Ανατροπή: Επιστήμονες πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε στη Ναζαρέτ - Έχουν όμως δίκιο;

Αν και θεωρείται δεδομένο εδώ και χιλιάδες χρόνια ότι ο Ιησούς γεννήθηκε την ημέρα που εμείς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα στην πόλη της Βηθλεέμ, αυτό πιθανότατα δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα, καθώς πολλοί ιστορικοί και αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο Ιησούς δεν γεννήθηκε καν στη βιβλική πόλη.

Η ιστορία της Βηθλεέμ, των βοσκών, των μάγων και της φάτνης είναι πιθανό να προέκυψε αργότερα, καθώς οι Χριστιανοί προσπάθησαν να συνδέσουν την ιστορία του Ιησού με μια αρχαία εβραϊκή προφητεία. Αντ' αυτού, ορισμένοι ειδικοί προτείνουν ότι ο Ιησούς είχε γεννηθεί 175 χιλιόμετρα μακριά, στη μικρή πόλη της Ναζαρέτ.

Ορισμένοι αρχαιολόγοι προτείνουν επίσης ότι ο Ιησούς θα μπορούσε να είχε γεννηθεί σε μια δεύτερη Βηθλεέμ, μόλις επτά χιλιόμετρα μακριά από τη γενέτειρα της Μαρίας και του Δαβίδ.

Η μαρτυρία της Βίβλου

Σύμφωνα με την παράδοσης της Χριστιανικής πίστης, ο Ιησούς γεννήθηκε σε μια φάτνη στην πόλη Βηθλεέμ της Ιουδαίας.

Η πόλη αυτή, περίπου 9 χιλιόμετρα νότια της Ιερουσαλήμ, βρίσκεται σήμερα στη Παλαιστινιακή Δυτική Όχθη και έχει γίνει βασικό σημείο προσκύνησης για τους Χριστιανούς από ολόκληρο του κόσμο. Η μοναδική απόδειξη που έχουμε για το ότι πρόκειται για τον πραγματικό τόπο γέννησης του Ιησού προέρχεται από τη Βίβλο.

Τι αναφέρουν τρεις Ευαγγελιστές

Ο Dr. Clyde Billington, μελετητής της Βίβλου και εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Βιβλικής Αρχαιολογίας, δήλωσε στη Daily Mail πως «η Βηθλεέμ στην Ιουδαία αναφέρεται στον Ματθαίο, τον Λουκά και τον Ιωάννη ως ο τόπος γέννησης του Χριστού».

Μετά από 2.000 χρόνια, οποιαδήποτε φυσική μαρτυρία που μπορεί να άφησε πίσω του ο Ιησούς έχει χαθεί προ πολλού, πράγμα που σημαίνει ότι η Βίβλος είναι το μόνο που έχουμε να βασιστούμε. Αν και οι πηγές αυτές είναι μακρινές, είναι όσο πιο κοντά σε μια ιστορική πηγή μπορούν να βρεθούν οι μελετητές για τα γεγονότα της ζωής του Ιησού.

Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, για παράδειγμα, πιστεύεται ότι γράφτηκε γύρω στο 80 μ.Χ., γεγονός που το τοποθετεί περίπου 50 χρόνια μετά το θάνατο του Ιησού.

Ο Dr. Billington προσθέτει: «Πιστεύω, όπως και οι περισσότεροι Χριστιανοί μελετητές, ότι και τα τρία αυτά Ευαγγέλια γράφτηκαν κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ.. Έτσι, η ταύτιση της Βηθλεέμ στην Ιουδαία ως τόπου γέννησης του Χριστού χρονολογείται από τις πρώτες ημέρες της Εκκλησίας». Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο Dr. Billington λέει ότι είναι «πεπεισμένος ότι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας».

Όσον αφορά την αρχαιολογία, τα στοιχεία είναι ελάχιστα, αλλά οι ερευνητές έχουν τουλάχιστον βρει αποδείξεις ότι η Βηθλεέμ της Ιουδαίας είναι αρκετά παλιά για να έχει νόημα αυτή η ιστορία.

