Ορθόδοξο vs Καθολικό Πάσχα: Οι μεγάλες διαφορές που δεν ήξερες

Το Πάσχα, η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού, τιμά την Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Παρότι τόσο η Ορθόδοξη όσο και η Καθολική Εκκλησία μοιράζονται την ίδια θεολογική ουσία της εορτής, υπάρχουν σημαντικές διαφορές τόσο στον εορτασμό όσο και στις ημερομηνίες, οι οποίες οφείλονται σε λειτουργικές, ημερολογιακές και πολιτισμικές διαφοροποιήσεις. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος πρότεινε την καθιέρωση του κοινού εορτασμού του Πάσχα, με τις δύο εκκλησίες να είναι κοντά σε συμφωνία. Η πρόταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου μάλιστα, αφορά και τον εορτασμό του Πάσχα του 2025.

Ημερολογιακή Διαφορά

Η βασική διαφορά ξεκινά από το ημερολόγιο. Η Καθολική Εκκλησία χρησιμοποιεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο καθιερώθηκε το 1582 από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ'. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ωστόσο, βασίζεται στο παλαιότερο Ιουλιανό ημερολόγιο για τον υπολογισμό του Πάσχα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τις περισσότερες χρονιές, το Ορθόδοξο Πάσχα να γιορτάζεται αργότερα από το Καθολικό – κάποιες φορές ακόμη και έναν μήνα μετά.

Επιπλέον, οι Ορθόδοξοι τηρούν έναν επιπλέον κανόνα: το Πάσχα δεν μπορεί να συμπέσει ή να προηγηθεί του εβραϊκού Πάσχα (Πεσάχ), ώστε να διατηρείται η ιστορική σειρά των γεγονότων, δηλαδή ότι ο Χριστός σταυρώθηκε μετά το εβραϊκό Πάσχα. Οι Καθολικοί δεν ακολουθούν αυτή την προϋπόθεση.

Διαφορές στη Μεγάλη Εβδομάδα

Παρότι και οι δύο εκκλησίες αναγνωρίζουν τις ίδιες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, οι λειτουργικές πρακτικές και οι έμφαση σε ορισμένα γεγονότα διαφέρουν.

1. Κυριακή των Βαΐων

Και στις δύο παραδόσεις, τιμάται η είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Ωστόσο, στην Ορθόδοξη Εκκλησία συνδυάζεται με το Σάββατο του Λαζάρου, μια προεόρτια ημέρα που δεν απαντάται στη Δυτική λειτουργική παράδοση.

2. Μεγάλη Δευτέρα έως Μεγάλη Τετάρτη

Η Ορθόδοξη Εκκλησία επικεντρώνεται σε συμβολικά πρόσωπα και παραβολές: τον Ιωσήφ τον Πάγκαλο, την παραβολή των Δέκα Παρθένων, και τη γυναίκα που άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο. Αντίθετα, η Καθολική Εκκλησία δίνει περισσότερο βάρος στη σταδιακή προετοιμασία για τα Πάθη του Ιησού, με αναγνώσεις από τα Ευαγγέλια χωρίς την ίδια ποιητική και δραματική απόδοση που συναντάμε στις Ορθόδοξες Ακολουθίες του Νυμφίου.

3. Μεγάλη Πέμπτη

Στην Καθολική Εκκλησία τονίζεται ιδιαίτερα ο Μυστικός Δείπνος, με αναπαράσταση του νιπτήρα των ποδιών – μια πράξη ταπεινότητας που συνήθως εκτελείται από τον Πάπα ή τον ιερέα σε πιστούς. Στην Ορθοδοξία, ενώ και πάλι τιμάται ο Μυστικός Δείπνος, η ακολουθία του Νιπτήρος σπανίως τελείται εκτός μοναστηριών ή καθεδρικών ναών.

4. Μεγάλη Παρασκευή

Κοινή η αίσθηση πένθους και σιωπής, αλλά η Ορθόδοξη ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και του Εσπερινού της Αποκαθήλωσης ξεχωρίζει για τη δραματικότητα και την ποίηση των ύμνων. Επίσης, οι Ορθόδοξοι λιτανεύουν τον Επιτάφιο, ενώ στους Καθολικούς πραγματοποιείται η «Λειτουργία του Πάθους», με ανάγνωση των Παθών και προσκύνηση του Σταυρού.

5. Μεγάλο Σάββατο

Η νύχτα της Ανάστασης για τους Ορθόδοξους ξεκινά με τη «Πρώτη Ανάσταση» το πρωί και κορυφώνεται με τη νυχτερινή λειτουργία, όπου το Άγιο Φως μεταδίδεται από ιερέα σε πιστούς με λαμπάδες και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη». Στην Καθολική Εκκλησία, τελείται η Πασχαλινή Αγρυπνία με κεντρικό σύμβολο το Πασχαλινό Κερί και τις αναγνώσεις από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι την Ανάσταση.

