Βloomberg: Η Ελλάδα παραδίδει μαθήματα στην Ευρώπη για τις αμυντικές δαπάνες

Την ώρα που η Ευρώπη αναζητά τρόπους ενίσχυσης των στρατιωτικών δαπανών λόγω της απειλής από τη Ρωσία, η Ελλάδα προσφέρει πολύτιμα διδάγματα για το τι απαιτείται όταν γειτνιάζεις με έναν αντίπαλο.

Παρά το γεγονός ότι η χώρα με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων κατοίκων διατηρεί ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, ανεξαρτήτως κόστους, αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάπτυξη μιας ισχυρής εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, όπως επισημαίνεται σε άρθρο του Bloomberg.

Ένας ισχυρός στρατός είναι βαθιά ριζωμένος στη νοοτροπία των Ελλήνων

«Όταν ηχεί ο συναγερμός στη στρατιωτική βάση της Τανάγρας, βορειοδυτικά της Αθήνας, δεν χρειάζονται περισσότερα από πέντε λεπτά για να απογειωθεί ένα μαχητικό Rafale και να κατευθυνθεί προς το Αιγαίο, στα σύνορα με την Τουρκία.​ Η Ελλάδα έχει μια μακρά αντιπαλότητα με τον γείτονά της σχετικά με κυριαρχικά δικαιώματα στα νησιωτικά ύδατα που τους χωρίζουν. Παρά το γεγονός ότι είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, οι δυνάμεις τους έφτασαν κοντά σε σύγκρουση το 1996 και η ένταση κλιμακώθηκε ξανά μόλις πριν από πέντε χρόνια» αναφέρει το άρθρο και συνεχίζει:

«Η Ελλάδα ξεπερνούσε σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες 2% του ΑΕΠ στην άμυνα, ακόμα και στο απόγειο της κρίσης χρέους που παρέλυσε την οικονομία της. Το 2015, τη χρονιά που η Ελλάδα διαπραγματευόταν με τους πιστωτές της σκληρά μέτρα λιτότητας για να διορθώσει τα οικονομικά της, εξακολουθούσε να δαπανά περισσότερο από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο ως ποσοστό του ΑΕΠ».​

«Σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ευρώπης, ένας ισχυρός στρατός είναι βαθιά ριζωμένος στη νοοτροπία των Ελλήνων. Η χώρα είναι μεταξύ των λίγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση με υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, και οι δαπάνες για την εθνική ασφάλεια αποτελούν παραδοσιακά πολιτική που υποστηρίζεται από όλες τις κυβερνήσεις».​

Η Ελλάδα δαπανά περισσότερα από τους μεγαλύτερους και πλουσιότερους Ευρωπαίους ομολόγους της

«Η αμυντική δομή της Ελλάδας είναι πρωτίστως προσανατολισμένη στην αποτροπή της Τουρκίας», δήλωσε η Iνώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα και πρώην στέλεχος του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει άλλη προτεραιότητα»​.

«Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη, δημιουργώντας πολλές προκλήσεις ασφαλείας», δήλωσε ο Σπύρος Μπλαβούκος, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερευνητής στο think tank ΕΛΙΑΜΕΠ.

Η γεωγραφία σημαίνει ότι η χώρα «βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία ετοιμότητας όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες και τα προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού της.»​ Ενώ το μεσογειακό έθνος έχει επενδύσει σημαντικά στην αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει ελάχιστα από αυτά εγχώρια. Ένα μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει διατεθεί σε στρατιωτικό προσωπικό και στην προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ ελάχιστα έχουν επενδυθεί στην έρευνα και ανάπτυξη.​ Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία, σύμφωνα με την Αφεντούλη, κάτι που η Ευρώπη θα πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει καθώς οι χώρες ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια υπό τη διοίκηση του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.​ «Αν έχεις μια δεκαετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να χτίσεις μια εθνική βιομηχανία βασισμένη σε ό,τι έχεις και σε ό,τι θα χρειαστείς στο μέλλον», είπε.

Χαμένες ευκαιρίες

Μολονότι η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην αγορά υλικού, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει πολύ λίγα από αυτά. Ένα μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει δαπανηθεί για το στρατιωτικό προσωπικό και την προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ πολύ λίγα έχουν δαπανηθεί για έρευνα και ανάπτυξη.

Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία, δήλωσε η κα Αφεντούλη, μια ευκαιρία που η Ευρώπη θα πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει, καθώς πολλές χώρες ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ ως προς την ασφάλεια της Ευρώπης υπό την κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

«Εάν έχετε μια 10ετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να δημιουργήσετε μια εθνική βιομηχανία με βάση αυτά που έχετε και αυτά που θα χρειαστείτε στο μέλλον», είπε η εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα. «Θα μπορούσατε να έχετε ένα οικοσύστημα που θα ενισχύει την ανάπτυξη των εγχώριων εταιρειών», πρόσθεσε. «Δεν μιλάμε για βαριά όπλα ή αεροπλάνα, αλλά ίσως για ανταλλακτικά ή αμυντικό λογισμικό».

«Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αναμένεται να παρουσιάσει την επόμενη αμυντική στρατηγική της στις αρχές του επόμενου μήνα. Θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη εμπλοκή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και στην απορρόφηση τοπικών νεοφυών επιχειρήσεων», δήλωσε κυβερνητικός αξιωματούχος.

Η πρωτοβουλία της ΕΕ ReArm Europe για την ενίσχυση των δυνατοτήτων ασφάλειας θα μπορούσε επίσης να δώσει ώθηση στην Ελλάδα.

Δύο κύριες αμυντικές εταιρείες

Η χώρα διαθέτει δύο κύριες αμυντικές εταιρείες: την Ελληνική Βιομηχανία Όπλων (ΕΑΣ), που παράγει διάφορα είδη πυρομαχικών, και την Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), η οποία υποστηρίζει μαχητικά αεροσκάφη και κατασκευάζει εξαρτήματα για αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των F-16.

Η ΕΑΒ, που εδρεύει στην Τανάγρα δίπλα στην αεροπορική βάση, βρίσκεται στη διαδικασία παραγωγής δικών της drones, καθώς και ενός συστήματος αντι-drone, πρώιμη έκδοση του οποίου χρησιμοποιήθηκε σε ελληνικά πολεμικά πλοία που συμμετείχαν στην πρόσφατη ναυτική αποστολή Aspides της Ε.Ε. στην Ερυθρά Θάλασσα.

«Οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν αποδείξει ότι η ύπαρξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση αξιόπιστων ενόπλων δυνάμεων με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε ο Αλέξανδρος Διακόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΕΑΒ. «Πρέπει να μπορείς να κατασκευάζεις ορισμένα συστήματα αυτόνομα ώστε να τα υποστηρίζεις χωρίς να εξαρτάσαι από το εξωτερικό».

Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 μαζί με την πολύ μεγαλύτερη γειτονική της Τουρκία, καθώς η συμμαχία επεδίωκε να ενισχύσει τη νοτιοανατολική πλευρά της Ευρώπης κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ έφερε δύο παλιούς εχθρούς στο ίδιο στρατόπεδο, περιέπλεξε επίσης την Ελλάδα πιο στενά με τη Δύση. Η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΕ το 1981, πέντε χρόνια πριν από την Ισπανία.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα αγόρασε μαχητικά αεροσκάφη Rafale και φρεγάτες από τη Γαλλία και έχει επίσης παραγγείλει έως και 40 F-35 από τις ΗΠΑ. Ήρθαν με υποστήριξη ασφαλείας από μεγαλύτερες χώρες.

Η Ελλάδα και η Γαλλία υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο το 2021. Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, διαθέτουν ναυτική βάση στο νησί της Κρήτης και χρησιμοποιούν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στη βορειοανατολική γωνία της Ελλάδας για πολυεθνικές ασκήσεις και στρατιωτικές μετακινήσεις.

Οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα πολιτικό εργαλείο, σύμφωνα με τον κ. Μπλαβούκο στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εξασφαλίζει «κάποιο είδος πολιτικής προστασίας ή κάποιου είδους ειδική σχέση με τρίτες χώρες, μεγάλες δυνάμεις που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ρόλους στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου», είπε.

Η κλίμακα των δαπανών της Ελλάδας είναι συγκρίσιμη μόνο με εκείνη των ΗΠΑ

Το μέγεθος των ελληνικών αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ συγκρίνεται μόνο με αυτό των ΗΠΑ ή χωρών της Ε.Ε. που βρίσκονται στην άμεση γειτονία της Ρωσίας, όπως η Πολωνία ή τα κράτη της Βαλτικής.

Η ελληνική προσήλωση στη διατήρηση μιας αποτρεπτικής δύναμης φαίνεται και στο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων. Περισσότερο από το 1% του πληθυσμού υπηρετεί στις ένοπλες δυνάμεις, σε σύγκριση με 0,6% στην Τουρκία, 0,4% στις ΗΠΑ και 0,2% στη Γερμανία.

Ακόμα και στα χρόνια της κρίσης οι όποιες εξοικονομήσεις προήλθαν από την περικοπή του κόστους λειτουργίας, δήλωσε ο Δημήτρης Λιάκος, πρώην υφυπουργός και μέλος της ομάδας που διαπραγματεύτηκε το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας με την ευρωζώνη. «Δεν υπήρξε ποτέ συζήτηση για τη μείωση των προγραμμάτων αμυντικών προμηθειών», είπε. «Αναγνωρίστηκε η μοναδικότητα της Ελλάδας».