Μια αρχαιολογική έρευνα στη Βηθλεέμ το 1969 αποκάλυψε ορισμένα κομμάτια κεραμικών που χρονολογούνται από την Εποχή του Σιδήρου γύρω στο 1000 έως το 586 π.Χ.. Μια μεταγενέστερη ανασκαφή κοντά στην Εκκλησία της Γεννήσεως το 2016 πραγματοποιήθηκε από τη Dr. Joan Taylor του King's College του Λονδίνου και τον Dr. Shimon Gibson του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας και του Charlotte.

Οι εργασίες τους αποκάλυψαν έναν αριθμό αγγείων και αντικειμένων που χρονολογούνται στον πρώτο αιώνα μ.Χ.

Το πρόβλημα με τη Βηθλεέμ

Ένας από τους λόγους για τους οποίους πολλοί μελετητές αμφιβάλλουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας είναι ότι ακόμη και οι καλύτερες βιβλικές πηγές δεν δείχνουν όλες ότι αυτό είναι αλήθεια.

Η καθηγήτρια Helen Bond, κορυφαία ειδικός στη Χριστιανική ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, δήλωσε στη Daily Mail: «Το παλαιότερο ευαγγέλιό μας - αυτό του Μάρκου - δεν λέει τίποτα για τη γέννησή του. Και ο απόστολος Παύλος - ο οποίος γνώριζε τους αδελφούς του Ιησού - δεν λέει τίποτα για τη Βηθλεέμ».

Ομοίως, ακόμη και τα Ευαγγέλια που ισχυρίζονται ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας δεν μπορούν να συμφωνήσουν στις λεπτομέρειες. Το ευαγγέλιο του Ματθαίου υποδηλώνει ότι η Αγία οικογένεια έζησε στη Βηθλεέμ και μετακόμισε μόνο αργότερα για να γλιτώσει από τη σφαγή των αθώων από τον βασιλιά Ηρώδη μετά τη γέννηση του Ιησού.

Σύμφωνα με τον Λουκά από την άλλη, η Μαρία και ο Ιωσήφ ξεκινούν από τη Ναζαρέτ, αλλά πρέπει να πάνε στη Βηθλεέμ για να καταμετρηθούν σε μια ρωμαϊκή απογραφή. Εδώ, όμως, είναι το σημείο όπου τα πράγματα αρχίζουν να καταρρέουν για την αφήγηση της Βηθλεέμ.

Η καθηγήτρια Bond λέει: «Ο Λουκάς υποδηλώνει ότι η απογραφή αφορά ολόκληρο τον ρωμαϊκό κόσμο και ότι οι άνθρωποι έπρεπε να επιστρέψουν στα πατρικά τους σπίτια. Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι έγινε μια απογραφή σε ολόκληρη την αυτοκρατορία σε αυτό το σημείο, και ενώ οι αρχαίοι άνθρωποι έπρεπε να πάνε σε ένα τοπικό κέντρο για να καταμετρηθούν, δεν έπρεπε να βρουν ένα «πατρικό σπίτι» - ό,τι κι αν σήμαινε αυτό στην πραγματικότητα».

Οι Βιβλικοί ιστορικοί έχουν εργαστεί σκληρά για να προσπαθήσουν να βρουν σε τι θα μπορούσε να αναφέρεται ο Λουκάς, αλλά αυτή η απογραφή απλώς δεν φαίνεται να είναι ένα πραγματικό γεγονός. Υπήρξε μια μικρή απογραφή γύρω στην εποχή που εφαρμόστηκε από τον Ρωμαίο Publius Sulpicius Quirinius, αλλά αυτή έγινε περίπου μια δεκαετία μετά τη γέννηση του Ιησού και δεν θα επηρέαζε την Αγία οικογένεια στη Γαλιλαία.

«Φαίνεται ότι ο Λουκάς χρειάζεται να μεταφέρει την Αγία οικογένεια στη Βηθλεέμ, θυμάται ότι υπήρξε απογραφή περίπου εκείνη την εποχή και την εντάσσει στην ιστορία του», λέει η καθηγήτρια Bond.

