SOS επιστημόνων: Πάνω από το μισό της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων κινδυνεύει λόγω έλλειψης νερού

Ιδιαίτερα δυσοίωνα για το μέλλον του πλανήτη είναι τα στοιχεία έκθεσης της Παγκόσμιας Επιτροπής για την Οικονομία του Νερού, με βάση τα οποία πάνω από το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων θα κινδυνεύσει να χαθεί μέσα στα επόμενα 25 χρόνια, λόγω της ολοένα εντεινόμενης λειψυδρίας στον πλανήτη αλλά και της ρύπανσης των υδάτινων οικοσυστημάτων.

Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη (17/10), αναφέρει ότι ο μισός πληθυσμός της Γης αντιμετωπίζει ήδη λειψυδρία και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί καθώς επιδεινώνεται η κλιματική κρίση.

Σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης που μεταφέρει ο Guardian, η ζήτηση για γλυκό νερό θα ξεπεράσει την προσφορά κατά 40% μέχρι το τέλος της δεκαετίας, επειδή τα συστήματα ύδρευσης στον κόσμο υφίστανται «πρωτοφανές στρες».

Η επιτροπή διαπιστώνει ότι οι κυβερνήσεις και οι ειδικοί έχουν υποτιμήσει πολύ την ποσότητα νερού που απαιτείται για να έχουν οι άνθρωποι αξιοπρεπή ζωή.

Ενώ απαιτούνται 50 έως 100 λίτρα νερό την ημέρα για την διασφάλιση της υγείας και της υγιεινής κάθε ανθρώπου, στην πραγματικότητα οι άνθρωποι χρειάζονται περίπου 4.000 λίτρα την ημέρα για να έχουν επαρκή διατροφή και αξιοπρεπή ζωή.

Για τις περισσότερες περιοχές του πλανήτη, αυτός ο όγκος νερού δεν μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο από τοπικές πηγές, επομένως οι άνθρωποι εξαρτώνται από το εμπόριο –σε τρόφιμα, ρούχα και καταναλωτικά αγαθά– προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Ορισμένες χώρες επωφελούνται περισσότερο από άλλες από το «πράσινο νερό», το οποίο είναι η υγρασία του εδάφους που είναι απαραίτητη για την παραγωγή τροφίμων, σε αντίθεση με το «γαλάζιο νερό», το οποίο προέρχεται από ποτάμια και λίμνες.

Η έκθεση αναφέρει ότι το νερό κινείται σε όλο τον κόσμο μέσα από «ατμοσφαιρικά ποτάμια», που μεταφέρουν υγρασία από τη μια περιοχή στην άλλη.

Περίπου οι μισές βροχοπτώσεις στην ξηρά, σε παγκόσμια επίπεδο, προέρχονται από υγιή βλάστηση στα οικοσυστήματα η οποία διοχετεύει νερό στην ατμόσφαιρα και δημιουργεί σύννεφα, τα οποία με τη σειρά τους «βρέχουν» τον πλανήτη.

«Χρειάζεται παγκόσμια συνεργασία, προτού είναι πολύ αργά»

Η Κίνα και η Ρωσία είναι οι βασικές χώρες που επωφελούνται από αυτά τα «ατμοσφαιρικά ποτάμια», όπως διαπιστώνει η έκθεση, ενώ η Ινδία και η Βραζιλία είναι οι κύριοι εξαγωγείς, καθώς η γη τους υποστηρίζει τη ροή του «πράσινου νερού» σε άλλες περιοχές.

«Η κινεζική οικονομία εξαρτάται από τη βιώσιμη διαχείριση των δασών στην Ουκρανία, το Καζακστάν και την περιοχή της Βαλτικής», δήλωσε ο καθηγητής Johan Rockström, διευθυντής του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα Κλιματικών Επιπτώσεων και ένας από τους συμπροέδρους της επιτροπής. «Μπορείτε να κάνετε την ίδια υπόθεση για τη Βραζιλία που παρέχει γλυκό νερό στην Αργεντινή. Αυτή η διασύνδεση δείχνει απλώς ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γλυκό νερό στην παγκόσμια οικονομία ως ένα παγκόσμιο κοινό καλό», τόνισε.

