Η άγνωστη, μυστηριώδης φυλή ανθρώπων που ζούσε στην «Πράσινη Σαχάρα» πριν από 14.000 χρόνια

Η Σαχάρα, η μεγαλύτερη έρημος του κόσμου, δεν ήταν πάντα τόσο αφιλόξενη. Με έκταση περίπου ίση με την Κίνα ή τις ΗΠΑ, είναι μία από τις πιο άνυδρες και απομονωμένες περιοχές του πλανήτη. 

Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου πριν από 14.500 έως και 5.000 πριν ωστόσο, η Σαχάρα ήταν μια καταπράσινη σαβάνα με άφθονα νερά και έσφυζε από ζωή. Και, σύμφωνα με το DNA από τα λείψανα δύο ατόμων που έζησαν πριν από 7.000 χρόνια στη σημερινή Λιβύη, ήταν επίσης το σπίτι μιας μυστηριώδους φυλής ανθρώπων, που ζούσαν απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι ερευνητές ανέλυσαν το γονιδίωμα αυτών των ανθρώπων που ζούσαν στην αποκαλούμενη «Πράσινη Σαχάρα». Πήραν DNA από τα οστά δύο γυναικών, θαμμένων στη βραχώδη περιοχή Τακαρκόρι, στη νοτιοδυτική Λιβύη. Οι σοροί είχαν μουμιοποιηθεί με φυσικό τρόπο και είναι τα παλαιότερα γνωστά μουμιοποιημένα σώματα ανθρώπων που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.

«Την εποχή εκείνη, το Τακαρκόρι ήταν μια καταπράσινη σαβάνα, με μια λίμνη εκεί κοντά, μια περιοχή πολύ διαφορετική από το σημερινό ερημικό τοπίο», είπε ο αρχαιολογενετιστής Γιοχάνες Κράουζε του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύτηκε αυτήν την εβδομάδα στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.

Η μοναχική φυλή του Τακαρκόρι

Τα γονιδιώματα αποκαλύπτουν ότι οι άνθρωποι του Τακαρκόρι ανήκαν σε μια διαφορετική και μέχρι τώρα άγνωστη ανθρώπινη γενεαολογική γραμμή, που ζούσε ξεχωριστά από τους άλλους πληθυσμούς της υποσαχάριας Αφρικής και της Ευρασίας, για χιλιάδες χρόνια.

«Περιέργως, οι άνθρωποι του Τακαρκόρι δεν παρουσιάζουν καμία σημαντική γενετική επιρροή από τους πληθυσμούς της υποσαχάριας Αφρικής στα νότια ή τις προϊστορικές ομάδες ανθρώπων της Εγγύς Ανατολής και της Ευρώπης στα βόρεια. Αυτό υποδηλώνει ότι παρέμειναν γενετικά απομονωμένοι, μολονότι ασκούσαν την κτηνοτροφία, μια καινοτομία του πολιτισμού που προήλθε εκτός της Αφρικής», είπε ο Κράουζε.

Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι αυτοί εξέτρεφαν εξημερωμένα ζώα. Μεταξύ των αντικειμένων που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο ήταν λίθινα, ξύλινα και οστέινα εργαλεία, κεραμικά, πλεκτά καλάθια και ανάγλυφα ειδώλια.

Οι πρόγονοι των δύο γυναικών Τακαρκόρι κατάγονταν από μια γενεαλογική γραμμή της Βόρειας Αφρικής που διαχωρίστηκε από τους πληθυσμούς της υποσαχάριας Αφρικής πριν από περίπου 50.000 χρόνια. Περίπου την ίδια εποχή, άλλοι ανθρωπίδες άρχισαν να επεκτείνονται στη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ασία και έγιναν έτσι οι πρόγονοι όλων των ανθρώπων εκτός της Αφρικής.

Οι Τακαρκόρι ήταν πιθανότατα απομεινάρι της γενετικής ποικιλομορφίας που παρουσίαζε η βόρεια Αφρική πριν από 50.000 έως και 20.000 χρόνια, θεωρεί ο Κράουζε. «Πριν από 20.000 χρόνια, τα στοιχεία που μας δίνει η γενετική δείχνουν μια εισροή ομάδων από την ανατολική Μεσόγειο και ακολούθησαν μεταναστεύσεις από την Ιβηρική και τη Σικελία, πριν από περίπου 8.000 χρόνια. Όμως, για λόγους που δεν γνωρίζουμε ακόμη, οι Τακαρκόρι παρέμειναν απομονωμένοι για πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ’ όσο θα αναμέναμε. Δεδομένου ότι η Σαχάρα κατέστη κατοικήσιμη μόλις πριν από 15.000 χρόνια, η αρχική πατρίδα τους παραμένει αβέβαιη», είπε ο Κράουζε.

Οι Τακαρκόρι παρέμειναν απομονωμένοι σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους, μέχρι που η Σαχάρα έγινε ξανά ακατοίκητη. Στα τέλη της Αφρικανικής Υγρής Περιόδου, όπου το κλίμα ήταν θερμότερο, μετατράπηκε στη μεγαλύτερη έρημο του κόσμου, γύρω στο 3.000 π.Χ.

Μέλη του είδους μας, του Homo sapiens, που εξαπλώθηκαν πέραν της Αφρικής, συναντήθηκαν και διασταυρώθηκαν με τους Νεάντερταλ πληθυσμούς που ζούσαν ήδη σε περιοχές της Ευρασίας και άφησαν τη γενετική κληρονομιά τους στους μη αφρικανικούς, σημερινούς πληθυσμούς. Όμως οι άνθρωποι της Πράσινης Σαχάρας φέρουν ελάχιστα ίχνη του DNA των Νεάντερταλ, κάτι που σημαίνει ότι είχαν λιγοστές επαφές με τον υπόλοιπο κόσμο.

Μολονότι οι Τακαρκόρι εξαφανίστηκαν πριν από 5.000 χρόνια, όταν έληξε η Αφρικανική Υγρή Περίοδος και η έρημος επέστρεψε στη Σαχάρα, ίχνη της κληρονομιάς τους απομένουν μέχρι και σήμερα σε διάφορες ομάδες της Βόρειας Αφρικής, είπε ο Κράουζε. «Η γενετική κληρονομιά τους προσφέρει μια νέα προοπτική στη βαθιά ιστορία της περιοχής», τόνισε.