Έρευνα: Πασίγνωστα καλλυντικά στη «μαύρη» λίστα επιστημόνων - Γιατί εκπέμπουν «SOS»

Μια πρώτη στο είδος της μελέτη διαπίστωσε ότι τα «παντοτινά χημικά» (forever chemicals, PFAS, μια ομάδα χιλιάδων βιομηχανικών χημικών που δεν διασπώνται στον ανθρώπινο οργανισμό και το περιβάλλον, γι αυτό και οι ειδικοί τους έδωσαν το όνομα «παντοτινά χημικά») που βρίσκονται σε καθημερινά είδη ομορφιάς και προσωπικής φροντίδας, όπως το αντηλιακό, η αδιάβροχη μάσκαρα και το κραγιόν, μπορούν να διεισδύσουν μέσα από το ανθρώπινο δέρμα και να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος.

«Αν βάλετε κάποια από αυτά τα προϊόντα απευθείας στο δέρμα σας και περιέχουν PFAS, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να μεταφερθούν στο αίμα μέσω του δέρματος», επισημαίνει ο Stuart Harrad, εκ των συγγραφέων της μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα στο Environment International.

Στις αρχές Απριλίου, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ έθεσε για πρώτη φορά όριο για τα παντοτινά χημικά στο πόσιμο νερό, μετά από μεγάλου όγκου στοιχεία ότι οι χημικές ουσίες στο μολυσμένο νερό μπορούν να αποτελέσουν κίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων ακόμη και στα μικρότερα ανιχνεύσιμα επίπεδα έκθεσης.

Οι υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες, ή PFAS, είναι μια τεχνητή κατηγορία χιλιάδων ενώσεων με δεσμούς άνθρακα-φθορίου που αναπτύχθηκαν για την κατασκευή προϊόντων και επιστρώσεων που απωθούν το λίπος, το νερό, το λάδι και τη θερμότητα. Γνωστές ως παντοτινά χημικά, τα PFAS μπορούν να παραμείνουν στο περιβάλλον για αιώνες.

Αναθεώρηση των προηγούμενων εκτιμήσεων

Είναι γνωστό ότι τα PFAS μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό μέσω μολυσμένων τροφίμων και του νερού, καθώς και με την εισπνοή μολυσμένου αέρα. Ωστόσο, μέχρι πρότινος θεωρούνταν ότι τα PFAS δεν ήταν σε θέση να παραβιάσουν το δέρμα. Η μελέτη αυτή προστίθεται στον περιορισμένο όγκο στοιχείων που αποδεικνύουν ότι η δερματική έκθεση σε PFAS μπορεί να προκαλέσει απορρόφηση από το δέρμα.

Τα αδιάβροχα καλλυντικά όπως η μάσκαρα, τα ματ κραγιόν μακράς διάρκειας και τα αδιάβροχα ρούχα είναι παραδείγματα προϊόντων με PFAS που θα μπορούσαν να απορροφηθούν μέσω του δέρματος, δήλωσε ο Graham Peaslee, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο Notre Dame, ο οποίος συχνά πραγματοποιεί δοκιμές με PFAS σε καθημερινά προϊόντα, ωστόσο δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Οι χημικές ουσίες βρίσκονται σε εκατοντάδες προϊόντα οικιακής χρήσης, προσωπικής φροντίδας και ομορφιάς, συμπεριλαμβανομένων των καλλυντικών, των υδατοαπωθητικών ρούχων, των απολυμαντικών χεριών και άλλων προϊόντων που έρχονται σε άμεση επαφή με το ανθρώπινο δέρμα. Τα PFAS γενικά έχουν συνδεθεί με διάφορα είδη καρκίνου, με στειρότητα, υψηλή χοληστερόλη, χαμηλό βάρος γέννησης και αρνητικές επιδράσεις στο συκώτι, τον θυρεοειδή και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η νέα μελέτη προσθέτει στα αποτελέσματα μιας πρότερης μελέτης σε ένα μόνο ανθρώπινο σώμα που ανακάτεψε PFOA (υπερφθορο-οκτανοϊκό οξύ) με αντηλιακό και το εφάρμοσε στο δέρμα, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τα PFAS θα μπορούσαν να απορροφηθούν από το δέρμα. Χρησιμοποιώντας καλλιεργημένα μοντέλα ανθρώπινου δέρματος -τα οποία μιμούνται το πραγματικό δέρμα- οι ερευνητές εξέτασαν τη δυνατότητα απορρόφησης 17 ευρέως χρησιμοποιούμενων διαπερνάει από το δέρμα στην κυκλοφορία του αίματος, τα σύνολα που απορροφώνται μόνο στο δέρμα και τα σύνολα που δεν απορροφώνται καθόλου.

Τα αποτελέσματα διαπίστωσαν ότι οι ενώσεις με βραχύτερη ανθρακική αλυσίδα είχαν υψηλότερα ποσοστά απορρόφησης στην εν λόγω κυκλοφορία του αίματος από ό,τι οι ενώσεις με μεγαλύτερη αλυσίδα. Ο Harrad, καθηγητής περιβαλλοντικής χημείας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, εξήγησε ότι είναι ευκολότερο για τις μικρότερες χημικές ουσίες να διαπεράσουν το δέρμα και στη συνέχεια να συσσωρευτούν στο αίμα.

«Κάτι που υποδηλώνει ότι τα χαμηλότερου μοριακού βάρους [PFAS] που είχαν εισαχθεί ως υποκατάστατα του PFOA, για παράδειγμα, απορροφώνται ευκολότερα μέσω του δέρματος».