Από την πλευρά του, ο Tharman Shanmugaratnam, πρόεδρος της Σιγκαπούρης και συμπρόεδρος της επιτροπής, σημείωσε ότι οι χώρες πρέπει να αρχίσουν να συνεργάζονται για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων πριν να είναι πολύ αργά.

«Πρέπει να σκεφτούμε ριζοσπαστικά για το πώς θα διατηρήσουμε τις πηγές γλυκού νερού, πώς θα το χρησιμοποιήσουμε πολύ πιο αποτελεσματικά και πώς θα μπορέσουμε να έχουμε πρόσβαση σε γλυκό νερό που είναι διαθέσιμο σε κάθε κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευάλωτων. Με άλλα λόγια, πώς εξασφαλίζουμε την ισότητα [μεταξύ πλουσίων και φτωχών]», ανέφερε ο Shanmugaratnam.

Η έλλειψη υγρασίας επιδεινώνει τις επιπτώσεις των πυρκαγιών

Η Παγκόσμια Επιτροπή για την Οικονομία του Νερού ιδρύθηκε από την Ολλανδία το 2022, βασιζόμενη στο έργο δεκάδων κορυφαίων επιστημόνων και οικονομολόγων, για να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη άποψη για την κατάσταση των παγκόσμιων υδρολογικών συστημάτων και τον τρόπο διαχείρισής τους.

Η έκθεσή της, έκτασης 194 σελίδων, είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια μελέτη που εξετάζει όλες τις πτυχές της κρίσης του νερού και προτείνει λύσεις για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

«Το νερό είναι το νούμερο ένα θύμα [της κλιματικής κρίσης], οι περιβαλλοντικές αλλαγές που βλέπουμε τώρα να συσσωρεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο, θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα των συστημάτων σε όλο τον πλανήτη», είπε ο Rockström στον Guardian. «[Η κλιματική κρίση] εκδηλώνεται πρώτα και κύρια με ξηρασίες και πλημμύρες. Όσον αφορά τους καύσωνες και τις πυρκαγιές, οι πραγματικά σκληρές επιπτώσεις είναι μέσω της υγρασίας -στην περίπτωση των πυρκαγιών, [η υπερθέρμανση] στεγνώνει πρώτα τα τοπία έτσι ώστε να καούν», εξήγησε.

Τι μπορεί να γίνει

Η έκθεση ζητά μια θεμελιώδη αναπροσαρμογή της θέσης του νερού στις οικονομίες, με αλλαγή παραδείγματος, στην οποία θα συμμετέχουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, από το τοπικό ως το παγκόσμιο επίπεδο, και την ενθάρρυνση των καινοτομιών και των επενδύσεων με βάση όχι το βραχυπρόθεσμο κόστος και όφελος, αλλά με γνώμονα τα μακροπρόθεσμα οφέλη που μπορούν να επιφέρουν σε ολόκληρη την οικονομία.

Μεταξύ άλλων προτείνονται μετασχηματισμός της γεωργίας με κλιμάκωση της μικροάρδευσης, μείωση της εξάρτησης από λιπάσματα με βάση το άζωτο, διάδοση της αναγεννητικής γεωργίας και σταδιακή στροφή από τη διατροφή με βάση τα ζώα στη διατροφή με βάση τα φυτά. Επίσης, προστασία και αποκατάσταση των περιοχών που μπορούν να συμβάλουν καλύτερα σε έναν σταθερό κύκλο του νερού, κατά προτεραιότητα, αλλά και διατήρηση του 30% των δασών και αποκατάσταση του 30% των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων ως το 2030.

Η Επιτροπή προτρέπει, εξάλλου, για την πλήρη αξιοποίηση κάθε σταγόνας νερού με την επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων, μείωση της αναποτελεσματικότητας της διανομής και ανάκτηση πολύτιμων πόρων. Μία από τις δράσεις που προτείνει είναι και η μετάβαση σε μια εποχή καθαρής ενέργειας και η χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την κατά πολύ χαμηλότερη ένταση νερού.

Τέλος, είναι σημαντικό να τεθεί ως στόχος ότι ως το 2030 κανένα παιδί δεν θα πεθάνει από μη ασφαλές νερό. Σήμερα, υπολογίζεται ότι πάνω από 1.000 παιδιά πεθαίνουν καθημερινά από μη ασφαλές νερό.