Τι σημαίνει το ένταλμα κατά Νετανιάχου - Γιατί θεωρείται ιστορική η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου

Τα εντάλματα σύλληψης που εκδόθηκαν σήμερα σε βάρος του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου, του πρώην υπουργού Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ και του επικεφαλής του ένοπλου τμήματος της Χαμάς Μοχάμεντ Ντέιφ, συνιστούν μια ιστορική εξέλιξη για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο εδώ και 22 χρόνια αγωνίζεται να αναγνωριστούν οι αρμοδιότητές του και να αποκτήσει εξουσίες επιβολής των αποφάσεών του.

Το Δικαστήριο, μέλη του οποίου είναι 124 χώρες (σύντομα θα γίνουν 125 αφού η Ουκρανία υπέγραψε το Καταστατικό της Ρώμης, την ιδρυτική συνθήκη του), εδρεύει στη Χάγη της Ολλανδίας και αποστολή του είναι να διώκει τους δράστες των σοβαρότερων εγκλημάτων που διαπράττονται σε όλον τον κόσμο, όταν οι χώρες δεν έχουν τη βούληση ή τη δυνατότητα να το κάνουν οι ίδιες.

Αν και οι καταδίκες είναι σπάνιες, και μόνο το γεγονός της άσκησης δίωξης σε βάρος προσώπων που φέρονται ότι διέπραξαν ωμότητες, στέλνει ένα μήνυμα: ότι η διεθνής κοινότητα είναι αποφασισμένη να αγωνιστεί κατά της ατιμωρησίας των δραστών.

Ύποπτοι που δεν συλλαμβάνονται

Μετά την ίδρυσή του, το 2002, το ΔΠΔ έχει αναλάβει 32 υποθέσεις για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και μη απόδοση δικαιοσύνης.

Δεκατέσσερις από αυτές τις υποθέσεις (περίπου το 40%) εκκρεμούν ακόμη, ουσιαστικά επειδή οι ύποπτοι παραμένουν ελεύθεροι.

Αλλά, χωρίς να διαθέτει δικές του αστυνομικές δυνάμεις, το Δικαστήριο έχει ελάχιστες πιθανότητες να τους συλλάβει γρήγορα.

Από τα 56 εντάλματα σύλληψης που έχουν εκδοθεί από το 2002, μόνο 21 εκτελέστηκαν. Το ΔΠΔ επαφίεται στις χώρες μέλη του για να συλλάβουν τους υπόπτους. Όμως οι χώρες συχνά δεν συνεργάζονται επειδή το Δικαστήριο «δεν τους προσφέρει τίποτα σε αντάλλαγμα, παρά μόνο την απόδοση δικαιοσύνης», σχολίασε ο Πασκάλ Τουρλάν, πρώην σύμβουλος του Δικαστηρίου.

Στον κατάλογο των προσώπων που καταζητούνται περιλαμβάνονται από τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν –για τα εγκλήματα πολέμου που συνδέονται με την εισβολή στην Ουκρανία– μέχρι τον Ουγκαντέζο πολέμαρχο Τζόζεφ Κόνι.

Η Ρωσία καθώς και δεκάδες ακόμη χώρες, όπως οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και η Κίνα, δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, κάτι που δυσκολεύει τις έρευνες του Δικαστηρίου για τους πολίτες αυτών των χωρών. Άλλες χώρες αψηφούν επίσης το ΔΠΔ, αρνούμενες να του παραδώσουν υπόπτους. Για παράδειγμα, στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Πούτιν έγινε δεκτός με τιμές στη Μογγολία, η οποία ωστόσο είναι μέλος του ΔΠΔ.

«Όταν στις χώρες δεν αρέσει αυτό που κάνει το ΔΠΔ, συχνά δεν συνεργάζονται», υπογράμμισε η Νάνσι Κομπς, καθηγήτρια Νομικής στη Νομική Σχολή Ουίλιαμ & Μαίρη, στη Βιρτζίνια.

Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Ο ρόλος του Δικαστηρίου δεν είναι να δικάσει όλους τους φερόμενους εγκληματίες πολέμου αλλά «να ενθαρρύνει τις χώρες να ασχοληθούν με τις δικές τους υποθέσεις», επέμεινε ο εκπρόσωπός του, ο Φάντι Ελ Αμπντάλα.

Κάθε υπόθεση συνοδεύεται από μια βεντάλια μοναδικών προκλήσεων, από τις παρεμβάσεις των εθνικών κυβερνήσεων μέχρι τον εκφοβισμό των μαρτύρων. Έτσι ανατράπηκε η διαδικασία σε βάρος του νυν προέδρου της Κένυας, του Ουίλιαμ Ρούτο, όταν ήταν ακόμη αντιπρόεδρος της χώρας του, το 2016.

Οι δυσκολίες αυτές εξηγούν εν μέρει και το χαμηλό ποσοστό καταδικαστικών αποφάσεων. Το Δικαστήριο απάλλαξε τέσσερις κατηγορούμενους και έκρινε ενόχους 12. Ο τελευταίος ήταν ένας τζιχαντιστής, πρώην αρχηγός της ισλαμιστικής αστυνομίας στο Τομπουκτού του Μαλί, ο οποίος καταδικάστηκε την Τετάρτη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Οι άλλες καταδίκες αφορούσαν κυρίως κρατικούς λειτουργούς της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, που σπαράσσεται από τον πόλεμο.

Τα πρώτα χρόνια, ορισμένες αφρικανικές χώρες όπως η Ουγκάντα, η Ακτή Ελεφαντοστού και η ΛΔ του Κονγκό προσέφυγαν οι ίδιες στο ΔΠΔ ζητώντας του να ερευνήσει τις εσωτερικές συγκρούσεις τους. Άλλες υποθέσεις παραπέμφθηκαν στο ΔΠΔ από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. «Οι μη αφρικανικές χώρες αντιστάθηκαν σφοδρά στη δικαιοδοσία του ΔΠΔ», σχολίασε η Νάνσι Κομπς.

Ιστορική η απόφαση για Νετανιάχου

Με το ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Νετανιάχου το Δικαστήριο στρέφεται για πρώτη φορά εναντίον ενός ηγέτη χώρας η οποία κατά παράδοση στηρίζεται από τη Δύση και το γεγονός αυτό προκάλεσε οργή στο Ισραήλ.

Είναι ελάχιστα πιθανό ο Νετανιάχου ή οι ηγέτες της Χαμάς να οδηγηθούν σύντομα ενώπιον της δικαιοσύνης στη Χάγη. Θα μπορούσαν να συλληφθούν εάν ταξιδέψουν για παράδειγμα στη Βρετανία, τη Γαλλία ή σε κάποια άλλη χώρα που αναγνωρίζει το ΔΠΔ. Όμως ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση οι πιθανότητες καταδίκης είναι μηδαμινές.

Η Κομπς ωστόσο θεωρεί ότι οι έρευνες του ΔΠΔ θα μπορούσαν να έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα και ηθική σπουδαιότητα. «Το θέμα είναι να κάνουμε πάνω απ’ όλα ό,τι θεωρούμε δίκαιο, ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι βραχυπρόθεσμα δεν θα αλλάξουν τα πράγματα», εξήγησε.