Μετρητά τέλος: Γιατί μέσα σε δύο χρόνια μειώθηκε κατά 700% η κυκλοφορία χαρτονομισμάτων στην Ελλάδα

Κοντά στα 4 δισ. χαρτονομίσματα κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, με την αξία τους να ξεπερνά τα 35 δισ. ευρώ. Το συνολικό ποσό των χαρτονομισμάτων σε κυκλοφορία στην ευρωζώνη ανέρχεται σε 27,64 δισεκατομμύρια τεμάχια, με συνολική αξία 1,52 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό περιλαμβάνει χαρτονομίσματα όλων των ονομαστικών αξιών, από 5 έως 500 ευρώ.

Μέσα σε μόλις 2 χρόνια, όπως αποκάλυψε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας  μιλώντας στο Forum του ΟΤ, ο όγκος των χαρτονομισμάτων που κυκλοφορούν στη χώρα μας μειώθηκε κατά 700% καθώς το 2022 κυκλοφορούσαν στην ελληνική αγορά 27 δισ. χαρτονομίσματα. Το 2018 εν μέσω κρίσης ο όγκος των χαρτονομισμάτων πλησίαζε τα 35 δισ. ενώ στην αρχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 2005 ο όγκος ξεπερνούσε τα 50 δισ. χαρτονομίσματα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΚΤ, τον Δεκέμβριο του 2012, περίπου 15.687.189.000 τραπεζογραμμάτια βρίσκονται σε κυκλοφορία στην Ευρωζώνη, με αξία περίπου, 912.593.020.200€.

Η άνθηση των ψηφιακών συναλλαγών 

Η μείωση των χαρτονομισμάτων  που κυκλοφορούν στη αγορά οφείλεται στην μεγάλη άνθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών που άνθησε την περίοδο του κορωνοϊού και εκ τότε κερδίζει έδαφος ως η δημοφιλέστερη επιλογή συναλλαγών για τους πολίτες.

Το 2023, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα 450 δισ. ευρώ, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σχέση με προηγούμενα έτη. Από αυτά, περίπου 35 δισ. ευρώ αφορούσαν ηλεκτρονικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών. Η χρήση καρτών πληρωμής (χρεωστικές, πιστωτικές) και ψηφιακών πορτοφολιών όπως τα mobile payments αυξήθηκε σημαντικά, υποβοηθούμενη από την πανδημία και τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Τα αγκάθια της φοροδιαφυγής και του «μαύρου» χρήματος

Η ραγδαία μείωση της διακίνησης χαρτονομισμάτων στην Ελλάδα, αποδεικνύει ότι μέσα στα χρόνια της κρίσης και μετά την έναρξη εφαρμογής του δεύτερου μνημονίου στην Ελλάδα, σημειώθηκε πρόοδος, τουλάχιστον σε ένα βαθμό, στο ακανθώδες κομμάτι της πάταξης της φοροδιαφυγής και της διακίνησης μαύρου χρήματος.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ποσοστό της παραοικονομίας, που κατά την περίοδο της κρίσης έφτασε το 30% του ΑΕΠ, και μειώθηκε στο 16% το 2021. ​

Ωστόσο, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος παραμένει ανησυχητικό ζήτημα, με συγκεκριμένους κλάδους όπως οι μεσίτες ακινήτων, οι λογιστές και οι πάροχοι εμβασμάτων να θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Οι αρμόδιες αρχές καταγράφουν πρόοδο στην ενίσχυση των μηχανισμών εντοπισμού και αντιμετώπισης αυτής της δραστηριότητας, βασιζόμενες στις συστάσεις διεθνών οργανισμών όπως η FATF.​