Η σημασία της Βηθλεέμ

Ο λόγος για τον οποίο οι συγγραφείς των Ευαγγελίων φαίνονται τόσο αποφασισμένοι να γεννήσουν τον Ιησού στη Βηθλεέμ βρίσκεται σε μια αρχαία εβραϊκή προφητεία. Ο προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης Μιχαίας προέβλεψε ότι ο Μεσσίας θα γεννιόταν στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, που πιστεύεται ότι ήταν η πόλη του βασιλιά Δαβίδ. Αν ο Ιησούς επρόκειτο να είναι ο Εβραίος Μεσσίας, τότε έπρεπε να είχε γεννηθεί στη Βηθλεέμ.

Η καθηγήτρια Bond λέει ότι αυτός είναι «σχεδόν σίγουρα» ο λόγος που οι μεταγενέστεροι συγγραφείς των Ευαγγελίων επιμένουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στην πόλη, παρά τις ασυνέπειές τους. Η παράδοση αυτή πιθανώς εμφανίστηκε κάποια στιγμή μετά τον θάνατο του Ιησού, περίπου την εποχή που γράφτηκαν τα μεταγενέστερα ευαγγέλια.

Η καθηγήτρια Bond προσθέτει: «Δεν νομίζω ότι όλοι πίστευαν ότι ο Μεσσίας θα γεννιόταν απαραίτητα στη Βηθλεέμ. Αλλά μόλις πίστεψαν ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας και «γιος του Δαβίδ», τότε ήταν λογικό να συνδέσουν τη γέννησή του με εκείνη του Δαβίδ».

Η δεύτερη Βηθλεέμ

Ωστόσο, αν ο Ιησούς δεν γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, το ερώτημα παραμένει ως προς το πού θα μπορούσε να είναι ο τόπος γέννησής του. Μια θεωρία που έχει προκαλέσει αρκετή διαμάχη είναι ότι μπορεί να υπάρχει μια άλλη Βηθλεέμ εκτός από τη Βηθλεέμ της Ιουδαίας.

Ο Aviram Oshri, αρχαιολόγος της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ, πιστεύει ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στην πραγματικότητα σε ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Βηθλεέμ της Γαλιλαίας, πάνω από 100 χιλιόμετρα από τη Βηθλεέμ της Ιουδαίας.

Έχοντας περάσει πάνω από μια δεκαετία ανασκαφών στην περιοχή της Γαλιλαίας, ο κ. Oshri είναι πλέον πεπεισμένος ότι το αρχαίο χωριό κοντά στη Ναζαρέτ είναι ο πραγματικός τόπος γέννησης του Ιησού. Κλειδί στη θεωρία του είναι η άποψη ότι δεν θα ήταν λογικό για μια έγκυο Μαρία να ταξιδέψει μέχρι τη Βηθλεέμ της Ιουδαίας από τη γενέτειρά τους, τη Ναζαρέτ.

Μιλώντας στους Times of Israel, ο κ. Oshri λέει: «Πώς θα μπορούσε μια γυναίκα εννέα μηνών έγκυος να ταξιδέψει 175 χιλιόμετρα πάνω σε ένα γαϊδουράκι μέχρι τη Βηθλεέμ της Ιουδαίας; Είναι πολύ πιο λογικό να έχει διανύσει επτά χιλιόμετρα, την απόσταση από τη Ναζαρέτ στη Βηθλεέμ της Γαλιλαίας».

Κατά τη διάρκεια των πολυετών ανασκαφών του, βρήκε μια τεράστια εκκλησία της βυζαντινής εποχής με ένα κρυφό σπήλαιο, τμήματα ενός τείχους γύρω από το χωριό και ένα διώροφο κτίριο που θα μπορούσε να είναι ξενώνας ή πανδοχείο. Αυτές οι λεπτομέρειες προσφέρουν απίστευτα στενούς παραλληλισμούς με τη βιβλική ιστορία της γέννησης του Ιησού και θα μπορούσαν να χρονολογηθούν από τον πρώτο αιώνα μ.Χ.

