To ούζο είναι ο «δυναμίτης» της Καθαράς Δευτέρας - Τι ξέρουμε για αυτό

Το ούζο είναι ένα από τα πιο αγαπημένα ποτά της ελληνικής γαστρονομικής κουλτούρας. Η μοναδική του γεύση και το χαρακτηριστικό του άρωμα συνδέονται με αναμνήσεις από οικογενειακά τραπέζια και αγαπημένα πρόσωπα, με γέλια και με χαρές. Είναι σύμβολο της ελληνικής φιλοξενίας και της παρέας, συνοδεύει τις στιγμές που θυμόμαστε γιατί ξεχαστήκαμε. Ποιος δεν έχει να θυμάται ένα καφενείο ή ένα ταβερνάκι που έφαγε τους εκλεκτότερους μεζέδες συνοδεία ούζου; Και ποιος δεν έχει να θυμάται πικνίκ την Καθαρά Δευτέρα με θαλασσινούς μεζέδες και ούζο; 

Το ούζο και οι ρίζες του

Η προέλευση και η ετυμολογία της λέξης ούζο αποτελεί αντικείμενο συζήτησης εδώ και δεκαετίες, ως εκ τούτου, υπάρχουν αρκετές, διαφορετικές εκδοχές και ιστορίες. Η πιο δημοφιλής, έχει ως πρωταγωνιστές έναν τούρκο φαρμακοτρίφτη και δυο Έλληνες, στον Τύρναβο του 19ου αιώνα, ένας εκ των οποίων έφτιαχνε το δικό του απόσταγμα στεμφύλων. Ο Τούρκος του πρότεινε να προσθέσει στο καζάνι της δεύτερης απόσταξης ένα ακόμη συστατικό (ίσως γλυκάνισο;) και μόλις το δοκίμασαν, λέγεται πως αναφώνησαν πως αυτό είναι «Ούζο Μασσαλίας», μια έκφραση που καταδείκνυε τα προϊόντα υψηλότερης ποιότητας εκείνης της εποχής. Κι αυτό διότι συνήθιζαν να παράγουν και να εξάγουν τέτοιου είδους υψηλής ποιότητας προϊόντα στο γαλλικό λιμάνι -συνήθως κουκούλια από μεταξοσκώληκες- τιτλοφορώντας τα αποκλειστικά «προς χρήσιν Μασσαλίας» – ‘uso Massalia’.  Σαφώς, με την τόσο μεγάλη αλληλεπίδραση και «κοινή ιστορία» μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν πως το ούζο προέρχεται ετυμολογικά από το «üzüm», σταφύλι στα τουρκικά.

Πώς φτιάχνεται το ούζο

Σύμφωνα με τις παραδοσιακές τεχνικές που έχουμε κληρονομήσει από τις προηγούμενες γενιές, η πρώτη ύλη του ούζου είναι το απόσταγμα φυτικών πρώτων υλών όπως τα σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι) που έχουν πρώτα ζυμωθεί. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας γίνεται απόσταξη των σταφυλιών ή άλλων φρούτων όπως το αχλάδι ή το μήλο.

Αφού ζυμωθεί η πρώτη ύλη και μετατραπούν τα σάκχαρα σε αλκοόλ, γίνεται ανάμειξη με αρωματικές ύλες όπως ο γλυκάνισος, ο μάραθος, η μαστίχα, η κανέλα και ο κόλιανδρος. Στην συνέχεια το μείγμα αποστάζεται αργά σε ειδικούς χάλκινους άμβυκες μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό άρωμα.

Το επόμενο στάδιο στην παραγωγή του ούζου είναι η προσθήκη επιπλέον νερού και αλκοόλ μέχρι να φτάσει τους 40 έως 50 αλκοολικούς βαθμούς (ABV). Στο τέλος γίνεται φιλτράρισμα και το ούζο είναι κατάλληλο για κατανάλωση. Χαρακτηριστικό του ούζου είναι ότι, λόγω του γλυκάνισου, γίνεται λευκό και γαλακτώδες, όταν αναμειγνύεται με νερό ή πάγο (φαινόμενο του λουτρού).

Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες ούζου

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, το ούζο είναι ένα ποτό με μεγάλη περιεκτικότητα σε αλκοόλ. Ωστόσο, το ούζο περιέχει και σάκχαρα, η συγκέντρωση των οποίων εξαρτάται από την διαδικασία παραγωγής και τον τύπο του ούζου. Οι βασικές κατηγορίες ούζου με βάση τα σάκχαρα είναι:

Ξηρό ούζο: Περιέχει ελάχιστα σάκχαρα, συνήθως λιγότερο από 1 γρ. ανά 100 ml. Τα ούζα αυτά παράγονται χωρίς την προσθήκη γλυκαντικών και η γεύση τους εξαρτάται από τα αρωματικά βότανα και ειδικά τον γλυκάνισο.

Γλυκό ούζο: Φτιάχνεται με προσθήκη σακχάρων και η περιεκτικότητά του μπορεί να φτάσει τα 4-8 γρ. ανά 100 ml. Αυτά τα ούζα έχουν πιο γλυκιά γεύση και τα προτιμούν όσοι θέλουν ένα ελαφρά γλυκό χαρακτήρα.

Ούζο με φρούτα και γλυκαντικά: Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται ενίσχυση της γεύσης του ούζου με σημαντική προσθήκη σακχάρων και τελική συγκέντρωση 10-12 γρ. ανά 100 ml.

Τα οφέλη της μέτριας κατανάλωσης ούζου

Το ούζο που περιέχει γλυκάνισο βοηθάει το πεπτικό σύστημα και μπορεί να ανακουφίσει από το φούσκωμα και τη δυσπεψία. Αυτός είναι ο λόγος που «τραβιέται» την Καθαρά Δευτέρα, κατά την οποία συνήθως τρώμε πολύ. Ο γλυκάνισος και τα αρωματικά περιέχουν αιθέρια έλαια με αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Παράλληλα, το ούζο φέρνει διάθεση ενισχύοντας την κοινωνικότητα και η ήπια κατανάλωση έχει θετικό ψυχολογικό αντίκτυπο.

Τα προβλήματα της υπερβολικής κατανάλωσης

Το ούζο είναι ένα ποτό με υψηλό αλκοολικό βαθμό και μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Η περιστασιακή του χρήση θα πρέπει να γίνεται σε ποσότητες που δεν προκαλούν μέθη. Επίσης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ έχει άμεσο αντίκτυπο στη λειτουργία του νευρικού συστήματος και της ικανότητας του ατόμου να αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα, επομένως δεν θα πρέπει να οδηγούμε σε αυτή την περίπτωση.

Επιπλέον, η μακροχρόνια κατανάλωση σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ήπατος, καρδιαγγειακές παθήσεις και αυξημένο κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, όπως η εξάρτηση από το αλκοόλ.

Το ούζο, με την πλούσια ιστορία και την πολιτιστική του σημασία, παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα παραδοσιακά αλκοολούχα ποτά της Ελλάδας και συνδέει το παρελθόν με το παρόν. Η μοναδική του γεύση, τα φυσικά συστατικά και η παραγωγική διαδικασία του το καθιστούν ένα ποτό με χαρακτηριστική ταυτότητα, που συνοδεύει τις γιορτές μας και ειδικά την Καθαρά Δευτέρα.