Ειδική ομάδα δράσης για τον περιορισμό του «κενού» στο ΦΠΑ: Στόχος η είσπραξη 2 δισ. ευρώ

Στην καταγραφή των κλάδων που βρίσκονται στη ζώνη υψηλού κινδύνου για φοροδιαφυγή στο ΦΠΑ με τη σύσταση νέας Ειδικής Μονάδας προχωρά το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης με στόχο να περιορίσει το «φορολογικό κενό» και να εισπράξει επιπλέον 2 δις. ευρώ έως το 2026 απελευθερώνοντας δημοσιονομικό χώρο για νέες παροχές και ελαφρύνσεις.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η ψηφιοποίηση της φορολογικής διοίκησης από το 2017 έως σήμερα έχει οδηγήσει στη μείωση κατά 50% του «κενού» ΦΠΑ, ήτοι της διαφοράς μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων από τον ΦΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα δημόσια ταμεία από το 2019 έως σήμερα εισέρευσαν επιπλέον έσοδα 2,5 δις ευρώ.

Η νέα Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και προσδιορισμού Φορολογικού Κενού του υπουργείου Οικονομικών θα αποτελείται από δύο τμήματα:

1. Οικονομικών Μελετών και Ανάλυσης Εσόδων με αρμοδιότητες:

• Για την εκπόνηση στατιστικών/οικονομετρικών μελετών, βάσει των διαθέσιμων δεδομένων, κυρίως, σε θέματα που άπτονται της φορολογικής και τελωνειακής διοίκησης και η υποβολή τους στον Διοικητή της ΑΑΔΕ
• Για εισηγήσεις με βάση τα αποτελέσματα των μελετών για μέτρα, κυρίως, δημοσιονομικού και φορολογικού χαρακτήρα.
• Για την σύνταξη εκθέσεων διακύμανσης και μεταβολής των φορολογικών, τελωνειακών και λοιπών δημοσίων εσόδων σε μηνιαία βάση.
• Για την ανάλυση παραγόντων που επηρεάζουν την είσπραξη των φορολογικών εσόδων.
• Για την διενέργεια μελετών πρόβλεψης των φορολογικών εσόδων τρέχοντος και επόμενου οικονομικού έτους.
• Για την παρακολούθηση των εσόδων και η ανάλυση αυτών για την υποβολή διορθωτικών προτάσεων.
• Σχεδίου προτάσεων για την εφαρμογή συστημάτων και μεθόδων μέτρησης αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των οργανικών μονάδων της ΑΑΔΕ

2. Εκτίμησης Φορολογικού «Κενού» με πρωτοβουλίες, όπως:

• Η εισήγηση και η διαμόρφωση αξιόπιστων και πρόσφορων μεθοδολογιών εκτίμησης φορολογικού κενού, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τις βέλτιστες πρακτικές και τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.
• Η συμμετοχή σε διεθνείς ομάδες εργασίας (FISCALIS, OECD) και η συνεργασία με εξωτερικούς φορείς για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας στην εφαρμογή εκτιμητικών τεχνικών, την επικαιροποίηση και τη βελτίωση των υφιστάμενων μεθόδων εκτίμησης.
• Η συλλογή δεδομένων εντός της ΑΑΔΕ και η συνεργασία με τρίτους φορείς (π.χ. ΕΛΣΤΑΤ) για την άντληση λοιπών στοιχείων και παραμέτρων.
• Η απεικόνιση και η ανάλυση των αποκλίσεων στην απόδοση των φόρων (Tax Gap Analysis), η διακρίβωση των αιτιών και η υποβολή διορθωτικών προτάσεων.
• Η εκπόνηση μελετών εκτίμησης του φορολογικού κενού στον Φ.Π.Α., στα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα Φυσικών και Νομικών Προσώπων και στα προϊόντα βιομηχανοποιημένου καπνού.
• Η διερεύνηση της δυνατότητας επέκτασης των εκτιμήσεων σε νέες φορολογικές περιοχές, όπως Απάτη Εξαφανισμένου Εμπόρου, Φ.Π.Α στο ηλεκτρονικό εμπόριο, Φόροι στα Ενεργειακά Προϊόντα καθώς και εξειδίκευσης των ευρημάτων σε κλαδικό ή γεωγραφικό επίπεδο.

Αν και στο προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού δεν υπάρχει πρόβλεψη για πρόσθετα έσοδα από την φοροδιαφυγή, τα προωθούμενα μέτρα και η επέκταση της χρήσης πλαστικού χρήματος εκτιμάται ότι θα έχουν σημαντικά αποτελέσματα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2020 το φορολογικό κενό στη χώρα μας ήταν 19,7% ενώ σήμερα και μετά τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής εκτιμάται κοντά στο 15%.

Ενδεικτικά , η χώρα μας το 2019 ήταν ουραγός μαζί με τη Ρουμανία και τη Μάλτα, καταγράφοντας τις μεγαλύτερες απώλειες ΦΠΑ, ενώ το 2020 η κατάσταση σταδιακά αλλάζει και από τις τελευταίες θέσεις η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες σε ό,τι αφορά τη μείωση φοροδιαφυγής στον ΦΠΑ, μαζί τη Γερμανία την Ουγγαρία και τις Κάτω Χώρες.

Την καλύτερη εικόνα εμφανίζουν η Φινλανδία (1,3%), η Εσθονία (1,8%) και η Σουηδία (2%). Σε απόλυτους αριθμούς, το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ καταγράφεται σε Ιταλία με 26,2 δισ. ευρώ και στη Γαλλία με 14 δισ. ευρώ. Όπως αναφέρεται στην έκθεση η σημαντική μείωση του 2020, προέρχεται κυρίως από την ουσιαστική αύξηση της συμμόρφωσης, εξαιτίας και της μείωσης φορολογικών συντελεστών από την κυβέρνηση.

Το έλλειμμα ΦΠΑ στην Ελλάδα εκτιμάται ότι συνεχίσει να μειώνεται με υψηλότερους ρυθμούς, της τάξεως των 5,7 ποσοστιαίων μονάδων το 2021 κυρίως λόγω της εντατικοποίησης των μέτρων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της ενίσχυσης της συμμόρφωσης.

Μελέτη του ΙΟΒΕ επισημαίνει ότι η υψηλότερη χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών σχετίζεται με χαμηλότερο «κενό ΦΠΑ» ανά την Ευρώπη και με δεδομένο ότι υπάρχει ακόμα σημαντικό περιθώριο για ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης μέσα από αύξηση της χρήσης καρτών προτείνεται η λήψη περαιτέρω μέτρων πολιτικής που ενθαρρύνουν την εξάπλωση των ηλεκτρονικών πληρωμών.

Ενδεικτικά, συμπληρωματικά μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η άμεση επιστροφή στον καταναλωτή ενός ποσοστού επί της αξίας στοχευμένων ηλεκτρονικών αγορών, η επέκταση του μηχανισμού κινήτρων και αντι-κινήτρων για ηλεκτρονικές πληρωμές στην πλευρά των επαγγελματιών, καθώς και παρεμβάσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως η επέκταση της εφαρμογής υποχρεωτικής αποδοχής ηλεκτρονικών πληρωμών σε όλους τους επαγγελματίες.