Χριστούγεννα στη βαριά σκιά του πολέμου: Χριστιανοί σε Συρία, Ουκρανία, Βηθλεέμ γιορτάζουν σιωπηλά

Εκατομμύρια Χριστιανοί σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία βιώνουν τα φετινά Χριστούγεννα κάτω από το βαρύ πέπλο του πολέμου. Χριστιανοί δοκιμάζονται σε πολύ δύσκολες συνθήκες και δεν μπορούν να γιορτάσουν όπως επιθυμούν τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Στη Συρία, στην Ουκρανία αλλά και στη Βηθλεέμ, οι πιστοί θα αναζητήσουν «ζεστασιά» και ελπίδα με το βλέμμα της ψυχής τους στραμμένο προς το άστρο των Χριστουγέννων.

Στη Συρία, διαδηλώσεις ξέσπασαν σε χριστιανικές συνοικίες της Δαμασκού μετά την πυρπόληση χριστουγεννιάτικού ελάτου κοντά στη Χάμα, μετέδωσε δημοσιογράφος του Γαλλικού Πρακτορείου. «Απαιτούμε τα δικαιώματα των χριστιανών», φώναζαν διαδηλωτές, που έκαναν πορεία σε δρόμους της συριακής πρωτεύουσας κατευθυνόμενοι στην έδρα του ορθόδοξου πατριαρχείου, στη συνοικία Μπαμπ Σαρκί.

Βγαίνοντας στους δρόμους αυθόρμητα σε διάφορες συνοικίες, συγκεντρώθηκαν για να εκφράσουν τη δυσφορία και την ανησυχία τους, δυο εβδομάδες και πλέον αφού πήρε την εξουσία συμμαχία ένοπλων οργανώσεων ανατρέποντας τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο πρώην πρόεδρος αυτοπροβαλλόταν ως εγγυητής των δικαιωμάτων και προστάτης των μειονοτήτων στη χώρα με κατά πλειονότητα σουνιτικό πληθυσμό.

«Κατεβήκαμε στους δρόμους διότι υπάρχει πολύς σεχταρισμός, αδικία σε βάρος των χριστιανών με προκάλυψη πως πρόκειται για ‘μεμονωμένα περιστατικά’», είπε ο Ζορζ στο AFP. «Αν δεν μας αφήσουν να ασκούμε τη χριστιανική πίστη μας στη χώρα μας, όπως γινόταν, τότε δεν έχουμε πλέον θέση εδώ», πρόσθεσε. 

Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν αφού κυκλοφόρησε σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης βίντεο που εικονίζει μασκοφόρους μαχητές να βάζουν φωτιά σε χριστουγεννιάτικο έλατο στην κοινότητα Σουκαϊλαμπία, που έχει κατά πλειονότητα ορθόδοξους χριστιανούς κατοίκους, κοντά στη Χάμα. Σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι μαχητές αυτοί είναι ξένοι, μέλη της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ανσάρ ατ Ταουχίντ.

Σε άλλο βίντεο, που γνωρίζει ευρεία διάδοση, εικονίζεται πνευματικός της Χαγιάτ Ταχρίρ ας Σαμ (ΧΤΣ), που βρίσκεται ουσιαστικά στην εξουσία, να απευθύνεται σε κατοίκους της κοινότητας, διαβεβαιώνοντας πως οι δράστες αυτής της ενέργειας «δεν είναι Σύροι» και πως θα τιμωρηθούν.

Ο πρώην βραχίονας της αλ Κάιντα στη Συρία, που διαβεβαιώνει πως έχει αποκηρύξει τον τζιχαντισμό κι έχει υιοθετήσει μετριοπαθή ρητορική, βρίσκεται στο μικροσκόπιο ιδίως για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες - ιδίως τη χριστιανική, την κουρδική και αυτή των αλεβιτών.

