Φυσικό αέριο: Πως επηρεάζει την Ελλάδα η διακοπή ρωσικών ροών προς την Ευρώπη

Η Ελλάδα προμηθεύεται ρωσικό φυσικό αέριο  κυρίως μέσω του αγωγού TurkStream, ο οποίος διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα από τη Ρωσία προς την Τουρκία και από εκεί συνδέεται με τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο TurkStream αποτελεί κύρια δίοδο για το ρωσικό αέριο που φτάνει στη χώρα, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.
Εκτός από τον TurkStream, η Ελλάδα εισάγει επίσης φυσικό αέριο και από άλλες πηγές μέσω του ΔΕΣΦΑ  (Διαχειριστή Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου), που περιλαμβάνει:

• Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG): Η εγκατάσταση στη Ρεβυθούσα είναι ένας σημαντικός κόμβος για την εισαγωγή LNG από χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Κατάρ και η Αλγερία.
• Αγωγό TAP (Trans Adriatic Pipeline): Φέρνει αζέρικο αέριο από την Κασπία Θάλασσα μέσω Τουρκίας, Ελλάδας και Αλβανίας προς την Ιταλία.
• Βουλγαρία: Η Ελλάδα συνδέεται και με τον αγωγό IGB (Interconnector Greece-Bulgaria), που επιτρέπει εναλλακτικές ροές φυσικού αερίου, κυρίως από LNG τερματικούς σταθμούς της Βουλγαρίας.

Τι είναι ο TurkStream;

Ο TurkStream είναι ένας υποθαλάσσιος και χερσαίος αγωγός φυσικού αερίου που:

• Μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο από τις εγκαταστάσεις της Gazprom στη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας προς την Τουρκία.

Έχει δύο διακριτές γραμμές:

• Μία για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας.
• Μία για τη μεταφορά φυσικού αερίου προς τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
• Η χωρητικότητα του αγωγού ανέρχεται σε 31,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου ετησίως, με περίπου τα μισά να διοχετεύονται σε ευρωπαϊκές χώρες.

Η Σύνδεση με την Ελλάδα

Η Ελλάδα συνδέεται με το TurkStream μέσω της Βουλγαρίας, μέσω του αγωγού Balkan Stream, που είναι μέρος του ίδιου δικτύου. Το ρωσικό αέριο που φτάνει μέσω αυτού καλύπτει σημαντικό μέρος των ετήσιων ενεργειακών αναγκών της χώρας.

Οι ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου εισάγονται στη χώρα μέσω του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ), με σημείο εισόδου στα βόρεια σύνορα (Κομοτηνή).

Σημασία για την Ελλάδα

• Ενεργειακή εξάρτηση:

1. Το ρωσικό φυσικό αέριο αποτελούσε περίπου το 40-50% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ελλάδας.
2. Ο TurkStream διασφάλιζε τη σταθερή ροή αερίου, παρακάμπτοντας την ευάλωτη διέλευση μέσω Ουκρανίας.

• Οικονομία και γεωπολιτική:

1. Η πρόσβαση σε φυσικό αέριο μέσω TurkStream προσέφερε σταθερές και ανταγωνιστικές τιμές.
   Η Ελλάδα αξιοποιεί τη θέση της ως «πύλη» για το ρωσικό φυσικό αέριο στην περιοχή των Βαλκανίων.

Προκλήσεις και Αλλαγές

Η κρίση στην Ουκρανία και οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν μειώσει τη χρήση του TurkStream, ωστόσο ο αγωγός εξακολουθεί να λειτουργεί. Για την Ελλάδα, προκύπτουν οι εξής προκλήσεις:

• Αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας: Ενώ ο TurkStream συνεχίζει να προσφέρει σταθερές προμήθειες, η Ελλάδα έχει μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο, αυξάνοντας τις εισαγωγές LNG μέσω της Ρεβυθούσας.
• Πίεση από την ΕΕ: Στο πλαίσιο της πολιτικής μείωσης της ευρωπαϊκής εξάρτησης από το ρωσικό αέριο, η Ελλάδα ενισχύει τις ενεργειακές της διασυνδέσεις (π.χ., TAP, IGB) και επενδύει σε υποδομές ΑΠΕ.
• Διακοπή της συνεργασίας: Σε περίπτωση που υπάρξει πλήρης απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο, ο TurkStream μπορεί να υποβαθμιστεί στρατηγικά.

