ΗΠΑ - Ουκρανία: Αυτό είναι το deal για τα σπάνια ορυκτά - Τα «θολά σημεία» της συμφωνίας

Σε συμφωνία με την Ουάσιγκτον για τα ορυκτά κατέληξε το Κίεβο, ελπίζοντας ότι αυτή θα βελτιώσει τις σχέσεις με την κυβέρνηση Τραμπ και θα ανοίξει τον δρόμο για μια μακροπρόθεσμη δέσμευση των ΗΠΑ για την ασφάλεια. Όπως μεταδίδει το Bloomberg News, το υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας αναμένεται να εισηγηθεί, σήμερα Τετάρτη (26/2), την υπογραφή της συμφωνίας από την κυβέρνηση.

Όπως δήλωσε ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είναι πιθανό να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο την Παρασκευή για να υπογράψει μια συμφωνία για τα ορυκτά σπάνιων γαιών για την πληρωμή της στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ για την άμυνα έναντι της ευρείας κλίμακας εισβολής της Ρωσίας.

«Ακούω ότι έρχεται την Παρασκευή», είπε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο. «Σίγουρα είναι εντάξει με μένα αν το ήθελε. Και θα ήθελε να το υπογράψει μαζί μου. Και καταλαβαίνω ότι είναι μεγάλη υπόθεση, πολύ μεγάλη υπόθεση».

Στην ερώτηση, δε, τι θα πάρει η Ουκρανία από τη συμφωνία, ο Τραμπ είπε χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες: «350 δισ. δολάρια, στρατιωτικό εξοπλισμό και το δικαίωμα να συνεχίσει να πολεμά». Συνεχίζοντας για το περίγραμμα του τι συμφωνήθηκε είπε, επίσης, ότι «έχουμε διαπραγματευτεί λίγο πολύ τη συμφωνία για τις σπάνιες γαίες και διάφορα άλλα πράγματα» προσθέτοντας ότι «θα εξετάσουμε τη μελλοντική ασφάλεια για την Ουκρανία αργότερα».

Ορισμένες λεπτομέρειες της συμφωνίας παρέμειναν ασαφείς, συμπεριλαμβανομένου του μεριδίου ιδιοκτησίας των ΗΠΑ στο νέο ταμείο.

Ρεπορτάζ των Financial Times αναφέρει ότι Ουκρανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι το Κίεβο είναι πλέον έτοιμο να υπογράψει τη συμφωνία για την από κοινού αξιοποίηση των ορυκτών πόρων της χώρας, συμπεριλαμβανομένων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους, η τελική μορφή της συμφωνίας διαμορφώθηκε αφού η Ουάσιγκτον απέσυρε την αρχική απαίτηση της για 500 δισ. δολ. από την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων.

Η αναπληρώτρια πρωθυπουργός και υπουργός Δικαιοσύνης της Ουκρανίας, Ολχα Στεφανίσινα, δήλωσε στους Financial Times ότι η συμφωνία αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής συνεργασίας.

Η αρχική πρόταση και το τελικό «ντιλ»

Η αρχική πρόταση των ΗΠΑ, που είχε παρουσιαστεί από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ως τρόπος αποπληρωμής της αμερικανικής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022, είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στο Κίεβο και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Ο Ζελένσκι απέρριψε το αρχικό σχέδιο την περασμένη εβδομάδα, οδηγώντας τον Τραμπ να τον αποκαλέσει «δικτάτορα» και να αφήσει αιχμές για το ποιος ξεκίνησε τον πόλεμο.

Η τελική συμφωνία, το κείμενο της οποίας έχει ημερομηνία 24 Φεβρουαρίου, προβλέπει τη δημιουργία ενός επενδυτικού ταμείου στο οποίο η Ουκρανία θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από τη μελλοντική εκμετάλλευση κρατικών ορυκτών πόρων, συμπεριλαμβανομένων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Τα έσοδα αυτά θα επενδύονται σε έργα εντός της Ουκρανίας.

Ωστόσο, η συμφωνία δεν περιλαμβάνει αναφορά σε εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ, τις οποίες το Κίεβο αρχικά είχε θέσει ως προϋπόθεση.

Ορισμένες κρίσιμες λεπτομέρειες, όπως το ποσοστό συμμετοχής των ΗΠΑ στο ταμείο και οι όροι της «συνιδιοκτησίας» των πόρων, παραμένουν ανοιχτά ζητήματα που θα ρυθμιστούν μελλοντικά.

Παράλληλα, το Κίεβο διατηρεί τον έλεγχο επί των υφιστάμενων ορυκτών εσόδων, εξαιρώντας τις δραστηριότητες των μεγάλων κρατικών εταιρειών ενέργειας, Naftogaz και Ukrnafta, από τη συμφωνία.

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

Σύμφωνα με την Καθημερινή που επικαλείται ρεπορτάζ της Ukrainska Pravda, οι βασικές τροποποιήσεις στη συμφωνία είναι:

• Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ θα δημιουργήσουν Ταμείο Επενδυτικής Ανασυγκρότησης, το οποίο θα λαμβάνει το 50% των εσόδων από την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Ουκρανίας, καθώς και των logistics (λιμάνια και υποδομές) που σχετίζονται με την εξόρυξη.
• Στο νέο κείμενο προστέθηκε μια νέα ρήτρα που ορίζει ότι ούτε η Ουκρανία ούτε οι ΗΠΑ μπορούν να πωλήσουν ή να μεταβιβάσουν το μερίδιό τους στο ταμείο χωρίς την προηγούμενη γραπτή συγκατάθεση του άλλου μέρους.
• Το ταμείο δεν θα περιλαμβάνει έσοδα που ήδη καταγράφονται στον προϋπολογισμό της Ουκρανίας. Αυτό σημαίνει ότι η συμφωνία δεν καλύπτει τις υπάρχουσες δραστηριότητες της Naftogaz ή της Ukrnafta, των μεγαλύτερων παραγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου της Ουκρανίας.
• Καταργείται η ρήτρα που προέβλεπε διπλασιασμό των αμερικανικών επενδύσεων για κάθε δολάριο που επενδύει η Ουκρανία.
• Διαγράφεται η πρόβλεψη που θα επέτρεπε να υπερβεί το 50% το μερίδιο των εσόδων από υποδομές υπό ρωσική κατοχή, μετά από μια πιθανή ανακατάληψή τους.

Ουκρανοί αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι η συμφωνία εγκρίθηκε από τα υπουργεία Δικαιοσύνης, Οικονομίας και Εξωτερικών, ενώ άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο ταξιδιού του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο για επίσημη υπογραφή με τον Τραμπ.

Ωστόσο, το ουκρανικό κοινοβούλιο θα πρέπει να επικυρώσει τη συμφωνία, με αντιπολιτευόμενους βουλευτές να προαναγγέλλουν έντονες συζητήσεις.

Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, δήλωσε ότι η συμφωνία είναι «κρίσιμη» και πρέπει να υπογραφεί το συντομότερο δυνατό, χωρίς όμως να δώσει λεπτομέρειες για την πορεία των συνομιλιών.

Αμερικανική βοήθεια μόνο με δεσμεύσεις και ανταλλάγματα

Σύμφωνα με ουκρανικές πηγές, όπως σημειώνει το BBC, οι ΗΠΑ έπρεπε να υποχωρήσουν από ορισμένες από τις πιο επαχθείς απαιτήσεις τους από το κατεστραμμένο από τον πόλεμο έθνος, ωστόσο  πολλές από τις λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας θα απαιτήσουν περαιτέρω διαπραγματεύσεις.

Το προηγούμενο όμως έχει δημιουργηθεί. Η βοήθεια των ΗΠΑ στην εποχή του Τραμπ έρχεται με δεσμεύσεις. Η βοήθεια για χάρη της βοήθειας –είτε δίνεται για ανθρωπιστικούς είτε για στρατηγικούς λόγους– ανήκει στο παρελθόν.

Αυτό αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη αναδιάταξη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής για περισσότερα από 75 χρόνια, από τις ημέρες του Σχεδίου Μάρσαλ έως τον μεταψυχροπολεμικό ιδεαλισμό και την ώθηση του Τζορτζ Μπους για την «Ατζέντα Ελευθερίας» για την προώθηση της παγκόσμιας δημοκρατίας.

Η Ουκρανία είναι μόνο η αρχή, καθώς αναμένεται από τον Τραμπ και την ομάδα εξωτερικής πολιτικής του να εφαρμόσουν τις αρχές τους «Πρώτα η Αμερική» σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια των επόμενων τεσσάρων ετών.

Τα πολύτιμα ορυκτά

Όπως σημειώνει το Reuters, η Ουκρανία έχει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που η Ευρωπαϊκή Ένωση προσδιορίζει ως κρίσιμα, σύμφωνα με στοιχεία της Ουκρανίας. Περιλαμβάνουν βιομηχανικά και κατασκευαστικά υλικά, σιδηροκράματα, πολύτιμα και μη σιδηρούχα μέταλλα και ορισμένα στοιχεία σπάνιων γαιών και πιο συγκεκριμένα:

• Γραφίτης: Η Ουκρανία διαθέτει 19 εκατομμύρια τόνους αποδεδειγμένων αποθεμάτων, ένα κρίσιμο συστατικό για τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων και τους πυρηνικούς αντιδραστήρες.

• Λίθιο: Το ένα τρίτο όλων των ευρωπαϊκών αποθεμάτων λιθίου, βασικό στοιχείο στην παραγωγή μπαταριών, βρίσκεται στην Ουκρανία.

• Τιτάνιο: Πριν από την έναρξη του πολέμου πλήρους κλίμακας πριν από τρία χρόνια, η Ουκρανία παρήγαγε το 7% του παγκόσμιου τιτανίου, που χρησιμοποιείται στις κατασκευές και την αεροδιαστημική.

• Στοιχεία Σπάνιας Γης: Η Ουκρανία περιέχει σημαντικές αποθέσεις από αυτά τα 17 στοιχεία, απαραίτητα για όπλα, ηλεκτρονικά και ανεμογεννήτριες.

Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας -που εκτιμάται σε 350 δισεκατομμύρια δολάρια- βρίσκεται επί του παρόντος σε εδάφη που κατέχει η Ρωσία, σύμφωνα με την υπουργό Οικονομίας της Ουκρανίας Γιούλια Σβυρεντένκο.