Προς κοινό εορτασμό του Πάσχα: Τι λένε Ορθόδοξοι και Καθολικοί
Η πρόσφατη σύναξη των μητροπολιτών του Φαναρίου στην Κωνσταντινούπολη έφερε στο προσκήνιο μια ευχή και σκέψη που επεξεργάζεται εδώ και χρόνια ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και που, εάν ευοδωθεί, ίσως φέρει πιο κοντά την Ορθόδοξη και την Καθολική Εκκλησία σε ένα αμιγώς πρακτικό ζήτημα, στο πώς υπολογίζεται η ημερομηνία του Πάσχα.
Εδώ και αιώνες ορθόδοξοι και καθολικοί υπολογίζουν με διαφορετικό τρόπο την ημερομηνία του Πάσχα. Άλλες χρονιές μπορεί να έχει διαφορά μίας εβδομάδας, περίπου κάθε τέσσερα χρόνια συμπίπτει, ενώ κάποιες χρονιές η διαφορά είναι τεράστια, όπως συνέβη το 2024. Φέτος (2024) το ορθόδοξο Πάσχα γιορτάστηκε στις 5 Μαΐου, ενώ το Πάσχα των καθολικών στις 31 Μαρτίου. Δηλαδή όταν οι ορθόδοξοι διήγαν ακόμα τη Σαρακοστή οι καθολικοί εύχονταν το «Χριστός Ανέστη», ενώ τέσσερις ημέρες μετά το ορθόδοξο Πάσχα, οι καθολικοί γιόρταζαν το 2024 την Ανάληψη, που τοποθετείται χρονικά 40 ημέρες μετά το Πάσχα. Όπως είναι λοιπόν αντιληπτό όλα αυτά δημιουργούν σύγχυση και συντηρούν την διαίρεση στους κόλπους της χριστιανοσύνης.
Η επιθυμία του Βαρθολομαίου
Στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπάρχει εδώ και χρόνια διάθεση για διάλογο με την καθολική Εκκλησία, ώστε να καθοριστεί από κοινού τρόπος υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα. Μια καλή αφορμή για να ανοίξει αυτή η συζήτηση είναι το 2025, οπότε το Πάσχα ορθόδοξων, καθολικών και προτεσταντών θα συμπέσει και έτσι όλοι οι χριστιανοί θα γιορτάσουν την Ανάσταση στις 20 Απριλίου.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στο παρελθόν είχε τονίσει ότι δεν γίνεται να γιορτάζεται ξεχωριστά το καθολικό και ορθόδοξο Πάσχα. Αυτό τόνισε και στην πρόσφατη σύναξη των μητροπολιτών στην Κωνσταντινούπολη.
Κοινό Πάσχα το 2025
Την επόμενη χρονιά, με βάση τους ξεχωριστούς τρόπους υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα, ορθόδοξοι και καθολικοί θα γιορτάσουν το Πάσχα στις 20 Απριλίου. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα προτείνει στον Πάπα Φραγκίσκο, όταν ο δεύτερος επισκεφθεί τη Νίκαια της Βιθυνίας τον Μάιο του 2025, με αφορμή τα 1.700 χρόνια από την Α' Οικουμενική Σύνοδο, να ξεκινήσει επίσημα η συζήτηση ανάμεσα στην ορθόδοξη Εκκλησία και το Βατικανό για τον κοινό τρόπο υπολογισμού του Πάσχα. Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο προτείνεται ως βάση συζήτησης του κοινού υπολογισμού το ανατολικό ορθόδοξο Πασχάλιο.
Όλα είναι θέμα αστρονομίας
Πέρα από τη Θεολογία και την Ιστορία, η Αστρονομία εξηγεί γιατί το ζήτημα της διαφοράς στον εορτασμό του Πάσχα είναι αμιγώς μαθηματικό και αστρονομικό και όχι θεολογικό ή δογματικό. Πρακτικά η ελλειπτική κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο και το πώς καθορίζουμε εμείς οι άνθρωποι τον χρόνο, έχει οδηγήσει στον διαφορετικό τρόπο εορτασμού του Πάσχα.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ένας σπουδαίος αστρονόμος, που εκλαΐκευσε την αστρονομία και την έβαλε στα σπίτια και στα σχολεία έγραψε ένα εμπεριστατωμένο σημείωμα, που εξηγεί ποιες διαφορές αστρονομικές και όχι δογματικές ή νομοκανονικές έχουν προκαλέσει τη διαφοροποίηση στον τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα. Όλο το σημείωμα του μακαριστού Διονύση Σιμόπουλου είναι δημόσιο και προσβάσιμο στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου.
Στο σημείωμα του ο Διονύσης Σιμόπουλος σημείωνε ότι «η πραγματική διαφορά στον εορτασμό του Πάσχα έχει να κάνει με την αστρονομία και τα ημερολόγια και όχι με τη θρησκεία αυτή καθ' εαυτή».
Φανάρι: Ευχής έργον να ακολουθήσουν και οι άλλες Εκκλησίες
Ο κ. Βαρθολομαίος στην ομιλία του, πριν από λίγες ημέρες, προς τους μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανέφερε ότι «εκφράζεται ομοθυμαδόν η ευχή ο κοινός εορτασμός του Πάσχα κατά το επόμενον έτος υπό της Ανατολικής και Δυτικής Χριστιανοσύνης, να μη αποτελέση μίαν ευτυχή απλώς σύμπτωσιν, αλλά την απαρχήν της καθιερώσεως κοινής ημερομηνίας διά τον εορτασμόν του κατ᾽ έτος, συμφώνως προς το Πασχάλιον της καθ᾽ ημάς Ορθοδόξου Εκκλησίας».
Τί σημαίνει αυτό πρακτικά. «Όσον αφορά το θέμα του εορτασμού του Πάσχα, για μεν του χρόνου είναι κοινή η ημερομηνία. Ο Παναγιώτατος (σ.σ. ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος) είπε ότι θα ήτο ευχής έργον να ακολουθήσουν και οι άλλες Εκκλησίες το Ορθόδοξο Πασχάλιο και να εορτάζεται την ίδια ημερομηνία το Πάσχα από όλους τους χριστιανούς. Επί του παρόντος αυτό παραμένει ευχή όλων» ανέφερε στο flash.gr σημαίνων μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου που όμως θέλησε να μη δημοσιοποιηθεί το όνομά του.
Ο ίδιος μητροπολίτης επισήμανε ότι η πρόταση για καθορισμό κοινής ημερομηνίας του Πάσχα θα απευθυνθεί προς το Βατικανό από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η κατάληξη αυτού του διαλόγου, που είναι για ένα αμιγώς πρακτικό και αστρονομικό ζήτημα, για τους Ορθόδοξους δεν τίθεται θέμα καμίας αλλαγής στον υπολογισμό και στον εορτασμό της Ανάστασης και του Πάσχα.
«Δεν θα συλλειτουργούμε»
Σε πολλούς ορθοδόξους η είδηση ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα προτείνει στον Πάπα Φραγκίσκο κοινό τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα προκάλεσε ερωτήματα για το αν αυτό θα φέρει και ένωση των δυο Εκκλησιών. «Οι διαφορές της ορθόδοξης ανατολής με το Βατικανό παραμένουν. Δεν είμαστε σε σχίσμα, αλλά δεν είμαστε και σε πλήρη κοινωνία και συμπροσευχή. Το αν θα λέμε την ίδια ημέρα το “Χριστός Ανέστη” δεν σημαίνει ότι έγινε ένωση των Εκκλησιών. Όπως γιορτάζουμε μέχρι σήμερα, ο καθένας με τον τρόπο του και τα έθιμα του την Ανάσταση, έτσι θα το πράττουμε και μετά την συμφωνία, εάν υπάρξει ποτέ αυτή» είπε στο flash.gr στέλεχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου που δεν είναι κληρικός, αλλά συμμετέχει στο διάλογο με το Βατικανό.
Τί λένε όμως στην Ελλάδα ορθόδοξοι και καθολικοί για την πρόταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Το flash.gr απευθύνθηκε στον Αρχιεπίσκοπο Καθολικών Αθηνών Θεόδωρο και στον μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Αθηνών και εκπρόσωπο της Εκκλησίας της Ελλάδος στο διάλογο με τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Μεσσηνίας Χρυσόστομος: Βάση οποιαδήποτε συζήτησης η απόφαση της Α´ Οικουμενικής Συνόδου
Ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος μιλώντας στο flash.gr σημείωσε ότι: «Για την οποιαδήποτε θεώρηση του θέματος του κοινού εορτασμού της εορτής του Πάσχα, μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής παραδόσεως, είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη τρείς παράμετροι: α) Στους πρώτους αιώνες ο διαφορετικός ημερολογιακός εορτασμός του Πάσχα στην Ανατολή και στη Δύση, δεν απετέλεσε ποτέ αιτία διάσπασης της εκκλησιαστικής ενότητας ή διακοπής της εκκλησιαστικής-ευχαριστιακής κοινωνίας μεταξύ των διαφόρων Τοπικών Εκκλησιών. β) Με την εμφάνιση των περί Πάσχα αντίστοιχων διαφωνιών και ερίδων, το θέμα κατέστη σημείο αντιλεγόμενο και ασυμφωνίας και αρχή διατάραξης της ενότητας μεταξύ των διαφόρων εκκλησιαστικών παραδόσεων, χωρίς όμως να προκληθεί πρόβλημα εκκλησιαστικής κοινωνίας. γ) Η Εκκλησία, προκειμένου να αποτραπεί κάθε μορφή διχοστασίας και να εκφραστεί η ενότητα καθόρισε με απόφαση Οικουμενικής Συνόδου (Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, Νίκαια της Βιθυνίας-325 μΧ) τον τρόπο προσδιορισμού του ημερολογιακού υπολογισμού του κοινού εορτασμού του Πάσχα.
