Κυρά Σαρακοστή: Το πανάρχαιο έθιμο και τι συμβολίζει - Η συνταγή για να τη φτιάξετε

Ένα από τα παλαιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα, είναι το έθιμο της κυρά Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που βοηθούσε στο παρελθόν να μετρούν τις ημέρες της νηστείας.

Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας η κυρά Σαρακοστή ήταν µια χάρτινη ζωγραφιά που απεικόνιζε µια γυναίκα, µε επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της Σαρακοστής, µε σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται και µε κλειστό στόμα γιατί νηστεύει, δεν κουτσομπολεύει και δεν κατακρίνει.

Το ημερολόγιο αυτό συνόδευε όλους στη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι κι έτσι ήξεραν πόσες εβδοµάδες νηστείας απέµεναν µέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο χάρτινο πόδι, το οποίο δίπλωναν και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν έπειτα το σύκο αυτό µαζί µε άλλα και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι. Σε άλλες περιοχές τοποθετούσαν το πόδι στο ψωµί της Αναστάσεως. Όποιος έβρισκε στο κομμάτι του το πόδι ήταν ο τυχερός.

Σε άλλα µέρη της Ελλάδας, η κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγµένη από χαρτί αλλά από ζυµάρι. Μια τρίτη παραλλαγή θέλει την κυρά Σαρακοστή να είναι από πανί και γεµισµένη µε πούπουλα. Σηµαντική διαφορά έχει η κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο. Εκεί κρέµαγαν από το ταβάνι µια πατάτα ή ένα κρεµµύδι που πάνω του είχε καρφωµένα εφτά φτερά κότας, το ηµερολόγιο αυτό το ονόµαζαν «κουκουρά». Κάθε εβδοµάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι µέτραγαν τον χρόνο µέχρι την Ανάσταση.

Την Κυρά Σαρακοστή που είναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχναν με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό
και το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό.

Και μετρούσαν τις ημέρες με τα πόδια της τα εφτά
κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι νά ‘ρθει η Πασχαλιά.

Πηγή: Πόλυ Βασιλάκη, παιδαγωγός – συγγραφέας/Περιοδικό «Παράθυρο στην Εκπαίδευση», 1997

Συνταγή για την κυρά Σαρακοστή

Η συνταγή του Άκη Πετρετζίκη για να φτιάξετε την κυρά Σαρακοστή:

• 300 γρ. αλεύρι γ.ό.χ., + έξτρα για το πασπάλισμα
• 110 γρ. αλάτι
• 190 γρ. νερό, + έξτρα για το άλειμμα

Για τη διακόσμηση

• ολόκληρα γαρίφαλα
• κόκκους πιπεριού
• μαραθόσπορο

Ρίχνουμε σε ένα μπολ το αλεύρι, το αλάτι και το νερό, και ανακατεύουμε με ένα κουτάλι μέχρι να ομογενοποιηθούν τα υλικά.
Ζυμώνουμε με τα χέρια μας για 3-4 λεπτά μέχρι να έχουμε μια ελαστική και λεία ζύμη.
Πασπαλίζουμε με αλεύρι τον πάγκο εργασίας και μεταφέρουμε πάνω τη ζύμη.

Κόβουμε ένα κομμάτι, το ανοίγουμε με έναν πλάστη και δημιουργούμε το σχήμα της «φούστας» σε διαστάσεις περίπου 12x16 εκ. (Κόβουμε το πάνω μέρος και τα 2 πλαϊνά με ένα μαχαιράκι και το κάτω μέρος με ένα ρολό για ζύμες.)
Αφαιρούμε τη ζύμη που περισσεύει και την πλάθουμε ξανά μαζί με την υπόλοιπη.
Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία για να φτιάξουμε την μπλούζα (7x5 εκ.) και την ποδιά (7x6 εκ.).
Ανοίγουμε ένα μικρό ρολάκι ζύμης 13-15 εκ. και το τυλίγουμε στη μέση για να δημιουργήσουμε τη ζώνη.
Φτιάχνουμε ένα δεύτερο ρολό περίπου 20 εκ. και χαράζουμε στις δύο άκρες τα δάχτυλα.
Πλάθουμε ένα μπαλάκι και δημιουργούμε ένα τρίγωνο για το φουλάρι με τη μεγάλη πλευρά να είναι 4 εκ.
Πλάθουμε ένα μπαλάκι διαμέτρου 3-5 εκ. για το κεφάλι.
Πλάθουμε το καπέλο (3,5-4 εκ.), τον σταυρό (4-5 εκ.) και τέλος πλάθουμε 7 ποδαράκια με διάμετρο 2-3 εκ.
Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 160°C στον αέρα.
Στρώνουμε λαδόκολλα σε ένα ταψί και συνθέτουμε εκεί την κυρά Σαρακοστή.
Ρίχνουμε λίγο νερό σε μια κούπα για να το χρησιμοποιήσουμε ως κόλλα.
Ξεκινάμε πρώτα τοποθετώντας τη φούστα και στη συνέχεια την μπλούζα, αλείφοντας με ένα πινέλο το σημείο που ενώνουν με νερό.
Αλείφουμε με λίγο νερό το πάνω μέρος της φούστας και κολλάμε την ποδιά.
Αλείφουμε με νερό και κολλάμε τη ζώνη πάνω από την ποδιά για να την ενώσουμε με την μπλούζα και τυλίγουμε προς τα πίσω τη ζύμη που περισσεύει.
Αλείφουμε με νερό και κολλάμε τα χέρια τυλίγοντας τα γύρω-γύρω από τις άκρες της μπλούζας.
Αλείφουμε με νερό και κολλάμε το κεφάλι στο πάνω μέρος των χεριών, το φουλάρι στο κάτω μέρος του κεφαλιού, το καπέλο στο πάνω μέρος του κεφαλιού και τον σταυρό πάνω στο καπέλο.
Προσθέτουμε τα πόδια κάτω από τη φούστα με τη βοήθεια μιας σπάτουλας.
Διακοσμούμε όπως θέλουμε με τα γαρίφαλα, τους κόκκους πιπεριού και τον μαραθόσπορο χρησιμοποιώντας μια τσιμπίδα.
Μεταφέρουμε το ταψί στον φούρνο και ψήνουμε για 30-40 λεπτά. (Μας ενδιαφέρει να στεγνώσει και όχι να ψηθεί.)
Αφαιρούμε από τον φούρνο και αφήνουμε στην άκρη να κρυώσει.