Παρά τις διαφορές στο τελετουργικό και τις ημερομηνίες, το μήνυμα του Πάσχα παραμένει κοινό: η νίκη της ζωής επί του θανάτου, η ελπίδα και η Ανάσταση. Οι διαφορές αυτές αντανακλούν την ποικιλία της χριστιανικής παράδοσης και τον πλούτο της λειτουργικής έκφρασης κάθε Εκκλησίας.

Σύμβολα και Παραδόσεις του Πάσχα: Ορθόδοξοι vs Καθολικοί

1. Το Άγιο Φως (Ορθόδοξο)

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, το Άγιο Φως φτάνει το Μεγάλο Σάββατο από τον Πανάγιο Τάφο στην Ιερουσαλήμ και μοιράζεται στους πιστούς στη λειτουργία της Ανάστασης. Αυτό το φως είναι σύμβολο της Αναστάσεως του Χριστού και νίκης του φωτός επί του σκότους. Οι πιστοί ανάβουν τις λαμπάδες τους με το φως, που το μεταφέρουν στα σπίτια τους, πολλές φορές κάνοντάς το σταυρό πάνω από την πόρτα.

Καθολική παράδοση: Αντί για Άγιο Φως, το κεντρικό σύμβολο είναι το Πασχαλινό Κερί (Paschal candle), το οποίο ανάβεται στην Πασχαλινή Αγρυπνία και φέρει σύμβολα του Χριστού και της Ανάστασης.

2. Ύμνοι και μουσική

Ορθόδοξοι: Οι ύμνοι είναι βυζαντινοί, με μεγάλη συγκινησιακή και δραματική φόρτιση. Ξεχωρίζουν το «Ιδού ο Νυμφίος», το «Σήμερον κρεμάται», και φυσικά το «Χριστός Ανέστη».

Καθολικοί: Η μουσική παράδοση είναι πιο δυτική, με χρήση οργάνων (κυρίως εκκλησιαστικού οργάνου) και ύμνους σε λατινικά ή τοπικές γλώσσες. Πολύ γνωστός είναι ο ύμνος Exsultet στην Αγρυπνία του Πάσχα.

3. Τα πασχαλινά αυγά

Ορθόδοξη παράδοση: Τα αυγά βάφονται κυρίως κόκκινα, συμβολίζοντας το αίμα του Χριστού και τη ζωή. Το τσούγκρισμα των αυγών είναι ένα πασχαλινό παιχνίδι που σηματοδοτεί τη «σύγκρουση» ζωής και θανάτου – με τη ζωή να νικά.

Καθολικοί: Τα αυγά είναι συχνά διακοσμημένα με διάφορα χρώματα και σχέδια. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα σοκολατένια αυγά και τα κυνήγια αυγών (Easter egg hunts), ειδικά για τα παιδιά.

4. Ο λαγός του Πάσχα (Easter Bunny)

Καθολική/Δυτική παράδοση: Ο λαγός του Πάσχα είναι σύμβολο γονιμότητας και άνοιξης. Θεωρείται ότι «φέρνει» τα αυγά στα παιδιά και συχνά εμφανίζεται σε διακοσμητικά και παιχνίδια.

Ορθόδοξοι: Δεν υπάρχει αντίστοιχος συμβολισμός. Η παράδοση είναι πιο συγκρατημένη και εστιάζει στο θρησκευτικό μήνυμα, όχι τόσο σε λαϊκά ή παιδικά στοιχεία.

5. Το πασχαλινό τραπέζι

Ορθόδοξη παράδοση: Μετά από αυστηρή νηστεία 40 ημερών, το τραπέζι περιλαμβάνει μαγειρίτσα (σούπα με συκωτάκια), αρνί, τσουρέκι, κόκκινα αυγά. Είναι σύμβολο χαράς και πλούτου μετά τη νηστεία.

Καθολική παράδοση: Το φαγητό ποικίλει ανά χώρα. Π.χ., στην Ιταλία τρώνε αρνί, colomba (γλυκό σε σχήμα περιστεριού), ενώ στην Πολωνία γίνεται ευλογία φαγητών με καπνιστά κρέατα, ψωμί και αυγά το Μεγάλο Σάββατο.

6. Οι καμπάνες

Καθολικοί: Τη Μεγάλη Παρασκευή και το Μεγάλο Σάββατο οι καμπάνες «σιγούν» σε ένδειξη πένθους. Την Κυριακή του Πάσχα ηχούν δυνατά για να αναγγείλουν την Ανάσταση.

Ορθόδοξοι: Οι καμπάνες χτυπούν σε διαφορετικούς ρυθμούς ανάλογα με την περίσταση. Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί (στην «Πρώτη Ανάσταση»), πολλές φορές χτυπούν χαρμόσυνα, με τους πιστούς να χτυπούν ακόμα και τα στασίδια.