Η ιστορική συμφωνία για «μη πόλεμο» Παπανδρέου - Οζάλ στο Νταβός

Ήταν 1η Φεβρουαρίου 1988 όταν οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας, Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ, υπέγραψαν τη συμφωνία του Νταβός για την έναρξη διαλόγου, προκειμένου να βελτιωθεί το κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες, που είχαν φθάσει στα πρόθυρα πολέμου τον προηγούμενο χρόνο, με τα γεγονότα του «Πίρι Ρέις» στο Αιγαίο.

«Πετύχαμε το καλύτερο δυνατό» είχε δηλώσει ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αργότερα θα παραδεχθεί το «Mea culpa», όταν θα επικριθεί έντονα επειδή δεν έθεσε στο τραπέζι των συνομιλιών το Κυπριακό.

Η συμφωνία του Νταβός θα μείνει στην ιστορία και για λίγο επικράτησε αισιοδοξία για βελτίωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Στο κοινό ανακοινωθέν της 31ης Ιανουαρίου του 1988 οι δύο πρωθυπουργοί «συμφώνησαν κατ΄ αρχήν» να ξεκινήσουν κάποιον διάλογο, αλλά και σε έναν προληπτικό μηχανισμό για την άμεση αντιμετώπιση καταστάσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κρίση μέχρι την 1η του Φεβρουαρίου που έπεσαν και οι υπογραφές.

Στα πρόθυρα πολέμου

Ελλάδα και Τουρκία είχαν φτάσει την ίδια χρονιά στα πρόθυρα του πολέμου με την ένταση να κλιμακώνεται γύρω από ενδεχόμενα κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο και τις εργασίες των τουρκικών ερευνητικών σκαφών «Πίρι Ρέις» και «Σισμίκ» στην περιοχή.

Η σύρραξη απετράπη την τελευταία στιγμή με την αποχώρηση των τουρκικών δυνάμεων. Οι δύο πλευρές στους επόμενους οκτώ μήνες είχαν συνεχείς διαπραγματεύσεις.

Ένα χρόνο αργότερα, το 1988 υπογράφεται στο ελβετικό θέρετρο η Διακήρυξη του Νταβός για την εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών από τους Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ.

Η Διακήρυξη σημάδεψε για χρόνια τις διμερείς σχέσεις, με μακροχρόνιες αναφορές σε αυτήν ως «το πνεύμα του Νταβός».

Οι δύο άνδρες συμφώνησαν να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να μην προκύψει άλλη κρίση μεταξύ των δύο χωρών.

Αθήνα και Άγκυρα θα απείχαν από έρευνες στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας των δύο χωρών.

Το Κυπριακό δεν συζητήθηκε στη συνάντηση, πέρα από μία αναφορά, γεγονός το οποίο έδωσε την ευκαιρία στους πολιτικούς αντιπάλους του Ανδρέα Παπανδρέου να μιλούν για «προδοσία».

Στις 6 Ιουνίου 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου σε συζήτηση πρότασης δυσπιστίας της Νέας Δημοκρατίας στη Βουλή υπεραμύνθηκε της πολιτικής του στα ελληνοτουρκικά, αλλά είπε το γνωστό «mea culpa» σχολιάζοντας τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Νταβός ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία.

Η κριτική της αντιπολίτευσης ήταν οξεία, με τον αρχηγό της ΝΔ, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, να κατηγορεί τον πρωθυπουργό ότι για χάρη της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία έβαλε «στο ράφι» το Κυπριακό.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου αρχικά αρνήθηκε ότι έβαλε το Κυπριακό στο «ράφι», είπε ότι είναι το βασικό θέμα συζήτησης στις συναντήσεις του με τον Οζάλ και εξέφρασε την απορία του πώς δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι είχε «παγώσει» το συγκεκριμένο θέμα.

«Επήγαμεν στο Νταβός και από την πρώτη στιγμή συμφωνήσαμε ότι το μόνο που μπορούμε να εγγυηθούμε είναι αυτό που ονομάζουμε “μη πόλεμος” δε θα υπάρξει προσφυγή στα όπλα.

Πρέπει δε να πω το εξής, ότι τόσο μου είναι το αδύνατον να καταλάβω πώς μπήκε αυτή η κουβέντα ότι βάζουμε το Κυπριακό στο ράφι όταν με τον κ. Κυπριανού (τότε πρόεδρο της κυπριακής Δημοκρατίας) συμφωνήσαμε πριν πάω στο Νταβός τι ακριβώς θα πρότεινα στον Οζάλ για την επίλυση του Κυπριακού.

Ο κ. Οζάλ δεν έχει απορρίψει την πρόταση που είχαμε κάνει. Δεν είναι ράφι αυτό κύριοι. Mea Culpa. Σας ευχαριστεί;» είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου απευθυνόμενος στην αντιπολίτευση και πρόσθεσε:

«Εγώ όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι κ. Μητσοτάκη τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε» για να προκαλέσει το χειροκρότημα των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ.