Τίτλοι τέλους για πλαφόν και «Καλάθια»: Ο ενισχυμένος Συνήγορος Καταναλωτή αναλαμβάνει δράση

Καθοριστικής σημασίας για το μέλλον του πλαφόν στο μικτό περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων θεωρούνται στα επόμενα 24ωρα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, εντός της ημέρας και λίγα μόλις 24ωρα πριν από την εκπνοή της ισχύουσας ρύθμισης στις 30 Απριλίου, πρόκειται να γίνει ευρεία σύσκεψη στελεχών του υπουργείου Ανάπτυξης υπό την προεδρία του υπουργού Τάκης Θεοδωρικάκου  για το μέλλον του συγκεκριμένου μέτρου, το οποίο θεσπίζει ανώτατο όριο στο μικτό περιθώριο κέρδους των επιχειρήσεων λιανικής.

Οι εναλλακτικές που εξετάζονται είναι τρεις:

• Η παράταση του υφιστάμενου καθεστώτος για ακόμα τέσσερις μήνες.
• Η πλήρης κατάργηση του μέτρου.
• Η σταδιακή κατάργησή του, με άμεση άρση του πλαφόν σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων και διατήρησή του σε άλλες για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Τα σενάρια υπό το φως των πληθωριστικών πιέσεων

Η τελική απόφαση θα ληφθεί με βάση τις προβλέψεις για την πορεία του πληθωρισμού  κατά τους επόμενους δύο μήνες, Μάιο και Ιούνιο, ενώ τα στοιχεία για τον πληθωρισμό του Απριλίου θα είναι ήδη διαθέσιμα κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης.

Υπάρχει ανησυχία πως η άρση του πλαφόν σε συνδυασμό με την αύξηση της τουριστικής κίνησης από τον Μάιο μπορεί να οδηγήσει σε νέο κύμα ανατιμήσεων, ιδιαίτερα στις τουριστικές περιοχές.

Οι εκτιμήσεις και η στάση της αγοράς

Πηγές με γνώση των διεργασιών αναφέρουν ότι οι επικρατέστερες επιλογές που εξετάζει ο υπουργός κ. Θεοδωρικάκος είναι είτε η πλήρης κατάργηση του μέτρου είτε η σταδιακή άρση του. Είναι γεγονός ότι στο σύνολό της η αγορά, τόσο οι διοικήσεις όσο και τα στελέχη επιχειρήσεων, εκφράζουν έντονη ανησυχία για την έκβαση της υπόθεσης.

Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, η διατήρηση του πλαφόν συνιστά στρέβλωση των κανόνων της ελεύθερης αγοράς και του υγιούς ανταγωνισμού. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, «όταν ενημερώνουμε ξένους επενδυτές ή συνεργάτες για την ύπαρξη του πλαφόν, όχι μόνο δυσκολεύονται να το πιστέψουν, αλλά αδυνατούν και να το κατανοήσουν». Επιπλέον, επισημαίνουν ότι το μέτρο αποτελεί μια ελληνική ιδιαιτερότητα που έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της εσωτερικής αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Νομικές εκκρεμότητες και αντιδράσεις

Αξίζει να σημειωθεί ότι, από την έναρξη ισχύος του μέτρου, αρκετές εταιρείες , ιδίως πολυεθνικές, έχουν κληθεί να καταβάλουν υψηλά πρόστιμα για παραβιάσεις της σχετικής νομοθεσίας. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν ήδη προσφύγει στη Δικαιοσύνη, διεκδικώντας την ακύρωση των προστίμων, επικαλούμενες το αμφισβητούμενο νομικό έρεισμα του μέτρου. Όπως υποστηρίζουν, θα εξαντλήσουν κάθε νομικό μέσο μέχρι να δικαιωθούν.

Τίτλοι τέλους για το  «Καλάθι του Νοικοκυριού»

Παράλληλα με τη συζήτηση για το πλαφόν, ανοιχτό παραμένει και το ενδεχόμενο κατάργησης του «Καλαθιού του νοικοκυριού », ενός μέτρου που θεσπίστηκε τον Νοέμβριο του 2022, με στόχο τη συγκράτηση των τιμών σε βασικά είδη διατροφής και πρώτης ανάγκης μέσω ειδικής λίστας προϊόντων στα σούπερ μάρκετ.
Αν και το «Καλάθι» συνέβαλε στην αρχική φάση στη διατήρηση χαμηλότερων τιμών, πλέον καταγράφονται αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά του, καθώς το μέτρο θεωρείται ότι έχει περιορισμένο αντίκτυπο στην ευρύτερη αγορά και δεν καλύπτει τις ανάγκες του συνόλου των καταναλωτών.
Στο πλαίσιο των ευρύτερων αλλαγών που εξετάζονται για τη λειτουργία της αγοράς και της προστασίας του καταναλωτή, εξετάζεται η κατάργηση ή η τροποποίηση και αυτού του θεσμού. Η αρχή έγινε ήδη με την κατάργηση του «Καλαθιού της Σαρακοστής» αλλά και του «Καλαθιού του Νονού» που και τα δύο δεν εφαρμόστηκαν φέτος.

Παράλληλες πρωτοβουλίες: Ενίσχυση του Συνηγόρου του Καταναλωτή

Στο πλαίσιο της συνολικής προσπάθειας ενίσχυσης της προστασίας των καταναλωτών, το υπουργείο Ανάπτυξης σχεδιάζει την αναβάθμιση του θεσμού του Συνηγόρου του Καταναλωτή.
Η πρόταση, που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας, προβλέπει τη χορήγηση ελεγκτικών και κυρωτικών αρμοδιοτήτων στον Συνήγορο, σηματοδοτώντας μια σημαντική θεσμική τομή για την Ελλάδα. Αν προχωρήσει, ο Συνήγορος του Καταναλωτή θα διαθέτει πλέον τη δυνατότητα όχι μόνο να διαμεσολαβεί, αλλά και να διενεργεί ελέγχους και να επιβάλλει κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασης δικαιωμάτων των καταναλωτών.

Νομικοί και στελέχη της αγοράς χαρακτηρίζουν την εξέλιξη αυτή ως «σοβαρή θεσμική αναβάθμιση», ευθυγραμμισμένη με τα ευρωπαϊκά πρότυπα εποπτείας της αγοράς.
Ο θεσμός, που λειτουργεί από το 2004, είχε μέχρι σήμερα ρόλο κυρίως συμβουλευτικό, με συστάσεις και γνωμοδοτήσεις. Η ενίσχυση του ρόλου του αναμένεται να θέσει νέους κανόνες λογοδοσίας για τις επιχειρήσεις.

Η συζήτηση για την ενίσχυση του θεσμού έχει αναζωπυρωθεί εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και αδιαφανείς χρεώσεις. Το 2024 σημειώθηκε σημαντική αύξηση αναφορών καταναλωτών: οι υποθέσεις που χειρίστηκε η Αρχή ανήλθαν σε 19.061, αυξημένες κατά 14,1% σε σχέση με το 2023. Ιδιαίτερα έντονη ήταν η αύξηση στους τομείς των καταναλωτικών αγαθών (+27,9%) και των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (+21,1%).

Η επιτυχία της μεταρρύθμισης θα εξαρτηθεί όχι μόνο από το εύρος των αρμοδιοτήτων που θα δοθούν στον Συνήγορο, αλλά και από τη στελέχωση, τη διασφάλιση επαρκών πόρων και τη διατήρηση της ανεξαρτησίας του θεσμού.