματείου Ανθοπωλών Θεσσαλονίκης, σημειώνοντας ότι τα ανθοπωλεία έχουν καλυφθεί από την εγχώρια παραγωγή και τουλάχιστον για τα γαρίφαλα δεν έγινε καμία εισαγωγή.
Μπορεί όλων των ειδών τα γαρίφαλα να είναι οι πρωταγωνιστές αυτήν την χρονική περίοδο, αλλά υπάρχουν και τα άνθη των Επιταφίων όπως οι βιολέτες, τα τριαντάφυλλα, οι ορχιδέες και οι πασχαλιές με τον κόσμο να έχει κάνει σε αρκετές περιπτώσεις προπαραγγελίες στα τοπικά ανθοπωλεία και κρατήσεις σε ειδικές κατασκευές.
«Για τον στολισμό των Επιταφίων υπάρχουν δύο τρόποι. Ο ένας είναι να προμηθεύονται οι εκκλησίες δηλαδή οι ιερεις τα λουλούδια από εμάς και να μας αναθέτουν και τον στολισμό και ο άλλος τρόπος είναι αυτός που ο κόσμος πηγαίνει με τα δικά του μπουκέτα και στολίζουν μετά οι πιστοί τον Επιτάφιο κατά τη διάρκεια της νύχτας της Μεγάλης Πέμπτης. Πολλά λουλούδια δίνουμε και τη Μεγάλη Παρασκευή που ο κόσμος παίρνει μπουκέτα για να τα πάει στα νεκροταφεία, στους ανθρώπους που έχουν φύγει από τη ζωή» σημειώνει ο κ. Σύλλης.
Συμβολισμοί στα χρώματα των λουλουδιών
Τα λουλούδια δεν επιλέγονται τυχαία. Το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού, το μωβ το πένθος, ενώ το λευκό την αγνότητα. Πλέον είναι σύνηθες, σε πολλές πόλεις, τη φροντίδα του στολισμού να αναλαμβάνουν επαγγελματίες ανθοδέτες, δημιουργώντας περίτεχνα σχέδια που θυμίζουν έργα τέχνης – σταυρούς, γράμματα και μοτίβα που πρώτα σχεδιάζονται στο χαρτί.
Αφού ολοκληρωθεί ο στολισμός, το επόμενο πρωί, μετά την Αποκαθήλωση, ο ιερέας θα εναποθέσει το σώμα του Ιησού Χριστού και οι πιστοί στη συνέχεια θα το προσκυνήσουν και θα πάρουν μαζί τους τα πέταλα για φυλαχτό.
Σημειώνεται μάλιστα ότι, μετά το τέλος της λειτουργίας, οι πιστοί κάνουν βόλτες στις διάφορες εκκλησίες της πόλεις τους για να διαπιστώσουν ποια ενορία έφτιαξε τον ωραιότερο Επιτάφιο της χρονιάς.
Τοπικές παραδόσεις από όλη την Ελλάδα
Κάθε περιοχή της χώρας διατηρεί τα δικά της χαρακτηριστικά στον στολισμό του Επιταφίου:
Στην Κρήτη, χρησιμοποιούνται κατά βάση οι λεμονανθοί, τα κρίνα, τα τριαντάφυλλα και οι γαριφαλιές. Τα λουλούδια μαζεύονται από τους κήπους και τα χωριά, ενώ συχνά οι πολίτες δημιουργούν και στεφάνια.
Στην Καστοριά κυριαρχεί η πρίμουλα (ή κουλιάστραντο), ενώ σε άλλες περιοχές προτιμούν πασχαλιές και ζουμπούλια.
Στη Θεσσαλία (Καρδίτσα, Λάρισα), επικρατέστερες είναι οι βιολέτες, τα χρυσάνθεμα, οι ορχιδέες, οι ίριδες, οι καμέλιες και οι πασχαλιές. Το αγιόκλημα διακοσμεί τις κολώνες.
Στην Ήπειρο (Ιωάννινα, Ζαγόρι, Μέτσοβο), ο Επιτάφιος στολίζεται με αμάραντο, νάρκισσο και πασχαλιές. Στο Μέτσοβο χρησιμοποιούν επίσης πρίμουλα.
Στο Αγρίνιο – Ευρυτανία, επιλέγεται το χιονάκι και η πρίμουλα, γνωστή και ως «δρακάκι», που θεωρείται σύμβολο των δακρύων της Παναγίας.
Στην Κέρκυρα δεν λείπει ποτέ ο λεμονανθός καθώς προσδίδει άρωμα και «ανατολίτικη» ομορφιά. Στην Κεφαλονιά, ο Επιτάφιος στολίζεται με κάθε λογής αγριολούλουδα και ήμερα λουλούδια, κυρίως βιολέτες.
Στην Καλαμάτα, το έθιμο επιβάλλει αποκλειστικά λευκά άνθη, όπως κάλλες, λευκές βιολέτες και λεμονανθούς.
Στη Μυτιλήνη, επιλέγονται συνήθως συνθέσεις με λίλιουμ, ζέρμπερες, ανθούρια, αμάραντο και τοπικά φυτά όπως η «πάπια» και ο «αβγιανός» (λεβάντα).
Στη Σάμο, ο Επιτάφιος θα είναι στολισμένος με πασχαλιά (λαμπρίτσα), δεντρολίβανο, μαργαρίτες, κρίνους, τριαντάφυλλα και ζουμπούλια σε έντονα χρώματα.
Στη Νάξο, επιλέγονται οι κρίνοι, το δεντρολίβανο, η φασκομηλιά, οι πασχαλιές, τα γαρίφαλα, οι βιολέτες και οι γλαδιόλες. Ο βασικός κορμός του Επιταφίου ντύνεται με δεντρολίβανο.
Στη Λήμνο, δεν λείπουν ποτέ οι βιόλες, οι κατιφέδες, τα γαρύφαλλα, τα τριαντάφυλλα και τα στάχυα στο σταυρό για καλή σοδειά.
Ο μυστικός ρόλος των λουλουδιών
Τα λουλούδια του Επιταφίου δεν έχουν μόνο διακοσμητικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με την παράδοση, θεωρούνται ευλογημένα και κατέχουν προστατευτικές ή θεραπευτικές ιδιότητες. Πολλοί τα τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού, τα χρησιμοποιούν ως φυλαχτά ή τα βράζουν με νερό για να θεραπεύσουν αρρώστιες, όπως τον πονοκέφαλο.
Στη Σκόπελο, τα κορίτσια τα τοποθετούν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν σε όνειρο τον μελλοντικό τους σύζυγο. Στην Κρήτη, συμμετέχουν σε ένα ξεχωριστό έθιμο: με τα άνθη αυτά φτιάχνεται νέα προζύμη, καθώς θεωρείται πως το ψωμί χρειάζεται «ανανέωση» με την ευλογία της Μεγάλης Παρασκευής, όταν ο παπάς διαβάζει το πρώτο Ευαγγέλιο.