Οι ηγέτες των συριακών εκκλησιών συμβουλεύουν τους χριστιανούς να περιορίσουν τους εορτασμούς των Χριστουγέννων φέτος, παρά τις διαβεβαιώσεις των ισλαμιστών που μόλις ανέλαβαν την εξουσία ότι είναι ελεύθεροι να ασκούν τη θρησκεία τους. Οι αυτοεπιβαλλόμενοι περιορισμοί αναδεικνύουν μία από τις κύριες προκλήσεις για τους νέους ισλαμιστές κυβερνήτες της Συρίας: την εδραίωση αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ μυριάδων μειονοτήτων, οι οποίες έχουν σημαδευτεί από δεκαετίες βάναυσης δικτατορίας και 13 χρόνια ανελέητου εμφυλίου πολέμου.

Υπενθυμίζεται επίσης ότι στις 18 Δεκεμβρίου, άγνωστοι άνοιξαν πυρ εναντίον μιας ελληνορθόδοξης εκκλησίας στην πόλη Χάμα, εισέβαλαν στον περίβολο και προσπάθησαν να καταστρέψουν έναν σταυρό, ενώ έσπασαν και επιτύμβιες στήλες σε ένα νεκροταφείο, ανέφερε η εκκλησία σε ανακοίνωσή της.

Ωστόσο, την παραμονή των Χριστουγέννων, σε μια εκκλησία στο ιστορικό κέντρο της Δαμασκού, περιτριγυρισμένη από περίπου 500 πιστούς που έψαλλαν ψαλμούς, μπορούσε να αναπνεύσει κανείς με ανακούφιση. «Δεν ήταν εύκολο να συγκεντρωθούμε υπό τις παρούσες συνθήκες και να προσευχηθούμε με χαρά, αλλά δόξα τω Θεώ, τα καταφέραμε», δήλωσε η Λατίφα στο AFP κατά τη λειτουργία στον Συριακό Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου της πρωτεύουσας.

Λίγος κόσμος στη Βηθλεέμ

Κάτω από έναν όμορφο χειμωνιάτικο ήλιο στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, λίγος κόσμος περπατά γύρω από τον Ναό της Γέννησης στη Βηθλεέμ, κοιτίδα του Χριστιανισμού, όπου για δεύτερη συνεχή χρονιά τα Χριστούγεννα γιορτάζονται χωρίς μεγαλοπρέπεια με φόντο τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας.

Αστυνομικοί, στρατιώτες, αξιωματούχοι και δημοσιογράφοι είναι σχεδόν οι μόνοι στην περιοχή του Ναού της Γέννησης, που χτίστηκε πάνω από το σπήλαιο στο οποίο γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός, σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση. Ένα μεγάλο έλατο έχει τοποθετηθεί για τα Χριστούγεννα στην παρακείμενη Πλατεία της Φάτνης, αλλά, όπως και πέρυσι, οι τοπικές αρχές αποφάσισαν να μην διοργανώσουν μεγάλες εορταστικές εκδηλώσεις.

«Δεν βάλαμε δέντρο, δεν στολίσαμε τους δρόμους», είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Άντον Σαλμάν, δήμαρχος της Βηθλεέμ, μιας πόλης στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη που βρίσκεται περίπου δέκα χιλιόμετρα από την Ιερουσαλήμ, στην άλλη πλευρά του διαχωριστικού τείχους του Ισραήλ. «Θέλουμε (...) να δείξουμε στον κόσμο ότι η Παλαιστίνη εξακολουθεί να υποφέρει από την ισραηλινή κατοχή και την αδικία», τόνισε ο Σαλμάν.

