Την Κυριακή η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου Αλβανίας - Το φαβορί και το αουτσάιντερ

Ιστορικές στιγμές θα ζήσει αύριο Κυριακή (16/3) η ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία, καθώς αμέσως μετά την θεία λειτουργία τα μέλη της Ιεράς Συνόδου θα κληθούν να εκλέξουν τον διάδοχο του μακαριστού Αρχιεπίσκοπου Αλβανίας Αναστάσιου.

Σε επίσημη ανακοίνωσή της την Πέμπτη (13/3) η Ιερά Σύνοδος της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας ανήγγειλε ότι η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή Β΄ των Νηστειών 16 Μαρτίου 2025, στο Συνοδικό Κέντρο μετά τη Θεία Λειτουργία. Μάλιστα στην ανακοίνωση επισημαίνεται ότι η διαδικασία θα ακολουθήσει τις διατάξεις του Καταστατικού της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας.

Ο θάνατος του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου ή η κοίμηση του, κατά την Εκκλησία, ήταν ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία της ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία, αλλά και στις διορθόδοξες σχέσεις.

Ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα είναι ο πρώτος που θα εκλεγεί, μιας και ο αναγεννητής της Εκκλησίας ο μακαριστός Αναστάσιος είχε διοριστεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Πώς θα γίνει η εκλογή

Επτά είναι οι εκλέκτορες που με την «τιμία ψήφο» τους  θα κληθούν να αναδείξουν τον διάδοχο του Αναστάσιου. Σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας τα μέλη της Ιεράς Συνόδου καλούνται σε συνεδρίαση

Η Σύνοδος αποτελείται από τους μητροπολίτες Βερατίου Aστιο, Δυρραχίου και Κορυτσάς Ιωάννη, Αργυροκάστρου Δημήτριο, Απολλωνίας και Φίερι Νικόλαο, Ελμπασάν Αντώνιο, Αμαντίας Ναθαναήλ και Κρούγιας Αναστάσιο. Αυτοί θα κληθούν να αναδείξουν τον νέο Αρχιεπίσκοπο.

Όπως όλα δείχνουν ο επικρατέστερος να εκλεγεί είναι ο μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης, ένας Αλβανός το γένος, που ήταν και ο πρώτος επίσκοπος που χειροτόνησε ο μακαριστός Αναστάσιος πίσω στα 1998. Από τότε και μέχρι ο Αναστάσιος να κοιμηθεί εν κυρίω, ο Ιωάννης ήταν το δεξί του χέρι, τον συνόδευε σε επίσημες εκκλησιαστικές επισκέψεις του στο εξωτερικό και βρισκόταν πάντα στα δεξιά του σε μια εξόχως τιμητική θέση, ως ο παλαιότερος στην ιεραρχία και βέβαια ως αδιαφιλονίκητος διάδοχός του.

Ωστόσο, ο καταστατικός χάρτης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας και συγκεκριμένα στο άρθρο 3 για την επιλογή διαδόχου αφήνει ένα «παραθυράκι». Ειδικότερα αναφέρει ότι ο ηγέτης πρέπει να έχει την αλβανική υπηκοότητα, αλλά «σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να γίνει εξαίρεση με απόφαση του Εκκλησιαστικού Κληρικολαϊκού Συμβουλίου και της Ιεράς Συνόδου».

Ποιος είναι ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης

Ο μητροπολίτης Ιωάννης (αλβανικά: Mitropolit Joan‎‎, κατά κόσμον Φατμίρ Πελούσι, αλβανικά: Fatmir Pelushi‎‎) γεννήθηκε το 1956 και σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού της Βοστώνης. Τον Φεβρουάριο του 1994 χειροτονήθηκε διάκονος, ενώ μερικούς μήνες αργότερα έλαβε τον βαθμό του πρεσβυτέρου. είναι Αλβανός ορθόδοξος ιεράρχης. Στις 20 Ιουλίου 1998 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Κορυτσάς στον Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Ο μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης εκτιμάται ότι θα είχε ισχυρή αποδοχή από το πολιτικό κατεστημένο των Τιράνων. Ο Έντι Ράμα, αλλά και ισχυροί πολιτικοί κύκλοι στην Αλβανία ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι τον Αναστάσιο. Πολέμησαν τον μακαριστό, ενώ έθεσαν κάθε δυνατό πρόσκομμα για την λειτουργία της ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ανάδειξη ενός Αλβανού το γένος Αρχιεπισκόπου ενδεχομένως να βελτίωνε την αντίληψη των Αλβανών πολιτικών απέναντι στην ορθόδοξη Εκκλησία που την θεωρούν ως βραχίονας της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας, μιας και -τουλάχιστον τις δεκαετίες του 1990 και 2000 η πλειοψηφία των πιστών προέρχονταν από την εθνική ελληνική μειονότητα. Από τότε η πληθυσμιακή σύνθεση της Εκκλησίας έχει αλλάξει μέσα από την είσοδο πολλών Αλβανών το γένος στην ορθοδοξία. 

Το αουτσάιντερ

Υπάρχει όμως κάποιος που θα μπορούσε να προβάλλει ως αντίπαλο δέος. Επισήμως κανένας δεν θεωρεί ότι μπορεί να κλονιστεί η υποψηφιότητα του Ιωάννη, ωστόσο στο εκκλησιαστικό παρασκήνιο υπάρχουν φωνές που λένε ότι ο Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου ο Μητροπολίτης Αμαντίας Ναθαναήλ, Έλληνας το γένος, θα μπορούσε να προβάλλει εαυτόν ως αντίπαλος. Η πιθανή υποψηφιότητα ενός Έλληνα εκτιμάται ότι θα πυροδοτούσε σφοδρές πολιτικές αντιδράσεις στα Τίρανα. 