Αφετηριακή βάση λοιπόν της οποιαδήποτε συζήτησης θα πρέπει να αποτελεί η απόφαση της Α´ Οικουμενικής Συνόδου, για τον λόγο αυτό δικαίως ο Οικουμενικός Πατριάρχης επεσήμανε ότι η επαναφορά του κοινού εορτασμού θα πρέπει να γίνει "συμφώνως προς το Πασχάλιον της καθ´ ημάς Ορθόδοξου Εκκλησίας", επειδή στην Δύση με την ημερολογιακή μεταρρύθμιση του Πάπα Γρηγορίου ΙΓ’, το έτος 1582, διαφοροποιήθηκε ο ημερολογιακός υπολογισμός της εορτής του Πάσχα μεταξύ της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης και άρα και ο κοινός εορτασμός δεν κατέστη πλέον εφικτός παρά μόνο περιπτωσιακά».
Αρχιεπίσκοπος Καθολικών Αθηνών Θεόδωρος: Θα ήταν μια πολύ θετική εξέλιξη
Στην Ελλάδα ορθόδοξοι και καθολικοί εορτάζουν το Πάσχα -εδώ και περίπου μισό αιώνα- με βάση τον τρόπο που υπολογίζει την ημερομηνία του Πάσχα η ορθόδοξη Εκκλησία. Τι λέει για την πρόταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου η εν Ελλάδι καθολική Εκκλησία;
«Θα ήταν μια πολύ θετική εξέλιξη εάν η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία συμφωνούσαν σε ένα κοινό τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα, ώστε όλοι οι χριστιανοί, να εορτάζουν σε μια κοινή ημερομηνία» δήλωσε στο flash.gr ο Αρχιεπίσκοπος Καθολικών Αθηνών Θεόδωρος Κοντίδης.
Στη συνομιλία του με το flash.gr υπενθύμισε ότι στην Ελλάδα εδώ και περίπου 50 χρόνια καθολικοί και ορθόδοξοι γιορτάζουν το Πάσχα την ίδια ημέρα για πρακτικούς, αλλά και για θρησκευτικούς λόγους, λόγω της ύπαρξη μικτών οικογενειών. Ο Αρχιεπίσκοπος των εν Αθήναις Καθολικών Θεόδωρος επισήμανε ότι το πότε θα εορταστεί το Πάσχα απασχολεί την Εκκλησία από την εποχή της Α’ Οικουμενικής Συνόδου και θα ήταν μια σημαντική κίνηση προς την χριστιανική ενότητα, εάν δοθεί λύση σε ένα πρακτικό ζήτημα, όπως είναι αυτό του τρόπου υπολογισμού της ημερομηνίας του χριστιανικού Πάσχα.
Τα ταξίδια, το ελληνικό Χρηματιστήριο και οι τραπεζικές συναλλαγές
Εάν ορθόδοξοι και καθολικοί καταλήξουν σε κοινό τρόπο υπολογισμού της ημερομηνίας του Πάσχα, αυτό θα φέρει αλλαγές -καλές και λιγότερο καλές- και σε άλλα πρακτικά ζητήματα.
Εάν συμφωνηθεί κοινό Πάσχα ανάμεσα σε καθολικούς και ορθοδόξους δυο πολύ σημαντικά προβλήματα θα ανακύψουν, οι τιμές των αμνοεριφίων και οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων. Αρνιά και κατσίκια ακριβαίνουν τις χρονιές που το Πάσχα ορθόδοξων και καθολικών συμπίπτει, ενώ όταν το Πάσχα των καθολικών προηγείται τότε τα αρνιά για το ορθόδοξο Πάσχα έχουν χαμηλότερη τιμή. Επομένως μια κοινή ημερομηνία ανάμεσα σε καθολικούς και ορθοδόξους μπορεί να αυξήσει την τιμή του πασχαλινού οβελία.
Αλλά και τα αεροπορικά εισιτήρια μπορεί να πάρουν την ανιούσα εάν το Πάσχα γιορτάζεται την ίδια ημέρα, μιας και όλες οι αεροπορικές εταιρείες, λόγω ζήτησης, «τσιμπάνε» τις τιμές την Μεγάλη Εβδομάδα των καθολικών.
Επίσης, το Χρηματιστήριο Αθηνών αλλά και τα άλλα χρηματιστήρια σε ορθόδοξες χώρες (Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ρωσία) δεν θα έχουν δυο τραπεζικές αργίες μια για το Πάσχα των καθολικών και μια για το Πάσχα των ορθοδόξων. Μπορεί να μην αφορά το ευρύτερο κοινό, αλλά είναι και αυτό μια πτυχή του ζητήματος.
Ερώτημα παραμένει τι θα γίνει με την τραπεζική αργία που ισχύει κάθε χρόνο από την Μεγάλη Παρασκευή των καθολικών έως την Δευτέρα του Πάσχα των καθολικών; Αυτό είναι κάτι που αφορά επιχειρήσεις αλλά και ιδιώτες στην Ελλάδα που δεν μπορούν να εκτελέσουν εκείνες τις ημέρες συναλλαγές, όταν ορθόδοξο και καθολικό Πάσχα δε συμπίπτουν.
