Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη «Λευκή βίβλο» για την άμυνα - Τα 800 δισ. και οι προτεραιότητες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τετάρτη (19/3) την πολυαναμενόμενη «Λευκή βίβλο για την ευρωπαϊκή άμυνα», ένα σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης, που η Κομισιόν ονομάζει «Ευρωπαϊκή Αμυντική Ετοιμότητα 2030».

Σύμφωνα με το έγγραφο 22 σελίδων της Λευκής Βίβλου, έως το 2030 η Ευρώπη πρέπει επειγόντως και γρήγορα να επανεξοπλιστεί για να έχει μια ισχυρή αμυντική στάση και έναν «αξιόπιστο αποτρεπτικό» μηχανισμό έως το 2030. 

«Βρισκόμαστε σε κομβική στιγμή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και σε κομβική στιγμή για την ανάληψη δράσης», δήλωσε η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ Κάγια Κάλας, ενώ ο Επίτροπος για θέματα Άμυνας Άντριους Κουμπίλιους επεσήμανε ότι «αν θέλουμε την ειρήνη πρέπει να προετοιμαζόμαστε για πόλεμο».

Σύμφωνα με τον Επίτροπο Άμυνας, τέσσερις είναι οι βασικές προτεραιότητες του σχεδίου για την αμυντική ετοιμότητα της Ευρώπης έως το 2030:

Η πρώτη προτεραιότητα είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών. Η Επιτροπή παρουσίασε πριν από δύο εβδομάδες το σχέδιο "Rearm Europe" για την κινητοποίηση επενδύσεων ύψους 800 δισ. ευρώ στην ευρωπαϊκή άμυνα. Αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει ένα νέο μέσο - που ονομάζεται «SAFE» - που μπορεί γρήγορα να παράσχει στα κράτη-μέλη δάνεια, ύψους 150 δισ. ευρώ για επενδύσεις στην άμυνα. Παράλληλα, η Επιτροπή προτείνει την ενεργοποίηση της λεγόμενης «Εθνικής Ρήτρας Διαφυγής» για να δώσει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη ευελιξία για να ξοδεύουν περισσότερα στην άμυνα χωρίς να παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες που περιορίζουν το όριο του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ. Αυτό έχει τη δυνατότητα κινητοποίησης πρόσθετων αμυντικών δαπανών έως και 1,5% του ΑΕΠ, ή περίπου 650 δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Συγχρόνως η Επιτροπή εργάζεται για να αντληθεί ιδιωτική χρηματοδότηση - είτε από την ΕΤΕπ είτε από τις κεφαλαιαγορές.

Δεύτερη προτεραιότητα είναι να καλυφθούν τα κενά των αμυντικών δυνατοτήτων της Ευρώπης, έως το 2030, κάτι το οποίο θα πρέπει να γίνει με «ευρωπαϊκό τρόπο», όπως επισημαίνεται στη Λευκή Βίβλο. Αυτό σημαίνει «μεγάλης κλίμακας, πανευρωπαϊκή συνεργασία» για την αντιμετώπιση των κενών σε τομείς προτεραιότητας, όπως η στρατιωτική κινητικότητα, οι επενδύσεις στην αεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, σε συστήματα πυροβολικού, σε πυρομαχικά και πυραύλους, σε drones, στη χρήση στρατιωτικής τεχνητής νοημοσύνης ή κβαντικών υπολογιστών, κ.ά. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των αμυντικών επενδύσεων πηγαίνει εκτός Ευρώπης και η τάση αυτή πρέπει να αλλάξει, ξεκινώντας με επενδύσεις στην Ευρώπη, επισημαίνεται στη Λευκή Βίβλο.

Η τρίτη προτεραιότητα αφορά την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης. Σήμερα η αμυντική βιομηχανική βάση της Ευρώπης εξακολουθεί να έχει διαρθρωτικές αδυναμίες: δεν είναι ακόμη σε θέση να παράγει αμυντικά συστήματα και εξοπλισμό στις ποσότητες και την ταχύτητα που χρειάζονται τα κράτη μέλη και παραμένει υπερβολικά κατακερματισμένη με κυρίαρχους εθνικούς παράγοντες που τροφοδοτούν τις εγχώριες αγορές. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι εταιρείες χρειάζονται μια σταθερή ροή πολυετών παραγγελιών για να κατευθύνουν τις επενδύσεις τους. Για τον σκοπό αυτό, θα δημιουργηθεί ένας «Ευρωπαϊκός Στρατιωτικός Μηχανισμός Πωλήσεων», όπως έχει δηλώσει η πρόεδρος της Επιτροπής.

