Albinoni's Adagio: Το μυστήριο της πένθιμης μουσικής που συνδέεται με την περιφορά του Επιταφίου

Κάθε Μεγάλη Παρασκευή οι πένθιμες νότες του Adagio σε σολ ελάσσονα, γνωστού ως Albinoni’s Adagio, πλημμυρίζουν εκκλησίες, συναυλιακούς χώρους και τηλεοπτικές οθόνες, αγγίζοντας τις καρδιές όσων βιώνουν την κατάνυξη της ημέρας.

Το έργο, με τη μελαγχολική του ένταση, μοιάζει να γράφτηκε για να συνοδεύει τη θλίψη της Σταύρωσης και την πένθιμη πορεία του Επιταφίου. Ιδιαίτερα σε μέρη όπως η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος, όπου υπάρχει βαθιά μουσική παράδοση και οι δεκάδες τοπικές φιλαρμονικές, πρωταγωνιστούν στην περιφορά του Επιταφίου, το Adagio αντηχεί στους δρόμους με τη σπαρακτική του μελωδία. Όμως, η ιστορία πίσω από αυτό το αριστούργημα κρύβει εκπλήξεις, ίντριγκες και ερωτηματικά που φτάνουν μέχρι τον 20ό αιώνα.

Από τον Albioni στον Giazotto

Ο Tomaso Albinoni, Ιταλός συνθέτης του μπαρόκ, φημισμένος για τα κοντσέρτα και τις όπερές του, πιστώθηκε με τη δημιουργία του Adagio. Όμως, η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη. Το έργο που σήμερα συγκινεί εκατομμύρια ανθρώπους δεν είναι πλήρως δικό του. Ο πραγματικός «αρχιτέκτονας» του Adagio είναι ο Remo Giazotto, ένας Ιταλός μουσικολόγος του 20ού αιώνα. Ο Giazotto ισχυρίστηκε ότι το 1945, ενώ μελετούσε τα έργα του Albinoni, ανακάλυψε ένα κατεστραμμένο χειρόγραφο στη Δρέσδη, που περιείχε ένα μικρό απόσπασμα από τον συνθέτη. Με βάση αυτό το εύρημα, ο ίδιος «ξανάχτισε» το Adagio, προσθέτοντας τις δικές του πινελιές και τη χαρακτηριστική, θρηνητική ενορχήστρωση.

Αλλά εδώ αρχίζει το μυστήριο: κανένα τέτοιο χειρόγραφο δεν έχει βρεθεί ποτέ. Μουσικολόγοι αμφισβητούν αν το απόσπασμα του Albinoni υπήρξε καν, υποστηρίζοντας ότι το Adagio είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου έργο του Giazotto. Παρά τις αμφιβολίες, το έργο κυκλοφόρησε το 1958 με το όνομα του Albinoni και κατέκτησε τον κόσμο, από κινηματογραφικές ταινίες μέχρι τελετές αποχαιρετισμού.

Η σύνδεση του Adagio με τη Μεγάλη Παρασκευή δεν είναι τυχαία. Οι αργές, σπαρακτικές μελωδίες του, γεμάτες συναισθηματικό βάθος, ταιριάζουν απόλυτα με την πένθιμη ατμόσφαιρα της ημέρας. Στην Ελλάδα, το έργο έχει γίνει σχεδόν συνώνυμο του Πάσχα, ακουγόμενο σε εκκλησίες, συναυλίες, ακόμα και σε τηλεοπτικές μεταδόσεις των Παθών. Η καθολική του δύναμη να εκφράζει τη θλίψη και την ελπίδα το έχει μετατρέψει σε διαχρονικό σύμβολο.

Είναι, τελικά, το Adagio ένα έργο του Albinoni ή μια έξυπνη δημιουργία του Giazotto; Όποια και αν είναι η αλήθεια, η μουσική του συνεχίζει να συγκλονίζει, φέρνοντας δάκρυα και ανατριχίλες κάθε φορά που οι πρώτες νότες αντηχούν τη Μεγάλη Παρασκευή, ειδικά στα καντούνια της Κέρκυρας και τα δρομάκια της Ζακύνθου, όπου οι φιλαρμονικές δίνουν άλλο υποβλητικό υπόβαθρο στο ξόδι του Ιησού.