Γυμναστική στο... Διάστημα - Το όργανο που θα βοηθάει τους αστροναύτες που εξερευνούν το φεγγάρι

Είναι αναρίθμητες οι συσκευές που χρησιμοποιούμε όλοι εδώ και δεκαετίες, που έχουν ως προέλευση τους το Διάστημα. Όχι, η φράση δεν είναι αναφορά στην ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες και ενδεχόμενη επίσκεψη όντων στον μικρό γαλάζιο σβώλο μας με τα... gadget τους, αλλά αποτελεί μια πραγματική, ουσιαστική περιγραφή τεχνολογικών αντικειμένων και υλικών, που μας κάνουν τη ζωή πολύ πιο εύκολη.

Τα επαναφορτιζόμενα δραπανοκατσάβιδα, οι τεχνολογίες διόρθωσης όρασης LASIK και Eye Tracking Device, αναρίθμητες έρευνες για την ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων, το... velcro για να κλείνουμε τις τσέπες από τα μπουφάν και πολλά άλλα αντικείμενα καινοτομίας, πρώτα ταξίδεψαν για τα άστρα και μετά προσγειώθηκαν στα ράφια των καταστημάτων και τους χώρους υγείας. Τώρα, λοιπόν, ετοιμαζόμαστε για να υποδεχθούμε, σε μερικά χρόνια από τώρα, ένα «πολυόργανο» γυμναστικής, που αυτό το διάστημα εξελίσσεται για τους αστροναύτες που σε λίγα χρόνια θα ζουν και θα εργάζονται στον Διαστημικό Σταθμό Gateway σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Αστροναύτες που, εκεί μακριά, θα πρέπει να μένουν υγιείς και ...fit.

«Η άσκηση στο Διάστημα εξελίσσεται. Οι φυσιοθεραπευτές και ειδικοί γυμναστές που καθοδηγούν τους αστροναύτες από τη Γη εμπλουτίζουν διαρκώς τις γνώσεις τους με όσα μαθαίνουμε από το Διάστημα κι έτσι η γνώση αυτή περνάει στην άσκηση και στην ιατρική της αποκατάστασης στη Γη. Τα όργανα γυμναστικής για αστροναύτες βελτιώνονται επίσης, λόγου χάριν το όργανο γυμναστικής ARED αποτελεί μετεξέλιξη του παλαιότερου συστήματος "iRED" και γενικά μαθαίνουμε και φτιάχνουμε για τους ανθρώπους σε τροχιά όλο και πιο αποτελεσματικά μέσα γυμναστικής», εξήγησε, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ «Πρακτορείο 104,9 FM», ο γιατρός των αστροναυτών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και πρώτος Έλληνας επιτυχών στην ευρωπαϊκή επιλογή νέων αστροναυτών, Αδριανός Γολέμης.

Η είδηση, που μακροπρόθεσμα μπορεί να έχει ευρείες θετικές επιπτώσεις στην υγεία όλων των ανθρώπων και πάνω στη Γη, όμως, είναι ένα νέο επαναστατικό όργανο γυμναστικής, που αυτό τον καιρό είναι σε εξέλιξη. «Καθώς με τις αποστολές Artemis η ανθρωπότητα ετοιμάζεται να επιστρέψει στη Σελήνη, αναπτύχθηκε πλέον κι ένα νέο όργανο με την ονομασία "E4D". Έχει σχεδιαστεί και παράγεται στην Ευρώπη, κερδίζοντας σε ανοιχτό διαγωνισμό τις αντίστοιχες προτάσεις της NASA. Τα πλεονεκτήματα του νέο οργάνου γυμναστικής στο Διάστημα είναι πως σε μικρό χώρο, μπορεί με τις πτυσσόμενες επεκτάσεις του να παρέχει τη δυνατότητα για πολλές διαφορετικές ασκήσεις γυμναστικής. Αυτές, για πρώτη φορά περιλαμβάνουν κωπηλασία και έλξη σχοινιών, ενώ γενικά η ποικιλία στην άσκηση είναι σημαντική επειδή γυμνάζονται με τη χρήση του όλες οι μυϊκές ομάδες που είναι σε κίνδυνο από τις συνθήκες που επικρατούν στον διαστημικό χώρο», εξήγησε ο κ. Γολέμης.

Το E4D αποτελεί, όμως, και ένα κλασσικό παράδειγμα για τα οικονομικά οφέλη της ανθρώπινης παρουσίας στο Διάστημα αφού παράγεται από μια μικρή σχετικά δανέζικη εταιρεία, την DAC, που κέρδισε με ανοιχτούς όρους τον ανταγωνισμό για να το φτιάξει. «Η εταιρεία ξεκίνησε με μικρά ωφέλιμα φορτία στον χώρο της άσκησης και της διαστημικής ιατρικής, την εποχή του διαστημικού λεωφορείου και του παλαιότερου σταθμού Μιρ. Πλέον διαχειρίζεται συμβόλαια αρκετών εκατομμυρίων ευρώ για να αναπτύξει τέτοια καινοτόμα τεχνολογία στο νέο ταξίδι της ανθρωπότητας προς τη Σελήνη. Το σημαντικό, όμως, είναι πως κάθε τεχνολογικό επίτευγμα εμπορευματοποιείται και εφαρμόζεται στη Γη, έτσι επωφελούμαστε όλοι μας. Ίσως σε λίγα χρόνια να ασκούμαστε κι εμείς στο σπίτι μας με ένα πτυσσόμενο πολυδύναμο όργανο, προερχόμενο από το E4D!», σημείωσε ο κ. Γολέμης.