Η τέταρτη και «πιο στρατηγική» προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή άμυνα, είναι η Ουκρανία. Όπως έχει δηλώσει η πρόεδρος της Επιτροπής, «πρέπει να κάνουμε την Ουκρανία αρκετά δυνατή - σαν έναν «ατσάλινο σκαντζόχοιρο» - ώστε να είναι δύσπεπτη σε έναν δυνητικό εισβολέα». Η ΕΕ έχει ήδη επενδύσει περίπου 50 δισ. ευρώ σε στρατιωτική υποστήριξη και έχει εκπαιδεύσει περισσότερους από 73.000 ουκρανούς στρατιώτες, ενώ ισχυρή παραμένει η υποστήριξη της ενταξιακής προοπτικής της Ουκρανίας στην ΕΕ. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα δημιουργηθεί μια κοινή Task Force με την Ουκρανία, η οποία θα συντονίσει τη στρατιωτική υποστήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών. Στόχος είναι να γίνουν επενδύσεις για την αμυντική και στρατιωτική ενδυνάμωση της Ουκρανίας και να επιταχυνθεί η ενσωμάτωση της αμυντικής βιομηχανίας της, στην ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού.

Ενισχυμένη ασφάλεια μέσω συνεργασιών:

Μέσω της Λευκής βίβλου, στην παράγραφο «Ενισχυμένη ασφάλεια μέσω συνεργασιών», η Επιτροπή αφήνει ανοιχτή την πόρτα σε συνεργασίες με τρίτες χώρες. Σε αυτές εντάσσεται και η Τουρκία, η οποία άλλωστε ρητά αναφέρεται ως εν δυνάμει εταίρος στις αμυντικές αυτές πρωτοβουλίες υπό την προϋπόθεση του σεβασμού των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου του 2024. Εν δυνάμει εταίροι θεωρούνται και η Μ. Βρετανία, ο Καναδάς και η Νορβηγία καθώς και όλοι οι «ομοϊδεάτες της Ευρώπης», οι χώρες της Διεύρυνσης και οι γειτονικές χώρες.

Ειδικότερα, για την Τουρκία, αναφέρονται τα εξής:

«Η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ και μακροχρόνιος εταίρος στον τομέα της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να δεσμεύεται εποικοδομητικά για να αναπτύξουν μια αμοιβαία επωφελή εταιρική σχέση σε όλους τους τομείς κοινού ενδιαφέροντος με βάση την ίση δέσμευση από την πλευρά της Τουρκίας να προχωρήσει σε μια πορεία συνεργασίας σε όλα τα σημαντικά θέματα προς την ΕΕ, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024».

Σε γενικές γραμμές, επισημαίνεται ότι «οι προκλήσεις ασφαλείας έχουν συχνά παγκόσμιες επιπτώσεις, απαιτώντας διεθνή συνεργασία», ότι «ο πλήρους κλίμακας πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει ευρείας κλίμακας αντίκτυπο πέρα από την Ευρώπη» και ως εκ τούτου, «η συνεργασία με τους εταίρους είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ευρωπαϊκής άμυνας και για τη διαφοροποίηση των προμηθευτών και τη μείωση των εξαρτήσεων». Επισημαίνεται, επίσης, ότι «το ΝΑΤΟ παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της συλλογικής άμυνας των μελών του στην Ευρώπη» και ότι η συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ αποτελεί απαραίτητο πυλώνα για την ανάπτυξη της ασφάλειας και της άμυνας της ΕΕ».

Σύμφωνα με τους Financial Times, οι εταιρείες παραγωγής όπλων από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία θα αποκλειστούν από το ταμείο των 150 δισ. ευρώ που προορίζεται για τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών της ΕΕ, εκτός εάν οι συγκεκριμένες χώρες υπογράψουν συμφωνίες άμυνας και ασφάλειας με τις Βρυξέλλες. 

Οι διεργασίες στο διπλωματικό παρασκήνιο αφορούν άμεσα και την Ελλάδα, παρότι η χώρα μας δεν μπορεί να αποσπάσει κάποιο σημαντικό κατασκευαστικό έργο, αφού η εγχώρια αμυντική βιομηχανία είναι πρακτικώς μη λειτουργική, ωστόσο τα προαπαιτούμενα που θέτουν οι Βρυξέλλες αποκλείουν την Τουρκία στερώντας σημαντικό τζίρο από τις αμυντικές βιομηχανίες της γείτονος.