Ο Μητροπολίτης Αμαντίας κ. Ναθαναήλ, γεννήθηκε το 1957 στα Τρίκαλα, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Θεσσαλονίκης ενώ ξεκίνησε την εκκλησιαστική του πορεία ως αγιορείτης μοναχός στη Μεγίστη Λαύρα. Το έτος 1991, ακολούθησε τον μακαριστό Αναστάσιο στην Αλβανία και συμμετείχε ενεργά στο ιεραποστολικό έργο για την ανασυγκρότηση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας από τα ερείπια του αθεϊστικού εξοντωτικού διωγμού. Το 2012 εκλέχθηκε Επίσκοπος Αμαντείας, ενώ το 2016 ανυψώθηκε σε μητροπολίτη και έκτοτε διατελεί Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου.

Πώς μπορεί να επηρεάσει η πιθανή εκλογή του Ιωάννη τις διορθόδοξες σχέσεις

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει καταδικάσει από το 1871 τον εθνικισμό ή εθνοφυλετισμό όπως λέγεται στην εκκλησιαστική ορολογία, ωστόσο το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει φροντίσει να δημιουργήσει διαχωριστικές γραμμές αντιδρώντας έντονα στις βαθιές ελληνικές επιρροές που υπάρχουν τόσο στην καθολική όσο και στην ορθόδοξη Εκκλησία. Η Ρωσία που βλέπει την Εκκλησία ως βραχίονα εξωτερική πολιτικής, ακολουθεί μια σταθερή τακτική «διαίρει και βασίλευε» απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

Κάπως έτσι, όπου το Φανάρι εκχωρούσε αυτοκεφαλία (Σερβία, Βουλγαρία, Πολωνία, Τσεχία) αλλά και σε παλαίφατα Πατριαρχεία όπως της Αντιόχειας και πιο πρόσφατα των Ιεροσολύμων, προσπαθούσε να επηρεάσει με διάφορους τρόπους τα εσωτερικά πράγματα και να απομακρύνει αυτές τις Εκκλησίες από την Κωνσταντινούπολη. 

Πράγματι, το Πατριαρχείο της Αντιόχειας από τον θάνατο του Ιγνάτιου τη δεκαετία το 2012 και -τουλάχιστον- έως την πτώση του Άσαντ δρούσε σκληροπυρηνικά ως δορυφόρος της Μόσχας. Αντίστοιχη στάση ακολουθούν και οι δυο μικρές αυτοκέφαλες Εκκλησίες της Τσεχίας και της Πολωνίας που υπακούν πιστά στα κελεύσματα της Μόσχας, ενώ αντίστοιχη στάση έχουν και τα Πατριαρχεία της Σερβίας και της Βουλγαρίας. 

Εκτιμάται ότι η επόμενη ημέρα στην Αλβανία θα προσδέσει ακόμα περισσότερο την Εκκλησία στο άρμα της Μόσχας. Ο Αναστάσιος από το 2018 είχε αρχίσει να απομακρύνεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με αφορμή το αυτοκέφαλο στην Ουκρανία. Πολλές φορές με επίσημες ανακοινώσεις του καυτηρίαζε τη στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο ουκρανικό ζήτημα, κάτι που είχε ερμηνευτεί ως απόλυτη συμπόρευση του με τον Μόσχας Κύριλλο. 

Ο μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης παρότι γαλουχήθηκε στο πλευρό του Αναστάσιου δεν έχει καλλιεργήσει θερμές εκκλησιαστικές σχέσεις με την ελληνόφωνη ορθοδοξία. Πώς μπορεί όμως ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, εάν επιβεβαιωθούν οι φήμες που φέρουν τον Κορυτσάς Ιωάννη ως τον επικρατέστερο, να επηρεάσει την εκκλησιαστική διπλωματία;

Κατά ορισμένες εκκλησιαστικές πηγές ο Ιωάννης δεν θα προκαλέσει, εάν εκλεγεί, αλλά θα ακολουθήσει μια τακτική χαμηλών τόνων, αντίστοιχη της μέχρι σήμερα πορείας του, που διαχειρίζεται τα καθημερινά ζητήματα της Μητρόπολης Κορυτσάς, χωρίς να εμπλέκεται εμφανώς και με δημόσιες παρεμβάσεις στις διεκκλησιαστικές σχέσεις.

Είναι περισσότερο από προφανές ότι ο Αναστάσιος έχει εδώ και χρόνια έχει γαλουχήσει τον Ιωάννη αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία στις διορθόδοξες ισορροπίες, εάν μάλιστα ο διάδοχός του Αναστάσιου επιλέξει να ακολουθήσει την γραμμή του προκατόχου του στις εκκλησιαστικές σχέσεις εκτιμάται ότι θα προσδεθεί ακόμα περισσότερο στο άρμα της Ρωσίας. Μάλιστα, βαρόμετρο θα αποτελέσει το αν επισκεφθεί ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας το Φανάρι, καθώς κατά το εκκλησιαστικό πρωτόκολλο κάθε νέος προκαθήμενος πρέπει να προχωρήσει σε επίσημες επισκέψεις σε όλες τις ορθόδοξες Εκκλησίες με σειρά ιεραρχίας και ξεκινώντας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ωστόσο οι δυο νέοι Πατριάρχες σε Σερβία και Βουλγαρία που έχουν εκλεγεί το 2021 και 2024 αντίστοιχα δεν έχουν επισκεφθεί το Φανάρι, καθώς ακολουθούν πιστά τα κελεύσματα της Μόσχας. Αν και ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας ακολουθήσει αυτή την τακτική τότε όλα θα είναι ξεκάθαρα.