Ποια είναι τα 12 «ρολόγια της γήρανσης»: Δείχνουν πόσο μπορεί να ζήσει κάποιος

Η γήρανση είναι η σταδιακή μείωση των λειτουργιών των ζωντανών οργανισμών, που με τον χρόνο οδηγεί στον θάνατο. Ορισμένοι επιστήμονες τη χαρακτηρίζουν ως νόσο. Υπάρχει κάποιο γονίδιο που ενοχοποιείται για τη γήρανση; Γιατί κάποιοι οργανισμοί δεν γερνούν με τον παραδοσιακό τρόπο και ζουν πάρα πολλά χρόνια; Μπορεί να αναστραφεί η βιολογική γήρανση; Και αν συμβεί αυτό, δεν θα είναι αναπόφευκτος ο θάνατος; Υπάρχουν βιολογικοί δείκτες (ωρολόγια της γήρανσης) που μπορούν να δείξουν το προσδόκιμο επιβίωσης;

Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνει ο ομότιμος καθηγητής Βιοχημείας του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, Γεώργιος Κολιάκος, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή διάλεξή του με θέμα «Τα ωρολόγια της γήρανσης», που θα δώσει στο πλαίσιο του 14ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Νόσου Αlzheimer και Συγγενών Διαταραχών & 6ου Μεσογειακού Συνεδρίου Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων, το οποίο θα διεξαχθεί στις 13-16 Φεβρουαρίου, στη Θεσσαλονίκη.

«Κατά τον υπάρχοντα ορισμό, η γήρανση είναι η σταδιακή μείωση των λειτουργιών των ζωντανών οργανισμών, που με τον χρόνο οδηγεί στον θάνατο. Για μια ομάδα επιστημόνων, όμως, τα τελευταία χρόνια η γήρανση θεωρείται μια ανίατη νόσος, η οποία αφορά όλους μας και είναι η κύρια αιτία θανάτου, αλλά και όλων των νόσων της τρίτης ηλικίας. Τη γήρανση τη βλέπουμε πλέον ως νόσο και όχι ως φυσιολογικό φαινόμενο» σημειώνει ο κ. Κολιάκος και απαντά σε μια σειρά από άλλες ερωτήσεις:

Ερ.: Υπάρχει κάποιο γονίδιο που ενοχοποιείται για το γήρας;

Απ.: «Υπάρχουν δύο νοσήματα, η προγηρία και το σύνδρομο Βέρνερ, που κάνουν τον άνθρωπο να ζει πολύ λιγότερα χρόνια. Εκεί γνωρίζουμε τα γονίδια. Αλλά αν μιλάμε για το κανονικό γήρας, δεν ξέρουμε αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο. Υπάρχουν κάποιες οικογένειες γονιδίων που έχουν ενοχοποιηθεί και ερευνώνται από τους επιστήμονες».

Ερ.: Γιατί κάποιοι οργανισμοί δεν γερνούν με τον παραδοσιακό τρόπο και ζουν πάρα πολλά χρόνια;

Απ.: «Υπάρχουν οργανισμοί που δεν γερνούν με τον παραδοσιακό τρόπο και ζουν πάρα πολλά χρόνια. Για παράδειγμα, ένας καρχαρίας στη Νορβηγία ζει 500 χρόνια, η χελώνα ζει 200 χρόνια, ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει μέχρι τα 120 χρόνια το μέγιστο, ενώ ο σκύλος ζει μέχρι τα 20 χρόνια. Άρα, εδώ πρέπει να υπάρχουν κάποιες γενετικές διαφορές που δεν γνωρίζουμε ακόμη».

