Διεθνής Ημέρα Νεβρόζ: Ο συμβολισμός, τα έθιμα και τα φαγητά της πρωτοχρονιάς των Περσών

Η Διεθνής Ημέρα του Νεβρόζ γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου και σηματοδοτεί την πρωτοχρονιά του περσικού ημερολογίου καθώς και την εαρινή ισημερία. Το Νεβρόζ (Nowruz ή Newroz) είναι μια αρχαία παράδοση που έχει τις ρίζες της στον Ζωροαστρισμό και γιορτάζεται εδώ και πάνω από 3.000 χρόνια σε περιοχές της Κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, των Βαλκανίων και του Καυκάσου.

Το Νεβρόζ έχει τις ρίζες του στην αρχαία Περσική αυτοκρατορία και το ζωροαστρικό ημερολόγιο, όπου συγκαταλεγόταν στις ιερότερες ημέρες του έτους. Αρχικά, αποτελούσε μια ιερή περίοδο αφιερωμένη στην αναγέννηση της φύσης, αλλά με την πάροδο των αιώνων εξελίχθηκε σε μια κοσμική γιορτή, υιοθετημένη από ποικίλες πολιτιστικές και γλωσσικές κοινότητες. Η διαχρονική του σημασία έγκειται στον βαθύ συμβολισμό του: την επικράτηση του φωτός επί του σκότους και την ελπίδα για νέα ξεκινήματα, τόσο στη φύση όσο και στην ανθρώπινη ψυχή.

Σύμβολο ενότητας και πολυπολιτισμικότητας

Περισσότερο από μια απλή εναλλαγή εποχών, το Νεβρόζ ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ οικογενειών, κοινοτήτων και λαών. Γιορτάζεται από ανθρώπους με διαφορετικές θρησκευτικές και πολιτισμικές καταβολές, αντανακλώντας την παγκόσμια ανάγκη για ανανέωση, ειρήνη και ευημερία. Η διεθνής αναγνώρισή του από την UNESCO και τα Ηνωμένα Έθνη υπογραμμίζει τη σημασία του ως εορτής που γεφυρώνει πολιτισμούς σε έναν διαρκώς πιο αλληλένδετο κόσμο.

Ιστορικό και πολιτιστική σημασία:

• UNESCO: Το 2009, το Νεβρόζ αναγνωρίστηκε ως Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας.
• ΟΗΕ: Από το 2010, η 21η Μαρτίου καθιερώθηκε ως Διεθνής Ημέρα του Νεβρόζ.
• Χώρες που το γιορτάζουν: Ιράν, Αφγανιστάν, Κουρδιστάν, Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Πακιστάν, Ινδία κ.ά.
• Νόημα: Συμβολίζει την ανανέωση, την ελπίδα, την ενότητα και τη φύση.

Παραδόσεις και έθιμα:

Οι Ιρανοί που ζουν στην Ελλάδα συνεχίζουν να γιορτάζουν το Νεβρόζ, διατηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα της πατρίδας τους. Η γιορτή σηματοδοτεί την πρώτη ημέρα του πρώτου μήνα (Φαρβαρντίν) στο ιρανικό ημερολόγιο και συνήθως συμβαίνει στις 21 Μαρτίου ή την προηγούμενη ή την επόμενη ημέρα, ανάλογα με το πού παρατηρείται.

Το κέντρο του εορτασμού είναι το Haft-Seen (Τα επτά «Σ»), ένα τραπέζι με επτά αντικείμενα που ξεκινούν από το γράμμα "S" στα περσικά, καθένα με συμβολική σημασία:

• Sabzeh (Σιτάρι ή φακές που φυτρώνουν σε πιάτο) – Συμβολίζει την αναγέννηση.
• Samanu (Γλυκιά κρέμα από φύτρο σιταριού) – Ευημερία.
• Senjed (Αποξηραμένος καρπός τζιτζιφιάς) – Αγάπη.
• Seer (Σκόρδο) – Υγεία.
•  Seeb (Μήλο) – Ομορφιά.
• Somāq (Σουμάκι, κόκκινο μπαχαρικό) – Υπομονή.
•  Serkeh (Ξίδι) – Γαλήνη και σοφία.

Στο τραπέζι υπάρχει επίσης ένας καθρέφτης, αυγά (για τη γονιμότητα), χρυσόψαρα (σύμβολο ζωής) και ένα βιβλίο ποίησης του Χαφέζ ή του Κορανίου.

Άλματα πάνω από φωτιές (Chaharshanbe Suri): Την τελευταία Τετάρτη πριν το Νεβρόζ, οι άνθρωποι πηδούν πάνω από φωτιές για να εξαγνιστούν.