Η δύσκολη εξίσωσης της «μαύρης» οικονομίας

Παραοικονομία, «μαύρη οικονομία» ή «γκρίζα οικονομία» όπως και αν ονομάζεται η οικονομική δραστηριότητα που περνάει κάτω από τα ραντάρ και κατά συνέπεια δεν φορολογείται, ένα πράγμα είναι σίγουρο: Είναι δύσκολο να μετρηθεί. Κάποιες έρευνες αξιοποιούν δεδομένα ερευνών, ενώ άλλες τρέχουν διάφορα μοντέλα. Οι ερευνητές του ΔΝΤ αξιοποίησαν συγκεκριμένα μοντέλα αλλά και μια σειρά από άλλα δεδομένα όπως οι νυχτερινές δορυφορικές εικόνες της χώρας και οι αναζητήσεις στο google, ενώ η ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο περιφερειών.

Το 2023, οι συνολικές καταναλωτικές δαπάνες των ελληνικών νοικοκυριών παρουσίασαν αύξηση. Η μέση ετήσια δαπάνη ανά άτομο έφτασε τα 8.358 ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 11,2% σε σχέση με το 2022. Συνολικά, η μέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών ανήλθε σε περίπου 20.200 ευρώ. Οι δαπάνες αυξήθηκαν κυρίως σε τομείς όπως η εστίαση, η αναψυχή, και η υγεία. Αντίστοιχα, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών σημείωσε αύξηση, φτάνοντας περίπου τα 39,4 δισ. ευρώ κατά το τρίτο τρίμηνο του 2023. Συγκριτικά με το 2022, υπήρξε αύξηση περίπου 8,5% στο πρώτο εξάμηνο του έτους.

Κερδίζει έδαφος το σύστημα IRIS

Περί τα 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούντο σύστημα IRIS για τη μεταφορά χρημάτων διατραπεζικά, χωρίς την καταβολή προμήθειας στις τράπεζες. Το σύστημα IRIS υλοποιείται από τη ΔΙΑΣ Α.Ε., τον κόμβο που συνδέει τις τράπεζες στην Ελλάδα και μέσω του οποίου γίνονται οι μεταφορές χρημάτων.

Άγνωστα στοιχεία για το σύστημα IRIS, τη δωρεάν μεταφορά χρημάτων ανάμεσα σε φίλους, και την ΔΙΑΣ Α.Ε., τον κόμβο που συνδέει όλες τις τράπεζες για να γίνονται μεταφορές χρημάτων, παρουσίασε το πρωί της Παρασκευής η διευθύνουσα σύμβουλος της ΔΙΑΣ, Σταυρούλα Καμπουρίδου.

Όπως είπε χαρακτηριστικά:

• Το IRIS έχει αυτή τη στιγμή 3,5 εκατ. όταν την 1η Ιανουαρίου 2021 είχε 500.000
•  Καθημερινά προστίθενται 100.000 χρήστες IRIS
• Στην Ελλάδα υπάρχουν 6,5 εκατ. χρήστες mobile banking apps
• Από το σύστημα ΔΙΑΣ θα διακινηθούν φέτος μισό τρισεκατομμύριο ευρώ (500 δισ. ευρώ)
• Από το IRIS θα διακινηθούν 6 δισ. ευρώ
• Για το λογισμικό έχουμε γράψει στη ΔΙΑΣ πάνω από 1 εκατ. γραμμές κώδικα
  

Εξηγώντας για τα όρια μεταφοράς χρημάτων μέσω IRIS, η κυρία Καμπουρίδου είπε ότι:

•  Το πρώτο αφορά δωρεάν μεταφορά χρημάτων από φίλους με όριο τα 500 ευρώ
• Το δεύτερο αφορά πληρωμές ελευθερων επαγγελματιών (υδραυλικούς, δικηγόρους, λογιστές, ηλεκτρολόγοι κ.α.) με όριο τα 1.000 ευρώ. Για την εκδοχή αυτή έχουν εγγραφεί 560.000 ελεύθεροι επαγγελματίες σε σύνολο 720.000 που υπάρχουν στη χώρα