Ερ.: Υπάρχει τρόπος να αναστραφεί η βιολογική γήρανση;

Απ.: «Ναι, υπάρχει. Ο βιολόγος καθηγητής του Τμήματος Γενετικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, David Sinclair, στο βιβλίο του Lifespan, περιγράφει πειράματα που έχει δημοσιεύσει στο Nature, όπου χρησιμοποιεί τρεις από τους τέσσερις παράγοντες του Yamanaka σε ζωντανά ποντίκια και αντιστρέφει την ηλικία τους. Οι παράγοντες του Yamanaka (δηλαδή τα τέσσερα γονίδια Oct3/4, Sox2, Klf4, c-Myc) είναι αυτοί που χρησιμοποιούμε για να μετατρέψουμε ένα οποιοδήποτε κύτταρο σε βλαστικό κύτταρο. Φαίνεται ότι στο μέλλον θα μπορούμε να το κάνουμε αυτό και στον άνθρωπο. Προς το παρόν, γίνεται μόνο σε ποντίκια. Υπάρχει αισιοδοξία. Βέβαια, ο άνθρωπος δεν είναι ποντίκι, αλλά οι προοπτικές είναι πολλές. Μάλιστα, κάποιοι ισχυρίζονται ότι όποιος ζήσει μέχρι το 2045 θα μπορεί να διαλέξει πότε θέλει να πεθάνει. Υπάρχει μεγάλη κινητικότητα διεθνώς πάνω σε αυτό το θέμα, με κύριο στόχο να απαλλαγούμε από τα νοσήματα της τρίτης ηλικίας. Αν το σκεφτείτε, σχεδόν όλα τα νοσήματα που απασχολούν τα εθνικά συστήματα υγείας σχετίζονται με τη γήρανση. Αν καταφέρουμε να την αναστρέψουμε, τα νοσοκομεία θα αδειάσουν και θα έχουμε γερούς ανθρώπους μέχρι τα 100, ικανούς να εργάζονται και να προσφέρουν χωρίς να χρειάζονται περίθαλψη ή γηροκομεία».

Ερ.: Μπορεί να αποφευχθεί ο θάνατος;

Απ.: «Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος. Έχω διαβάσει ένα άρθρο που λέει ότι ακόμη κι αν θεραπευτούν όλες οι ασθένειες και ζούμε υγιείς, ο θάνατος δεν θα καταργηθεί, διότι πάντα θα υπάρχουν δυστυχήματα. Οι συγγραφείς του άρθρου υπολόγισαν ότι ο χρόνος ημιζωής του πληθυσμού θα είναι γύρω στα 600-650 χρόνια».

Ερ.: Τι είναι τα «ωρολόγια» της γήρανσης και ποια είναι αυτά;

Απ.: «Τα "ωρολόγια" είναι βιολογικοί δείκτες που μας δείχνουν, αν ο οργανισμός έχει φτάσει στο τέλος του ή αν θα ζήσει πολύ καιρό ακόμη. Υπάρχουν δώδεκα διαφορετικά "βιολογικά ωρολόγια", που μετρούν τη γήρανση στο σώμα μας, καλύπτοντας ενδοκρινικές αλλαγές, φθορά του ανοσοποιητικού συστήματος, οξειδωτικό στρες, εξωκυτταρική μήτρα, μιτοχονδριακή λειτουργία, μήκος τελομερών, γενετικούς και επιγενετικούς παράγοντες, μεταβολισμό ασβεστίου, αλλαγές στο κυκλοφορούν πλάσμα, σαρκοπενία και φθορά των βλαστικών κυττάρων. Όλα αυτά αλληλεπιδρούν.

Ένα από τα «ωρολόγια» είναι η σαρκοπενία, που έχει σχέση με τη μυϊκή μάζα. Υπάρχει μία δοκιμασία του Χάρβαρντ, όπου σε βάζουν να ξαπλώσεις στο έδαφος και παρατηρούν πώς θα σηκωθείς. Αν σηκωθείς αμέσως, χωρίς να πιαστείς από πουθενά, θα ζήσεις πολλά χρόνια. Αν δεν μπορείς να σηκωθείς καθόλου και χρειάζεσαι βοήθεια, τότε έχεις περίπου έναν χρόνο προσδόκιμο επιβίωσης. Δηλαδή, το προσδόκιμο επιβίωσης μπορεί να μετρηθεί από το πόσο καλή είναι η μυϊκή σου μάζα. Επομένως, η μυϊκή μάζα μπορεί να θεωρηθεί ένα "ωρολόι" της γήρανσης».