Νέα εντυπωσιακά αρχαιολογικά ευρήματα στους Φιλίππους: Αγάλματα, λουτρά και κατοικίες

Η εξέλιξη, μέσα στον χρόνο, της αρχαίας πόλης των Φιλίππων και η καθημερινότητα των κατοίκων της αναδεικνύονται με εντυπωσιακό τρόπο, με αφορμή τα έργα που εκτελούνται τον τελευταίο χρόνο στον αρχαιολογικό χώρο για την εγκατάσταση του δικτύου πυρασφάλειας.

Οι εργασίες αυτές έφεραν στην επιφάνεια μικρά και μεγάλα «μυστικά» της αρχαίας πόλης, που επιβεβαιώνουν τις εδώ και πολλές δεκαετίες επιστημονικές αρχαιολογικές μελέτες για τα λαμπρά οικοδομήματα που την κοσμούσαν και τη δικαιολογημένη μεγάλη φήμη που απέκτησε μετά την ίδρυσή της (το 356 π.Χ.) από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο.

Ένα μεγάλο δημόσιο κτίριο, όπου υπάρχει εντοιχισμένο άγαλμα νεανικής ανδρικής μορφής, τμήματα των οδών της πόλης, θέρμες (δημόσια λουτρά) με ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική φάση, εργαστήρια και οικίες, είναι μερικά μόνο από τα όσα είδαν και κατέγραψαν οι αρχαιολόγοι κατά τη διάρκεια των απαιτητικών εργασιών για την εγκατάσταση του δικτύου ύδρευσης και πυρασφάλειας.

«Το έργο αυτό μας έδωσε τη δυνατότητα να επιβεβαιώσουμε τα αποτελέσματα της γεωφυσικής έρευνας που έγινε στο πλαίσιο ενός άλλου έργου, υπό τον καθηγητή του ΑΠΘ Γρ. Τσόκα, αλλά και παλαιότερων διασκοπήσεων. Η μέθοδος αυτή, η οποία εντοπίζει θαμμένους τοίχους, μας πρόσφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα στους Φιλίππους και μας βοήθησε πολύ στην όδευση του αγωγού, ώστε να μην θιγούν αρχαιότητες. Ταυτόχρονα, το έργο πυρασφάλειας, μας πρόσφερε νέα στοιχεία για την πολυσήμαντη ιστορία της πόλης και μετά τον 6ο αιώνα μ.Χ. ακυρώνοντας τη μέχρι τώρα υπόθεση ότι οι Φίλιπποι εγκαταλείφθηκαν την περίοδο αυτή.

Κατά τις εργασίες εντοπίσαμε οικοδομήματα που χρονολογούνται από τον 9ο ως τον 11ο μ.Χ αιώνα, που φανερώνουν ότι η πόλη κατοικούνταν και τότε», τονίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας - Θάσου, Σταυρούλα Δαδάκη.

«Έκρηξη» επισκεψιμότητας το 2024

Ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, ενταγμένος από το 2016 στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, συγκαταλέγεται στα μνημεία εκείνα που μετά την πανδημία του κορονοϊού παρουσιάζουν σημαντική αύξηση της επισκεψιμότητας.

«Το 2024», επισημαίνει η κ. Δαδάκη, «η επισκεψιμότητα των Φιλίππων έφτασε τα 100.000 άτομα και το νούμερο αυτό είναι σημαντικό καθώς μέχρι και τον κορονοϊό (τις χρονιές 2015 - 2019) η επισκεψιμότητα κυμαινόταν γύρω στα 40.000 άτομα ετησίως. Εκτιμώ ότι τα σημαντικά έργα που ξεκίνησαν το 2019 για την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου άλλαξαν σημαντικά την εικόνα του. Αυτή την περίοδο τα έργα πυρασφάλειας μας πρόσφεραν καινούργια δεδομένα για την ρυμοτομία της αρχαίας πόλης και ταυτόχρονα ανέδειξαν καίριες θέσεις για μελλοντικές νέες ανασκαφές ώστε να αποκαλυφθούν ακόμα περισσότερα μνημεία».

«Για παράδειγμα, από τα πρώτα κτίσματα που αξίζει να ανασκαφούν, είναι αυτό που βρέθηκε πλησίον του αρχαίου θεάτρου», επισημαίνει η Έφορος Αρχαιοτήτων της Καβάλας και συνεχίζει: «πρόκειται για ένα μεγάλων διαστάσεων κτίσμα, άρα υποθέτουμε πως είχε δημόσιο χαρακτήρα, στη βόρεια πλευρά του οποίου είναι εντοιχισμένο ένα αγαλματίδιο νεανία ως διακοσμητικό στοιχείο.

Οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να διαμορφώνουν κογχάρια και μέσα να τοποθετούν αγάλματα. Το έργο αποκάλυψε το άνω τμήμα του κορμού, αλλά πρέπει να ολοκληρωθεί η ανασκαφή του για να δούμε ολόκληρη την εικόνα του. Επίσης, είναι προς διερεύνηση αν το κτίριο αυτό σχετίζεται με το αρχαίο θέατρο τον 2οαιώνα μ.Χ., αν είναι μια δεξαμενή για την συγκέντρωση νερού, ή αποθήκη σιτηρών, ή θέρμες».

«Ένα ακόμα ενδιαφέρον κτίριο, που βρέθηκε κατά τις εργασίες του δικτύου πυρασφάλειας», επισημαίνει η κ. Δαδάκη, «βρίσκεται νοτιοδυτικά της παλαίστρας που θεωρούμε πως ήταν θέρμες (δημόσια λουτρά). Αποκαλύφθηκε τμήμα μιας αίθουσας με ημικυκλική διαμόρφωση και δάπεδα από ορθομαρμάρωση. Το ενδιαφέρον είναι ότι έχει και μια παλαιοχριστιανική φάση, καταπατώντας έναν ρωμαϊκό δρόμο και μας δίνει στοιχεία για τη ρυμοτομία της πόλης κατά τον 6ο αι. μ.Χ».

«Εξίσου ενδιαφέρον είναι και ο τοίχος που ορίζει τη βόρεια πλευρά της λεγόμενης Εγνατίας. Αποκαλύφθηκε σε αρκετό μήκος. Φέρει εσοχές σε μορφή κόγχης, οι οποίες πιθανόν κοσμούνταν με αγάλματα. Τμήμα παρόμοιου τοίχου είχε σκαφτεί από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, τη δεκαετία του 1930, βόρεια της αρχαίας αγοράς, χωρίς ωστόσο να ερμηνευτεί. Αν η έρευνα, που σίγουρα αξίζει να συνεχιστεί, αποκαλύψει ότι πρόκειται για τη συνέχεια του ίδιου τοίχου, τότε μιλάμε για μια μνημειακή διαμόρφωση που χώριζε τα δύο επίπεδα της πόλης», καταλήγει η Έφορος Αρχαιοτήτων Καβάλας - Θάσου.

Η πυρασφάλεια του αρχαιολογικού χώρου

«Η κατασκευή του δικτύου πυρασφάλειας δεν ήταν ένα εύκολο έργο, απαιτήθηκαν πολλές μελέτες, συστηματική εργασία και επίπονη δουλειά από το προσωπικό της Εφορείας. Έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα ώστε να δίνονται εναλλακτικές λύσεις, όταν οι εργασίες συναντούσαν αρχαιολογικά ευρήματα», σημειώνει η κ. Δαδάκη και συνεχίζει: «κάθε φορά που ο εργολάβος, στην πορεία όπου είχε χαραχθεί το σκάμμα για να περάσουν οι σωλήνες, συναντούσε σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, έπρεπε να γίνει νέα χάραξη για την όδευση των αγωγών. Σε μια περίπτωση, οι αγωγοί με ειδική κατασκευή πέρασαν πάνω από ένα αρχαίο τοιχίο κάνοντας ένα "π" ώστε να μην καταστραφεί, ενώ μόνο σε δυο περιπτώσεις σε ένα δίκτυο αγωγών, μήκους 2 χλμ. περίπου χρειάστηκε να αποδομηθούν μερικώς τέσσερις τοίχοι, μερικώς κατεστραμμένοι».

Η πυροπροστασία της φημισμένης αρχαίας πόλης των Φιλίππων, που περιλαμβάνει εμβληματικά μνημεία όπως το θέατρο, τη Βασιλική Β' και την αρχαία αγορά, αποτέλεσε προτεραιότητα για το υπουργείο Πολιτισμού. Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού άνω των 2,5 εκατομμυρίων ευρώ, εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης και αναμένεται να παραδοθεί μέχρι το φθινόπωρο του 2025. Στοχεύει στην ενίσχυση της πυρασφάλειας του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου (έκτασης 60 στρεμμάτων, έναντι των 700 στρεμμάτων που είναι όλη η εντός των τειχών πόλη), ενώ παράλληλα σέβεται την αρχαιολογική του αξία, καθώς οι εργασίες περιλαμβάνουν σύγχρονες τεχνολογίες χωρίς να επηρεάζουν τα ευαίσθητα μνημεία.

Σύμφωνα με τη μελέτη, στις παρυφές του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου κατασκευάστηκαν δύο δεξαμενές που τροφοδοτούν με νερό στο δίκτυο, ενώ περιμετρικά θα τοποθετηθούν πυροσβεστικοί κρουνοί χωρίς να αλλοιώνεται η αισθητική του περιβάλλοντα χώρου. Επίσης, με πρόταση της Σταυρούλας Δαδάκη, μαζί με τους αγωγούς πυρασφάλειας τοποθετήθηκε αγωγός ύδρευσης και επιπλέον αγωγός όδευσης καλωδίων ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα παροχής πόσιμου νερού και ρεύματος σε όλο τον αρχαιολογικό χώρο.