Μπροστά από ένα κτίριο του δήμου, με μια ονομασία πιο επίκαιρη ίσως από ποτέ, το Κέντρο Ειρήνης της Βηθλεέμ (Bethlehem Peace Center), υπαίθριοι πωλητές καλαμποκιού περιμένουν απεγνωσμένα πελάτες πίσω από τις κατσαρόλες τους που αχνίζουν. Ο 57χρονος Μοχάμαντ Αουάντ πουλάει καφέ για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα στους πρόποδες του τεμένους Ομάρ, του οποίου ο κομψός μιναρές «κοιτά» τον Ναό της Γέννησης και είναι μια από τις σπάνιες φορές που ο κόσμος είναι τόσο λίγος. «Οι δουλειές πήγαιναν καλά πριν από τον πόλεμο, αλλά δεν υπάρχει κανείς εκεί τώρα. Είναι πολύ δύσκολο», λέει ο πωλητής, φορώντας την κεφίγιε (την παραδοσιακή παλαιστινιακή μαντίλα). «Ελπίζω ότι ο πόλεμος στη Γάζα θα τελειώσει και οι τουρίστες θα επιστρέψουν».

Περισσότεροι από 45.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί έπειτα από 14 μήνες της στρατιωτικής εκστρατείας του Ισραήλ ως αντίποινα στον παλαιστινιακό θύλακα, με τα θύματα στην πλειονότητά τους να είναι άμαχοι, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγείας της κυβέρνησης της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, που θεωρούνται αξιόπιστα από τον ΟΗΕ. Οι πρόσφατες έμμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς αναπτέρωσαν τις ελπίδες για μια συμφωνία εκεχειρίας.

Η παλαιότερη χριστιανική εκκλησία αναμένεται να έχει περισσότερο κόσμο για τη μεταμεσονύκτια λειτουργία την οποία θα χοροστατήσει ο Λατίνος Πατριάρχης της Ιερουσαλήμ, Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλα. Ακόμα και χωρίς εορταστικό κλίμα λόγω του πολέμου οι Χριστιανοί στους Αγίους Τόπους -περίπου 185.000 στο Ισραήλ και 47.000 στα παλαιστινιακά εδάφη- καταφεύγουν εκεί για να προσευχηθούν. «Θα προσευχηθούμε και θα ζητήσουμε από τον Θεό να δώσει τέλος στα βάσανά μας, να φέρει σε αυτή την περιοχή του κόσμου την ειρήνη που περιμένει, την ειρήνη που έφερε στον κόσμο ο Ιησούς», λέει ο δήμαρχος της Βηθλεέμ.

«Βουβά» Χριστούγεννα και στην Ουκρανία

Τα φετινά Χριστούγεννα σηματοδοτούν την τρίτη χρονιά που οι γιορτές στο Κίεβο εκτυλίσσονται υπό τη σκιά των συνεχιζόμενων συγκρούσεων, σε πλήρη αντίθεση με τις προπολεμικές γιορτές που κάποτε γέμιζαν την καρδιά της πόλης με χαρά και ζωντάνια. Παραδοσιακά, η πλατεία Sophiyivska φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη χριστουγεννιάτικη αγορά της Ουκρανίας, που έσφυζε από πολύχρωμους πάγκους και χαρούμενα πλήθη. Ωστόσο, φέτος, το σκηνικό είναι αξιοσημείωτα υποτονικό, με λίγους μόνο αυτοσχέδιους πωλητές να κατακλύζουν την πλατεία.

Το κεντρικό σημείο της πλατείας, ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο, στέκεται ως μια οδυνηρή υπενθύμιση του παρελθόντος. Με ύψος 15 μέτρα, αυτό το τεχνητό δέντρο, κατασκευασμένο από λευκά συνθετικά κλαδιά, χρηματοδοτήθηκε από δωρεές τοπικών επιχειρηματιών. Αντί για τα γνωστά στολίδια, το δέντρο κοσμείται από μικρές πλακέτες με κωδικούς QR που συνδέονται με διάφορες ουκρανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις. Οι επισκέπτες μπορούν να σκανάρουν αυτούς τους κωδικούς για να συνεισφέρουν απευθείας στη στήριξη του ουκρανικού στρατού.