Από την άλλη πλευρά, ο κ. Oshri επισημαίνει την καλά τεκμηριωμένη σπανιότητα των αρχαιολογικών ευρημάτων του πρώτου αιώνα στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Ωστόσο, οι θεωρίες του κ. Oshri έχουν επικριθεί ευρέως με την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων να αρνείται να εξετάσει την ιδέα ή να επιτρέψει περαιτέρω έρευνα.

Ομοίως, ενώ ο κ. Oshri έχει δείξει ότι θα μπορούσε να υπήρχε οικισμός στη Βηθλεέμ της Γαλιλαίας, δεν υπάρχει ακόμη τίποτα που να εξηγεί γιατί η αγία οικογένεια θα πήγαινε εκεί. Ο Dr. Billington λέει ότι δεν υπάρχει «ούτε μία αρχαία πηγή» που θα μπορούσε να τοποθετήσει τη γέννηση του Ιησού σε αυτή την τοποθεσία.

Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ

Ωστόσο, υπάρχει μια πολύ απλούστερη απάντηση. Αντί να υποθέσουμε ότι η Αγία οικογένεια έκανε όλο αυτό το ταξίδι, είναι πολύ πιο λογικό ότι ο Ιησούς απλώς γεννήθηκε στη γενέτειρά του, τη Ναζαρέτ.

Γνωρίζουμε από τις ευαγγελικές πηγές ότι η Μαρία και ο Ιωσήφ ζούσαν στο μικρό χωριό της Γαλιλαίας, τη Ναζαρέτ, και ότι πιθανότατα εκεί μεγάλωσε ο Ιησούς. Σε αντίθεση με τη Βηθλεέμ, αυτό το χωριό είναι το πιο σταθερό χαρακτηριστικό στη βιβλική αφήγηση της ζωής του Ιησού.

Η καθηγήτρια Bond λέει: «Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις, αλλά ο Ιησούς είναι πάντα γνωστός ως “Ιησούς από τη Ναζαρέτ” και καμία από τις παλαιότερες πηγές μας δεν αναφέρει τίποτα για τη Βηθλεέμ. Το πιο πιθανό είναι ότι απλώς γεννήθηκε στη Ναζαρέτ, όπου ζούσε η οικογένεια».

Η καθηγήτρια Bond λέει ότι πολλοί κριτικοί υποστηρίζουν τώρα ότι η Βηθλεέμ προστέθηκε αργότερα μόνο για να ενισχύσει «την κληρονομιά του Ιησού από τον Δαβίδ».

Και προσθέτει: «Οι πιο κριτικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι η παράδοση είναι πρόσφατη, ότι οι ιστορίες είναι εντελώς διαφορετικές στον Ματθαίο και στον Λουκά, ότι είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πώς προέκυψε η παράδοση της Βηθλεέμ και ότι οι μεγάλοι άνδρες στην αρχαιότητα είχαν την τάση να λένε ιστορίες για μεγάλες και θαυματουργές γεννήσεις».

Επιπλέον, πρόσφατα στοιχεία αποκάλυψαν ορισμένες λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί ο Ιησούς έλκεται από μια ζωή θρησκευτικής αφοσίωσης.

Μια ανασκαφή της Ναζαρέτ που πραγματοποιήθηκε το 2020 από τον Dr. Ken Dark του Πανεπιστημίου του Reading διαπίστωσε ότι η πόλη ήταν σημαντικά μεγαλύτερη από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, έντονα θρησκευτική και βαθιά αντιρωμαϊκή.

Η καθηγήτρια Bond λέει ότι αν και ο Ιησούς ήταν πολύ πιθανό να γεννήθηκε στη Ναζαρέτ, το γεγονός ότι η Βίβλος εστιάζει στη Βηθλεέμ είναι εξίσου σημαντικό.

Και καταλήγει: «Νομίζω ότι είναι καλύτερα να κατανοήσουμε τις ευαγγελικές αφηγήσεις για τη γέννηση ως ποιητική γλώσσα εικόνων, σχεδιασμένη για να υπογραμμίσει ποιος ήταν πραγματικά ο Ιησούς και τη σημασία του, παρά να ανησυχούμε για την ιστορική τους ακρίβεια».