Κάλαντα ή Carols οι ύμνοι των Χριστουγέννων και η ιστορία τους

«Να τα πούμε;» θα ακούγεται τις παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και -λιγότερο- την παραμονή των Φώτων στα σπίτια της χώρας. Χαρούμενα παιδιά κυκλοφορούν στους δρόμους και χτυπούν τα κουδούνια των σπιτιών για να μεταφέρουν με ρυθμό, τραγούδι και μουσική τα χαρμόσυνα νέα του 12ημερου, τη γέννηση του Θεανθρώπου, την αρχή της νέας χρονιάς ή την έλευση των Θεοφανίων.

Οι χαρούμενοι ύμνοι υπό μορφή τραγουδιών που στη λαϊκή παράδοση έχουν επικρατήσει να λέγονται «κάλαντα» έλκουν την καταγωγή τους -κατά ορισμένους ερευνητές και γλωσσολόγους- από την λατινική λέξη calendae, ή επί το ελληνικόν «Καλένδαι» ή καλένδες στα νέα ελληνικά. Η λατινική λέξη «calendae» σημαίνει αρχή του μήνα. Οι Ρωμαϊκές -και όχι οι ελληνικές- καλένδες ήταν οι πρώτες μέρες του Ιανουαρίου. Μάλιστα πριν τον 2ο αιώνα π.Χ. ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου ήταν ο Μάρτιος κι έτσι η πρωτοχρονιά γιορταζόταν τότε.

Αν και αρχικά η Εκκλησία απέρριψε τα κάλαντα ως ειδωλολατρικό έθιμο, στη συνέχεια το αποδέχτηκε και το αφομοίωσε σε τόσο μεγάλο βαθμό που κατέληξε να αποκτήσει καθαρά θρησκευτικό περιεχόμενο. Εκτός αυτού, καθιερώθηκε να λέμε τα κάλαντα όχι μόνο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, αλλά πριν από όλες τις μεγάλες γιορτές όπως τα Χριστούγεννα, τα Φώτα, του Λαζάρου, των Βαΐων κλπ. Σε κάθε περίπτωση, τα κάλαντα εκτός από τα χαρμόσυνα μηνύματα των γιορτών, φέρνουν και ευχές για καλή τύχη στους νοικοκύρηδες των σπιτιών, αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Τα κάλαντα συχνά αναφέρονται ως εθιμικά τραγούδια του λαού μας και όχι άδικα μιας και είναι από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται ζωντανά μέχρι και τις μέρες μας. Ουσιαστικά πρόκειται για δημοτικά τραγούδια με εγκωμιαστικούς στίχους για τη νέα χρονιά που έρχεται και τα οποία διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τα τραγουδούμε ακόμη και σήμερα με διάφορες παραλλαγές ανάλογα την περιοχή.

Η θετική ανταπόκριση στο προσκλητήριο άγγελμα «να τα πούμε» είναι -κατά έθιμο- υποχρεωτική και συνοδεύεται με ένα κέρασμα γλυκισμάτων ή μια μικρή συμβολική χρηματική δωρεά.

Christmas Carols στη δυτική Ευρώπη

Οι ύμνοι για την έλευση του Ιησού έχουν βαθιές ρίζες και στη δυτική Ευρώπη. Στα αγγλικά έχει επικρατήσει η ονομασία Carols. Το κάλαντα των Χριστουγέννων έλκουν την καταγωγή τους από εκκλησιαστικούς ύμνους με θέμα τα Χριστούγεννα, που τραγουδιούνται, παραδοσιακά, ανήμερα τα Χριστούγεννα ή κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων και των εορτών.

Ο όρος noel έχει χρησιμοποιηθεί μερικές φορές, ειδικά για τα κάλαντα γαλλικής προέλευσης. Τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια μπορεί να θεωρηθούν ως υποσύνολο της ευρύτερης κατηγορίας της χριστουγεννιάτικης μουσικής. Η έκδοση χριστουγεννιάτικων μουσικών βιβλίων τον 19ο αιώνα βοήθησε να διευρυνθεί η δημοφιλής απήχηση των κάλαντα. Σήμερα τα κάλαντα ψάλλονται τακτικά στις εκκλησιαστικές λειτουργίες των Χριστουγέννων.

Ορισμένες συνθέσεις έχουν λέξεις που σαφώς δεν έχουν θρησκευτικό θέμα, αλλά συχνά εξακολουθούν να αναφέρονται ως «κάλαντα».