AI και social media: Ποιες χώρες τα πήγαν καλύτερα στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης το 2024

Αν κάτι χαρακτήρισε έντονα τη χρονιά που έφυγε, ήταν ο απίστευτα μεγάλος αριθμός εκλογικών αναμετρήσεων που διεξήχθησαν ανά τον κόσμο.

Στη διάρκεια του 2024 ψήφισαν πάνω από 1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε περισσότερες από 70 εκλογές κατά τη διάρκεια του έτους, καθιστώντας το 2024 τη μεγαλύτερη εκλογική χρονιά στην ανθρώπινη ιστορία, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια (IDEA).

Μόνο η Ευρώπη, το 2024, είχε ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές στη Φινλανδία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τη Γεωργία, την Ουγγαρία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία, τη Λιθουανία, τη Μολδαβία, τη Σλοβακία και τη Ρουμανία καθώς και τον πρώτο γύρο προεδρικών εκλογών στην Κροατία. Εκλογές για την ανάδειξη προέδρου είχαν και οι ΗΠΑ.

Με τέτοια συχνότητα εκλογικών αναμετρήσεων και με την τεχνολογία -ειδικά στην τεχνητή νοημοσύνη- να έχει «εκτοξευτεί», τα βλέμματα όλων από την αρχή της χρονιάς, ήταν στραμμένα στο κατά πόσο οι νέες τεχνικές παραπληροφόρησης θα παρενέβαιναν στη δημοκρατική διαδικασία για να «νοθεύσουν» τη λαϊκή βούληση.

Το Euronews Next εξέτασε το βαθμό επιτυχίας των διάφορων χωρών του κόσμου, όσον αφορά την προστασία των πολιτών από την διαδικτυακή παραπληροφόρηση στη διάρκεια του 2024.

Οι ειδικοί στις τεχνικές παραπληροφόρησης υποστηρίζουν ότι την περασμένη χρονιά πολλές χώρες κατάφεραν να περιορίσουν ένα ευρύ φάσμα ψεύτικων ή παραπλανητικών πληροφοριών και το περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από την τεχνητή νοημοσύνη είχε τελικά μικρότερο αντίκτυπο από το αναμενόμενο.

Μικρότερη η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης

Μεγαλύτερος παράγοντας ανησυχίας υπήρξε η εξέλιξη στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης που υποτίθεται ότι θα «όπλιζε» τα κακόβουλα κέντρα με πολύ πιο αποτελεσματικά «όπλα» προπαγάνδας.

Όμως, όταν η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιήθηκε στις φετινές εκλογικές εκστρατείες, δεν έγινε με τον τρόπο που προέβλεπαν οι ειδικοί.

Υπήρχαν λιγότερα deepfakes που δημιουργήθηκαν με κακόβουλη πρόθεση, και αντ' αυτού τα περισσότερα βίντεο που δημιουργήθηκαν από την τεχνητή νοημοσύνη είτε ταπείνωναν είτε δόξαζαν τους υποψηφίους, όπως δήλωσαν οι ειδικοί στο Euronews Next.

Υπήρξαν μερικά μεμονωμένα παραδείγματα χρήσης της AI για τη δημιουργία deepfakes με σκοπό την παραπλάνηση, όπως ο παραγόμενος από την τεχνητή νοημοσύνη ήχος ενός εθνικού ύμνου για την υποστήριξη του Γάλλου Ζορντάν Μπαρντελά, ψεύτικα διαφημιστικά βίντεο με τον πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας, Ρίσι Σούνακ, ή εικόνες που δημιουργήθηκαν από την τεχνητή νοημοσύνη με την Τέιλορ Σουίφτ και τους θαυμαστές της να υποστηρίζουν τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Όλα αυτά αναγνωρίστηκαν γρήγορα και διαψεύστηκαν.

«Δίχτυ» προστασίας στην προπαγάνδα μέσω AI

«Η τεχνητή νοημοσύνη ήταν ένα εργαλείο που εμφανίστηκε μόλις πριν από δύο χρόνια... μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι αυτά τα εργαλεία δεν είναι αρκετά ώριμα», δήλωσε ο Γιώργος Βέρδη, συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).

