Ο Νέλσον Μαντέλα ένωσε τη Νότια Αφρική μέσω... ράγκμπι: «Μια ομάδα, μια χώρα»

Ο Νέλσον Μαντέλα απεβίωσε στις 5 Δεκεμβρίου του 2013 και δεν υπάρχει καλύτερη αφορμή για να θυμηθούμε ένα από τα μεγαλύτερα «έργα» που πρόσφερε στη χώρα του. Το πιο τρανό και χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο αθλητισμός μπορεί και πρέπει να ενώνει τον κόσμο και όχι να τον διχάζει. Ακόμη και στο μακρινό 1995 υπό την επιβολή του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, εκείνος μέσω ενός αγώνα... ράγμπι κατάφερε να κάνει λευκούς και έγχρωμους να πανηγυρίζουν μαζί.

Για να γίνει αντιληπτό το τι κατάφερε ο Μαντέλα, χρειάζεται πρώτα ένα μικρό μάθημα... ιστορίας. Μολονότι ο φυλετικός διαχωρισμός υπήρχε για πολλά χρόνια στη Νότια Αφρική, το Απαρτχάιντ άρχισε το 1948 μετά την πολιτική «άνθιση» του Εθνικού Κόμματος των «Afrikaner». Φτώχεια, εξαθλίωση, απομόνωση και περιθωριοποίηση βρήκε τους έγχρωμους κατοίκους της χώρας, οι οποίοι διαχωρίστηκαν από τις λευκές φυλές και το 1970 είδαν την πολιτική τους εκπροσώπηση να καταργείται. Η Εθνική ομάδα ράγκμπι αντικατόπτριζε τις συνθήκες που επικρατούσαν: επί 90 χρόνια υπήρχαν μονάχα λευκοί στο ρόστερ και οι «Afrikaners» είχαν ιδιαίτερα καλές σχέσεις μαζί τους.

Το σήμα της ήταν η «μικρή αντιλόπη», το οποίο το Εθνικό Κόμμα θεωρούσε πως αντιπροσώπευε τις αξίες και τα χαρακτηριστικά των «Afrikaners». Μάλιστα, είχαν φτάσει στο σημείο να πιστεύουν πως αν έγχρωμοι παίκτες φορούσαν την «ιερή» φανέλα, τότε αυτό θα ήταν ένα βήμα προς τον... γκρεμό και την διάβρωση αυτών των αξιών. Επί της ουσίας, έβλεπαν την «μικρή αντιλόπη» ως ένα σύμβολο της φυλετικής τους υπεροχής και χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια ώστε να παρατηρηθούν πραγματικές και ριζικές αλλαγές.

Το 1995, πέντε χρόνια αφού αποφυλακίστηκε και έναν χρόνο αφού εξελέγη ως ο πρώτος έγχρωμος πρωθυπουργός, ο Νέλσον Μαντέλα επιχείρησε να κατανοήσει τα απεχθή εγκλήματα που προκάλεσαν οι «Afrikaners», ώστε να καταφέρει να... γιατρέψει τη χώρα από τις «πληγές» της. Οι έγχρωμοι Νοτιοαφρικανοί ήθελαν ως πρώτη και κυριότερη πράξη να καταστρέψουν το σήμα της Εθνικής ομάδας ράγκμπι, ένα άθλημα το οποίο αποτελούσε το δημοφιλέστερο στη χώρα. 

Εντούτοις, ο Μαντέλα επέλεξε να το διατηρήσει και επιχείρησε να το αξιοποιήσει ως το έναυσμα για την ένωση του λαού της Νότιας Αφρικής. Στην αρχή της θητείας του το 1994, κάλεσε τον αρχηγό της Εθνικής, Φρανσουά Πιενάαρ, έναν άνθρωπο ο οποίος είχε μεγαλώσει στην «Afrikaner» κοινότητα και έβλεπε τον Μαντέλα ως «τρομοκράτη». Ο πρωθυπουργός του είπε: «σας ζητάω να τους σταθείτε γιατί είναι κι αυτοί το ίδιο με εμάς», σε μία απόπειρα να κατευνάσει τα πνεύματα.

Κάτι για το οποίο, βέβαια, ο Μαντέλα κατηγορήθηκε συχνά από την πλειονότητα του έγχρωμου πληθυσμού (ότι προσπαθεί απλά να περιορίσει τη «φωτιά» και όχι να την σβήσει), με την πιο έντονη κριτική να πηγάζει από την... αποξενωμένη γυναίκα του, Γουίνι Μαντέλα! Πριν την αρχή του τελικού του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ράγκμπι το 1995 απέναντι στη Νέα Ζηλανδία, περίπου 63.000 οπαδοί (η πλειοψηφία λευκοί) βρέθηκαν στο γήπεδο και τραγούδησαν τον εθνικό ύμνο της Νότιας Αφρικής, ο οποίος πλέον περιείχε συνδυασμό λέξεων από τον ύμνο των Απαρτχάιντ, αλλά και από τον εθνικό απελευθερωτικό ύμνο.

Όταν ο Μαντέλα εμφανίστηκε στην κερκίδα φορώντας την «μικρή αντιλόπη», οι «Afrikaner» άρχισαν να φωνάζουν το όνομά του. Σε μία ιστορική, συμβολική και συγκλονιστική στιγμή, κάθε λογής άνθρωπος άφησε τις φυλετικές διαφορές στην άκρη και επικεντρώθηκε στο παιχνίδι, σε ένα λαμπρό μήνυμα που έλαβε όλος ο πλανήτης. Με επτά λεπτά να απομένουν στην παράταση, η Νότια Αφρική σκόραρε και «στέφθηκε» πρωταθλήτρια κόσμου με 15-12. Η χώρα ξέσπασε σε πανηγυρισμούς και ποτέ στα χρονικά της δεν είχαν υπάρξει τόσο υπερήφανοι οι έγχρωμοι, για τους λευκούς συμπατριώτες τους.

Πρόκειται για μία στιγμή συλλογικότητας και ενότητας, η οποία προήλθε από τις ακατάπαυστες προσπάθειες του Νέλσον Μαντέλα. «Στο σφύριγμα της λήξης, αυτή η χώρα άλλαξε για πάντα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο αρχηγός της Εθνικής, Πιενάαρ. Φυσικά, αυτή η επιτυχία στον τομέα του αθλητισμού εξυπακούεται πως δεν επέλυσε τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν πολλοί έγχρωμοι κάτοικοι, αλλά θύμισε σε όλους πως «ο αθλητισμός έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, να προσφέρει ελπίδα και να αντικαταστήσει την απόγνωση», όπως είχε πει και ο Μαντέλα!

Η όλη αυτή ιστορία έγινε... ταινία το 2009. Ονομάστηκε «Invictus», δηλαδή «ανίκητος», με πρωταγωνιστές τους Μόργκαν Φρίμαν και Ματ Ντέιμον. Αξίζει δύο ώρες περίπου από τον χρόνο σας...