Διώρυγα του Παναμά: Τα λιμάνια που ελέγχει η Κίνα και οι πιέσεις Τραμπ

Ο Ντόναλντ Τραμπ δικαιολογεί την επιθυμία του να ανακτήσουν οι ΗΠΑ τον έλεγχο της διώρυγας του Παναμά ισχυριζόμενος ότι η Κίνα «εκμεταλλεύεται» τη θαλάσσια αυτή οδό που συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό ωκεανό. Η πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Στην ορκωμοσία του ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει τον στρατό για να “ανακτήσει” τη διώρυγα αυτή, μήκους 80 χιλιομέτρων, την οποία κατασκεύασαν οι ΗΠΑ και εγκαινιάστηκε το 1914. Ο έλεγχός της δόθηκε στον Παναμά το 1999 με βάση συμφωνία που είχε κλείσει με τη χώρα ο Αμερικανός πρώην πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ.

«Η διώρυγα ανήκει και θα εξακολουθήσει να ανήκει στον Παναμά», απάντησε ο πρόεδρος της χώρας Χοσέ Ραούλ Μουλίνο.

Αυτή τη θαλάσσια οδό, την οποία χρησιμοποιούν κυρίως οι ΗΠΑ και η Κίνα, διαχειρίζεται η Αρχή της Διώρυγας του Παναμά, μια ανεξάρτητη εταιρεία του Παναμά.

Όμως η κινεζική εταιρεία Hutchinson Ports εκμεταλλεύεται έπειτα από παραχώρηση τα λιμάνια Μπαλμπόα και Κριστομπάλ, που βρίσκονται στις δύο εισόδους της διώρυγας, στην πλευρά του Ατλαντικού και του Ειρηνικού.

Σε «περίπτωση κρίσης» το Πεκίνο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα λιμάνια αυτά «για να εμποδίσει το εμπόριο», κατήγγειλε και ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο.

Ο Παναμάς θορυβημένος ξεκινά οικονομικό έλεγχο

Η κυβέρνηση του Παναμά από την πλευρά της ανακοίνωσε την Τρίτη (21/1) ότι ξεκινά «ενδελεχή οικονομικό έλεγχο» της Panama Port Company, θυγατρική της Hutchinson Ports, προκειμένου «να καθοριστεί αν οι παραχωρήσεις που έχουν γίνει (…) γίνονται σεβαστές και να επιβεβαιωθεί ότι η εταιρεία δηλώνει σωστά τα έσοδά της, τις πληρωμές και τους φόρους της».

Η ίδια η εταιρεία απάντησε ότι «συνεργάζεται πλήρως» σε αυτή τη διαδικασία, διαβεβαιώνοντας ότι σε προηγούμενους ελέγχους είχε αποδειχθεί ότι σέβεται «τις υποχρεώσεις της».

«Υπάρχουν λογικές ανησυχίες που συνδέονται με την παρουσία μιας κινεζικής εταιρείας», εκτίμησε ο Μπέντζαμιν Γκεντάν διευθυντής του προγράμματος για τη Λατινική Αμερική του Wilson Center με έδρα την Ουάσινγκτον. «Η διώρυγα έχει τεράστια αξία για τις ΗΠΑ, τόσο εμπορική όσο και στρατηγική, και δεν θα ήταν δύσκολο το Πεκίνο να διακόψει τις δραστηριότητές της».

Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Ρεμπέκα Μπιλ Τσάβες, πρόεδρος του think tank Interamerican Dialogue, «η Κίνα δεν εκμεταλλεύεται ούτε ελέγχει τη διώρυγα του Παναμά»: η χώρα της Κεντρικής Αμερικής «σέβεται» την ουδετερότητα της διώρυγας φροντίζοντας «την αποτελεσματική της λειτουργία».

Ο Τραμπ κατήγγειλε ότι ο Παναμάς «εξαπατά» τις ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι τα αμερικανικά πλοία θα έπρεπε να πληρώνουν λιγότερα χρήματα για να περνούν από τη διώρυγα.

«Πρόκειται για ένα παραπλανητικό επιχείρημα», σχολίασε ο Ευκελίδης Τάπια καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στον Παναμά.

Οι σχέσεις του Παναμά με την Κίνα

Από τότε που ο Παναμάς απέκτησε διπλωματικές σχέσεις με το Πεκίνο, το 2017, οι εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα έχουν αυξηθεί σημαντικά, αν και βασικός πολιτικός και εμπορικός εταίρος της χώρας παραμένουν οι ΗΠΑ.

Κινεζικές εταιρείες συμμετείχαν στην κατασκευή λιμανιού για κρουαζιερόπλοια στην είσοδο της διώρυγας στον Ειρηνικό ωκεανό και συμμετέχουν σε ένα σχέδιο κατασκευής μιας τέταρτης γέφυρας αξίας 1,4 δις δολαρίων.

Στη διάρκεια επίσκεψής του στον Παναμά το 2018 ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ πρότεινε και άλλα σχέδια αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ προσπάθησε να εγκαταστήσει την κινεζική πρεσβεία στην είσοδο της διώρυγας, κάτι που δεν υλοποιήθηκε λόγω της αμερικανικής πίεσης.

Οι συμφωνίες του 1977, που οδήγησαν τις ΗΠΑ να παραδώσουν τον έλεγχο της διώρυγας στον Παναμά το 1999, προβλέπουν ότι η κυβέρνηση του Παναμά θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η θαλάσσια οδός θα είναι πάντα ανοικτή για όλες τις χώρες του κόσμου.

«Καμία από τις διατάξεις των συμφωνιών δεν αναφέρει, και πολύ περισσότερο δεν επιτρέπει, στις ΗΠΑ να ανακτήσουν ή να ζητήσουν πίσω τον έλεγχο της διώρυγας», δήλωσε ο Χούλιο Γιάο, μέλος της ομάδας που διαπραγματεύθηκε τις συμφωνίες.

Ωστόσο σε αυτές υπάρχουν τροποποιήσεις, τις οποίες εισήγαγαν οι ΗΠΑ, για το ενδεχόμενο η Ουάσινγκτον να χρησιμοποιήσει ένοπλη βία μονομερώς «για την υπεράσπιση της διώρυγας από οποιαδήποτε απειλή» να κλείσει.

Μόνο αυτό «θα μπορούσε να δικαιολογεί τη χρήση στρατιωτικής βίας στον Παναμά και αποκλειστικά για τη διατήρηση της διώρυγας ανοικτής, όχι για την κατάληψή της ή την οικονομική της εκμετάλλευση», τόνισε ο Τάπια.

Το γεγονός ότι ο Τραμπ επανέλαβε τις απειλές του τη Δευτέρα «καθιστά πιο πιθανό να πρόκειται για μια σοβαρή δήλωση», εκτίμησε ο Μπέντζαμιν Γκεντάν. Ο ειδικός σχολίασε ότι «δεν είναι πολύ πιθανή μια στρατιωτική επέμβαση», αλλά υπογράμμισε ότι η αμερικανική κυβέρνηση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους δασμούς για να ασκήσει πίεση στον Παναμά.