Πάντως, η σημερινή ατμόσφαιρα στο Κίεβο δείχνει να είναι μια ατμόσφαιρα αντοχής και ελπίδας. Καθώς η πόλη αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που επιβάλλει η συνεχιζόμενη σύγκρουση, η κοινότητα επιδεικνύει ανθεκτικότητα, αλληλεγγύη και δέσμευση για αλληλοϋποστήριξη. Το αλλοιωμένο τοπίο των Χριστουγέννων στο Κίεβο αντικατοπτρίζει όχι μόνο τις φυσικές αλλαγές που επέφερε ο πόλεμος αλλά και το αδάμαστο πνεύμα των ανθρώπων του.

Ενώ το εορταστικό πνεύμα μπορεί να έχει εξασθενίσει, η αίσθηση της ενότητας και του σκοπού παραμένει ισχυρή μεταξύ των κατοίκων. Πολλοί ντόπιοι έχουν προσαρμόσει τις εορταστικές τους παραδόσεις ώστε να περιλαμβάνουν πράξεις γενναιοδωρίας και υποστήριξης για όσους έχουν πληγεί από τον πόλεμο. Πραγματοποιούνται κοινοτικές συγκεντρώσεις, αν και μικρότερες, όπου οικογένειες και φίλοι συναντιούνται για να μοιραστούν ιστορίες, φαγητό και ελπίδα για καλύτερες μέρες στο μέλλον.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζονται κατά τη διάρκεια αυτής της εορταστικής περιόδου είναι βαθιές, ωστόσο η ατμόσφαιρα ανθεκτικότητας είναι αισθητή. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή μηνυμάτων ελπίδας και αλληλεγγύης, με πολλούς ανθρώπους να δημοσιεύουν τις συνεισφορές τους στο στρατό και σε τοπικές φιλανθρωπικές οργανώσεις. Αυτή η μετατόπιση της εστίασης προς την υποστήριξη της κοινότητας καταδεικνύει τον βαθύ αντίκτυπο της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην καθημερινή ζωή.

Καθώς προχωρά η περίοδος των διακοπών, παραμένει μια υποβόσκουσα προσδοκία για την επιστροφή της ειρήνης και της ομαλότητας στην περιοχή. Οι κάτοικοι του Κιέβου συνεχίζουν να αγαπούν τις παραδόσεις τους, βρίσκοντας νέους τρόπους να γιορτάζουν και να υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Η ιστορία των Χριστουγέννων στο Κίεβο φέτος δεν είναι μόνο μια ιστορία απώλειας.

Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι συναντήθηκε με εκπροσώπους του Ουκρανικού Συμβουλίου Εκκλησιών και Θρησκευτικών Οργανώσεων και τους συνεχάρη για τις επερχόμενες γιορτές - Χριστούγεννα και Χανουκά. «Θέλω να σας ευχαριστήσω που είστε μαζί με τον ουκρανικό λαό, που στηρίζετε τους ανθρώπους, που προσεύχεστε για όλους μας. Προσεύχεστε καθημερινά για τους πολεμιστές μας - για εκείνους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, για εκείνους που είναι τραυματισμένοι και για εκείνους που, δυστυχώς, δεν είναι μαζί μας, καθώς και για τους πολίτες Ουκρανούς που εργάζονται, ζουν και σπουδάζουν στο κράτος», δήλωσε. Ο Ουκρανός πρόεδρος εξέφρασε ιδιαίτερη ευγνωμοσύνη προς τους ιερείς που υποστηρίζουν τους υπερασπιστές στο μέτωπο και εξέφρασε την ελπίδα ότι η στρατιωτική ιεροσύνη θα συνεχίσει να αναπτύσσεται.

Ο επικεφαλής του κράτους τόνισε ότι ο ρόλος του Ουκρανικού Συμβουλίου Εκκλησιών και Θρησκευτικών Οργανώσεων είναι σημαντικός για την υπεράσπιση της Ουκρανίας στον κόσμο. Εξάλλου, η Ρωσική Ομοσπονδία προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την εκκλησία της για να επηρεάσει τις απόψεις των Ουκρανών που έχουν φύγει στο εξωτερικό λόγω του πολέμου.