Λύσεις σε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα: η ανθρώπινη υγεία στο Κενό του Διαστήματος

Από το έτος 2000, η ανθρωπότητα έχει μόνιμη παρουσία στο Διάστημα με τα εναλλασσόμενα πληρώματα αστροναυτών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και κύριος στόχος των αστροναυτών είναι η έρευνα. Τα πράγματα, όμως, ποτέ δεν είναι απλά, όταν το ανθρώπινο σώμα έπρεπε να βρίσκεται μακριά από το... σπίτι του: τις συνθήκες πάνω στην επιφάνεια του πλανήτη.

«Σε τροχιά γύρω από τη Γη ανακαλύπτουμε διαρκώς νέα γνώση επειδή το Διάστημα αποτελεί το μοναδικό μέρος, όπου μπορούμε να μελετήσουμε την ιατρική, τη φυσική, τη χημεία, την επιστήμη υλικών, τη βιολογία και τις λοιπές επιστήμες χωρίς την επίδραση της βαρύτητας. Οι αστροναύτες σε τροχιά βρίσκονται σε μια διαρκή "ελεύθερη πτώση". Ακόμα και από το πώς διαβιούν ή από το τι πρέπει να προσέχουν εξάγουμε πολύτιμη γνώση για τη βελτίωση της καθημερινής μας ζωής στη Γη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το πώς συντηρούμε τη μυϊκή μάζα των αστροναυτών σε μακροχρόνιες αποστολές εκτός της Γης: Γνωρίζουμε από τις πρώτες δεκαετίες της εξερεύνησης του Διαστήματος πως το ανθρώπινο μυοσκελετικό σύστημα ατροφεί -ιδίως οι μύες της ράχης και των κάτω άκρων, καθότι δε χρησιμοποιούνται ούτε για να κινήσουν το σώμα αλλά ούτε ακόμα για να το στηρίξουν ενάντια στη βαρύτητα, όπως στη Γη. Αυτό το πρόβλημα θα είναι σημαντικότερο για πληρώματα σε μακροχρόνιες αποστολές στην επιφάνεια της Σελήνης και στο απώτερο μέλλον σε ταξίδια προς τον πλανήτη Άρη», εξήγησε ο κ. Γολέμης.

Η εφαρμογή πρακτικών ώστε να μειώνονται οι αρνητικές επιπτώσεις δεν είναι μια χαλαρή επιλογή μεθόδων, αλλά μία εκ των ουκ άνευ ανάγκη. «Η αναμενόμενη απώλεια μυϊκής μάζας, αν δεν εφαρμόσουμε κανένα αντίμετρο, μπορεί να φτάσει το 50% σε συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες. Ενδεικτικό είναι πως η περίμετρος της γαστροκνημίας μειώνεται κατά 10-30% στις μακροχρόνιες αποστολές. Για να προλάβουμε και να περιορίσουμε την απώλεια αυτή, οι αστροναύτες ασκούνται περίπου 1,5-2 ώρες, πέντε φορές την εβδομάδα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Έλληνας επιστήμονας. Σημείωσε, δε, πως πέρα από το νέο όργανο άσκησης που αναφέρθηκε, και με βάση τον σχεδιασμό, θα δούμε να λειτουργεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Ήδη πάντως έχουμε λύσεις που δοκιμάζονται χρόνια και αποτελούν αντίβαρο στην επίδραση της έλλειψης βαρύτητας.

«Εδώ και καιρό, στο αμερικανικό/ευρωπαϊκό τμήμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού υπάρχουν τρία όργανα άσκησης: ένας διάδρομος που λέγεται T2 και στον οποίο οι αστροναύτες δένονται για να μπορέσουν να τρέξουν. Η αντίσταση της περίδεσης αυτής προσομοιάζει το 60% του βάρους τους στη Γη. Ένα δεύτερο όργανο άσκησης, το (στατικό) ποδήλατο CEVIS, και ένα τρίτο μηχάνημα, το ARED, που είναι κάτι αντίστοιχο με την άρση βαρών. Αλλά πώς σηκώνουμε βάρη, όταν δεν υπάρχει βαρύτητα; Το ARED, λοιπόν, είναι ένα όργανο που παρέχει αντίσταση, έτσι οι αστροναύτες αντί να σηκώνουν αλτήρες, ασκούν τους μυς τους χρησιμοποιώντας τους κόντρα στην αντίσταση του μηχανήματος -μαθήματα που έχουν εφαρμογή και σε πολλές τεχνολογίες πάνω στη επιφάνεια της Γης όπως είπαμε», κατέληξε ο Έλληνας, ειδικευμένος στους αστροναύτες γιατρός, σημειώνοντας με βεβαιότητα πως θα βλέπουμε διαρκώς τους καρπούς της εξέλιξης της διαστημικής έρευνας «στις ζωές μας σήμερα αλλά και στο μέλλον».