Τι έδειξαν τα στοιχεία

Το υπερφθορο-ν-πεντανοϊκό οξύ (PFPeA), μια ένωση με αλυσίδα πέντε ανθράκων, είχε σχεδόν 60% απορρόφηση από το δέρμα στο αίμα. Ενώ το σουλφονικό υπερφθοροβουτάνιο (PFBS), μια ένωση με αλυσίδα τεσσάρων ανθράκων, είχε σχεδόν 50% απορρόφηση στην κυκλοφορία του αίματος.

Ωστόσο, άλλες ενώσεις με εννέα άνθρακες, όπως το σουλφονικό υπερφθορονονάνιο (PFNS), δεν διείσδυσαν καθόλου στην κυκλοφορία του αίματος.

Από την άλλη, οι ερευνητές προβλέπουν ότι οι μεγαλύτερες αλυσίδες ανθράκων θα μπορούσαν και πάλι τελικά να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος μετά την απορρόφησή τους από το δέρμα σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στις 36 ώρες που παρακολούθησε η μελέτη, μόνο το 14% περίπου του υπερφθοροοκτανοϊκού οξέος (PFOA), το οποίο έχει οκτώ άνθρακες, απορροφήθηκε στην κυκλοφορία του αίματος, όμως πάνω από το 38% απορροφήθηκε από το δέρμα. Σχεδόν το 70% του PFNS απορροφήθηκε στο δέρμα, αν και κανένα δεν εισήλθε στο αίμα.

«Πιστεύουμε ότι είναι απίθανο να επιστρέψει προς την αντίθετη κατεύθυνση: δεν πρόκειται να βγει από το δέρμα σας. Είναι πιο πιθανό να μεταφερθεί μέσω αυτού», τονίζει ο Harrad. Η ποσότητα που μεταφέρεται μέσω του δέρματος εξαρτάται από την ποσότητα του προϊόντος που χρησιμοποιείται, τη συγκέντρωση των PFAS και τον τύπο των PFAS στο προϊόν.

Τα καλλυντικά προϊόντα με PFAS που εφαρμόζονται απευθείας στο δέρμα μπορεί να διεισδύσουν στο δέρμα ταχύτερα από ό,τι τα PFAS σε υφάσματα και ρούχα, επειδή, στα τελευταία τα PFAS θα πρέπει πρώτα να απελευθερωθούν από το υλικό του προϊόντος πριν απορροφηθούν από το δέρμα μέσω του ιδρώτα ή των ελαίων, εξηγεί ο Harrad.

«Είμαστε συνεχώς περιτριγυρισμένοι από καταναλωτικά προϊόντα που σκόπιμα ή ακούσια έχουν πράγματα που μάλλον δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε»,τονίζει ο Peaslee. Η απορρόφηση θα μπορούσε να είναι εντονότερη στις περιοχές του σώματος με λεπτή επίστρωση δέρματος, όπως ο λαιμός, η βουβωνική χώρα και οι μασχάλες, συμπληρώνει.

Ωστόσο, ο Peaslee -ο οποίος υποστηρίζει ότι η κύρια πηγή έκθεσης στα PFAS είναι μέσω του πόσιμου νερού- δεν είναι σίγουρος για το τι ποσοστό έκθεσης μπορεί να προέρχεται από την επαφή με το δέρμα.

«Καλύπτουμε τους εαυτούς μας με αυτό το υλικό κάθε μέρα, οπότε η μακροπρόθεσμη πρόγνωση είναι ότι πολλά από αυτά τα πράγματα μπορούν να περάσουν από το δέρμα και μάλιστα με εκπληκτικά ποσοστά», σύμφωνα με τον ίδιο.

Εγείρονται ανησυχίες

Η Katie Pelch, επιστήμονας στο Συμβούλιο Υπεράσπισης Φυσικών Πόρων, δήλωσε ότι η μελέτη εγείρει ανησυχίες σχετικά με τα συνηθισμένα ντους και μπάνια σε μολυσμένο νερό, καθώς και το κολύμπι σε νερό με υψηλά επίπεδα PFAS.

Η μελέτη εξετάζει την ίδια ομάδα χημικών ουσιών που σχετίζονται με ανοσολογικές, ορμονικές και αναπτυξιακές επιδράσεις, καθώς και με ποικίλους καρκίνους. Η Pelch λέει ότι το είδος της έκθεσης δεν αλλάζει τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία από τη στιγμή που τα PFAS εισέρχονται στον οργανισμό.

«Αυτές οι χημικές ουσίες δεν μεταβολίζονται από το σώμα σας, οπότε δεν αλλάζει αν εισέρχονται μέσω του στόματός μας, του πεπτικού μας συστήματος ή αν εισέρχονται στο αίμα μας», υπογραμμίζει η Pelch.

Υπάρχουν μόνο οκτώ χώρες που έχουν ενεργήσει για να περιορίσουν τα PFAS στα προϊόντα προσωπικής φροντίδας. Στη μελέτη εξετάστηκαν πέντε χημικές ουσίες που καλύπτονται από το νέο πρότυπο της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ για το πόσιμο νερό.

Ο Harrad λέει ότι το επόμενο βήμα της έρευνας είναι να εκτεθούν καλλιεργημένα μοντέλα ανθρώπινου δέρματος σε διάφορα καταναλωτικά προϊόντα που περιέχουν PFAS και να παρακολουθηθεί η απορρόφηση. Για τους καταναλωτές, προτείνει να αποφεύγουν τα καλλυντικά προϊόντα που περιέχουν PFAS και να αναζητούν προϊόντα χωρίς PFAS.

Ο ίδιος προτρέπει τους ανθρώπους «πιέσουν για κινητοποίηση σχετικά με το τι πραγματικά χρησιμοποιείται στα προϊόντα και να είναι ενεργά ευαισθητοποιημένοι καταναλωτές σε αυτά τα πράγματα».