Ο TurkStream αποτελεί ακόμη έναν σημαντικό αγωγό για την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές και ενεργειακές εξελίξεις επιταχύνουν τη μετάβαση της Ελλάδας προς την ενεργειακή διαφοροποίηση και την απεξάρτηση από τη Ρωσία. Οι επενδύσεις σε εναλλακτικές λύσεις, όπως το LNG και οι ΑΠΕ, θα είναι κρίσιμες για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.

Τι σημαίνει για την ΕΕ  η διακοπή ρωσικού αερίου

Η διακοπή ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας είναι μια κίνηση που αναμένεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και για τις επιμέρους χώρες, όχι όμως για την Ελλάδα. Οι κύριες αλλαγές που πιθανώς θα προκύψουν:

Ενεργειακή Ασφάλεια και Πηγές Προμήθειας

• Ανακατεύθυνση ενεργειακών ροών: Οι χώρες της ΕΕ θα επιταχύνουν τις προσπάθειες διαφοροποίησης πηγών, με έμφαση σε LNG από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, και άλλους παραγωγούς, καθώς και σε αέριο μέσω άλλων αγωγών (TAP, IGB).
• Αυξημένη χρήση των τερματικών LNG: Στην Ελλάδα, η Ρεβυθούσα θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία, με πρόσθετες επενδύσεις για τη διαχείριση αυξημένων φορτίων LNG.
• Υιοθέτηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ): Η πίεση για ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Ρωσία θα ενισχύσει την στροφή σε ΑΠΕ, όπως αιολική και ηλιακή ενέργεια. 

Επιπτώσεις στις Τιμές Ενέργειας

• Αύξηση κόστους φυσικού αερίου: Οι αλλαγές στις εφοδιαστικές αλυσίδες οδηγούν συνήθως σε μεγαλύτερες τιμές, λόγω του υψηλότερου κόστους μεταφοράς LNG ή χρήσης πιο περίπλοκων δικτύων.

• Προσωρινή πίεση στους καταναλωτές: Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξημένους λογαριασμούς ενέργειας, ενώ οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν με επιδοτήσεις ή άλλες μορφές στήριξης.

Γεωπολιτικές Επιπτώσεις

• Αποδυνάμωση της ρωσικής θέσης: Χωρίς τη ροή μέσω Ουκρανίας, η Gazprom χάνει ένα κρίσιμο έσοδο και σημαντική επιρροή στην ενεργειακή σφαίρα της Ευρώπης.
• Ρόλος Ουκρανίας: Η Ουκρανία μπορεί να χάσει έσοδα από τα τέλη διαμετακόμισης, αλλά ενισχύει τη γεωπολιτική της θέση στη Δύση ως «οχυρό» απέναντι στη Ρωσία.
• Αναβαθμισμένος ρόλος Τουρκίας:  Η Τουρκία γίνεται κομβικός διαμετακομιστικός κόμβος, αυξάνοντας την επιρροή της μέσω αγωγών όπως ο TurkStream και το LNG.

Χώρα-Χώρα Επιπτώσεις στην ΕΕ

• Χώρες με υψηλή εξάρτηση από το ρωσικό αέριο: Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία, και Τσεχία θα επηρεαστούν έντονα, δεδομένης της ιστορικής εξάρτησης από το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας.
• Ελλάδα και Νότια Ευρώπη:Οι χώρες αυτές είναι σε καλύτερη θέση λόγω πρόσβασης στο LNG και διασυνδέσεων, αλλά θα χρειαστούν επενδύσεις στις υποδομές τους.

Ενίσχυση Ενεργειακής Ένωσης της ΕΕ

• Περαιτέρω συνεργασία: Η ΕΕ αναμένεται να αυξήσει τις επενδύσεις σε κοινές ενεργειακές υποδομές και στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου. 
• Πρωτοβουλίες «Fit for 55» και «Green Deal»: Η απογαλάκτιση από τα ορυκτά καύσιμα θα επιταχύνει τις προσπάθειες για μεγαλύτερη ενεργειακή αυτονομία, με έμφαση στις ΑΠΕ.

Προοπτικές για την Ελλάδα

Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει τη γεωστρατηγική της θέση για να γίνει ενεργειακός κόμβος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ειδικότερα:

1. Αναβαθμίσεις σε LNG τερματικούς σταθμούς.
2. Διασυνδέσεις με τον TAP και το IGB για περαιτέρω εξαγωγές.
3. Στροφή σε ΑΠΕ και υδρογόνο, μειώνοντας τη δική της εξάρτηση.