Οικογενειακές συγκεντρώσεις: Οι άνθρωποι επισκέπτονται φίλους και συγγενείς, ανταλλάσσουν δώρα και απολαμβάνουν ειδικά εορταστικά γεύματα.

Newroz (Κουρδιστάν & Τουρκία): Για τους Κούρδους, το Νεβρόζ έχει και πολιτική διάσταση, καθώς συμβολίζει την αντίσταση και την ελευθερία.

Σύγχρονη σημασία

Το Νεβρόζ παραμένει μια ζωντανή παράδοση και ένα σύμβολο ειρήνης, συνύπαρξης και πολιτισμικής ταυτότητας. Παράλληλα, σε ορισμένες χώρες, όπως η Τουρκία και το Ιράν, το εορτασμό του συνοδεύουν πολιτικές εντάσεις.

Στην Περσία (Ιράν), το Νεβρόζ είναι η σημαντικότερη γιορτή του έτους, καθώς σηματοδοτεί την πρωτοχρονιά και την αρχή της άνοιξης. Οι προετοιμασίες ξεκινούν εβδομάδες πριν, ενώ η ίδια η γιορτή διαρκεί 13 ημέρες, γεμάτες παραδόσεις, οικογενειακές συγκεντρώσεις και εορταστικά γεύματα.

Προετοιμασία πριν το Νεβρόζ

1. Καθαρισμός του σπιτιού (Khaneh Tekani – «Τίναγμα του σπιτιού»)

Πριν από το Νεβρόζ, οι οικογένειες κάνουν γενικό καθαρισμό στα σπίτια τους, πετώντας παλιά αντικείμενα και βάφοντας ακόμα και τους τοίχους. Αυτή η παράδοση συμβολίζει την ανανέωση και την απομάκρυνση της κακής τύχης.

2. Chaharshanbe Suri (Τελετή της φωτιάς – Τελευταία Τετάρτη πριν το Νεβρόζ)

Τη νύχτα πριν την τελευταία Τετάρτη του χρόνου, οι Πέρσες ανάβουν φωτιές και πηδούν πάνω από αυτές, τραγουδώντας: «Zardi-ye man az to, sorkhi-ye to az man» (Πάρε την κίτρινη αδυναμία μου, δώσε μου την κόκκινη δύναμή σου).
Αυτή η τελετή προέρχεται από τον Ζωροαστρισμό και συμβολίζει τον εξαγνισμό και την ανανέωση.

3. Ανήμερα του Νεβρόζ – Παραδόσεις και Τελετουργίες

Η αλλαγή του χρόνου και η πρώτη επίσκεψη

Τη στιγμή που ο Ήλιος μπαίνει στον Κριό (επίσημη έναρξη της άνοιξης), οι οικογένειες κάθονται γύρω από το Haft-Seen και κάνουν ευχές.Μετά την αλλαγή του χρόνου, ξεκινούν οι επισκέψεις σε συγγενείς και φίλους, αρχίζοντας από τους μεγαλύτερους (παππούδες, γιαγιάδες).

4. Παραδοσιακά φαγητά του Νεβρόζ

Οι Ιρανοί ετοιμάζουν ειδικά γεύματα, όπως:

• Sabzi Polo ba Mahi – Ρύζι με μυρωδικά (άνηθο, μαϊντανό, κόλιανδρο) και ψάρι.
• Kuku Sabzi – Ομελέτα με αρωματικά χόρτα.
• Ajil-e Moshkel Gosha – Μείγμα από ξηρούς καρπούς και αποξηραμένα φρούτα, που συμβολίζει την ευημερία.

5. Μετά το Νεβρόζ – Sizdah Bedar (Ημέρα εξόδου στη φύση)

Στις 13 ημέρες μετά το Νεβρόζ, οι οικογένειες βγαίνουν στη φύση για πικνίκ. Αυτή η μέρα ονομάζεται Sizdah Bedar, που σημαίνει «Διώξιμο του 13» (θεωρείται άτυχος αριθμός).

Ένα από τα έθιμα αυτής της μέρας είναι το δέσιμο κόμπων σε χόρτα, όπου οι νέες κοπέλες εύχονται να παντρευτούν μέσα στη χρονιά.

Οι Ιρανοί που ζουν στην Ελλάδα συνεχίζουν να γιορτάζουν το Νεβρόζ, διατηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα της πατρίδας τους. Η γιορτή σηματοδοτεί την πρώτη ημέρα του πρώτου μήνα (Φαρβαρντίν) στο ιρανικό ημερολόγιο και συνήθως συμβαίνει στις 21 Μαρτίου ή την προηγούμενη ή την επόμενη ημέρα, ανάλογα με το πού παρατηρείται.