Άλλες μέθοδοι διάδοσης της παραπληροφόρησης χρησιμοποιούνται συχνότερα από την τεχνητή νοημοσύνη και εξακολουθούν να είναι αποτελεσματικές, δήλωσε, από την πλευρά της, η Licinia Güttel από το Ινστιτούτο Διαδικτύου της Οξφόρδης.

Ορισμένες χώρες είχαν επίσης θεσπίσει νομοθεσία για να περιορίσουν τη διάδοση της παραπληροφόρησης που δημιουργείται από την τεχνητή νοημοσύνη.

Στην ΕΕ, ορισμένες εταιρείες Μεγάλης Τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης υπέγραψαν έναν Κώδικα Πρακτικής για την Παραπληροφόρηση (CoP) πριν από τις εκλογές, όπου δεσμεύτηκαν να θέσουν σε εφαρμογή ένα σύστημα ταχείας αντίδρασης για τον εντοπισμό και τη διακοπή της διάδοσης ψευδών πληροφοριών, σύμφωνα με το Κέντρο Διαφάνειας της ΕΕ για τον Κώδικα Παραπληροφόρησης.

Όσο ισχυρότερη η δημοκρατία, τόσο ισχυρότερη η προστασία

Σε γενικές γραμμές, οι χώρες χωρίς δημοκρατία ή με νεότερες, πιο εύθραυστες δημοκρατίες είχαν υψηλότερα ποσοστά παραπληροφόρησης, καθ’ όλη τη διάρκεια του εκλογικού έτους, δήλωσε η Güttel.

Οι Ρώσοι, οι οποίοι ψήφιζαν στις προεδρικές τους εκλογές τον Μάρτιο, είδαν περισσότερες αφηγήσεις υπέρ του Πούτιν πριν από την ψηφοφορία, παρόλο που ήταν «εγγυημένο» ότι θα κέρδιζε τις εκλογές, πρόσθεσε η Güttel.

Ο Paolo Cesarini, διευθυντής προγράμματος του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων Ενημέρωσης (EDMO), δήλωσε ότι υπάρχει ένα ολόκληρο «οικοσύστημα» υποστήριξης σε πιο καθιερωμένες δημοκρατίες όπως η ΕΕ που ήταν αρκετά επιτυχημένο στην καταπολέμηση της ξένης παρέμβασης με τη μορφή παραπληροφόρησης πριν από τις εκλογές.

Οι πρόσθετες νομοθετικές προστασίες, όπως ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) και ο νόμος για τις ψηφιακές αγορές (DMA), ανάγκασαν ορισμένες μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το TikTok, το Instagram, το Facebook και άλλες, να κάνουν εκτιμήσεις συστημικού κινδύνου για να αξιολογήσουν πώς διαδίδεται η παραπληροφόρηση στις πλατφόρμες τους και να βρουν τρόπους για τον μετριασμό τους, σημείωσε ο Βέρδη.

Η «ανθεκτικότητα» της Φινλανδίας

Τον Ιανουάριο, η Φινλανδία πήγε στις κάλπες για να επιλέξει τον επόμενο πρόεδρό της.

Ενώ η προετοιμασία για την ημέρα της ψηφοφορίας ήταν σε μεγάλο βαθμό ευχάριστη, ήρθαν κατηγορίες από το Κόμμα των Φινλανδών για μια επιχείρηση «υβριδικής επιρροής» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό την υποβάθμιση των υποψηφίων τους.

Οι λογαριασμοί που προέβαλαν αυτούς τους ισχυρισμούς προσπάθησαν επίσης να δυσφημίσουν το Yle, τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της χώρας, και προώθησαν αντιμεταναστευτικό, αντιμουσουλμανικό περιεχόμενο, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Euronews εκείνη την εποχή.

Η Faktabaari, μια φινλανδική ΜΚΟ που ελέγχει την εγγυρότητα γεγονότων, διαπίστωσε επίσης ότι ένα «φαινόμενο διοχέτευσης», στο YouTube κατεύθυνε πολλούς Φινλανδούς ψηφοφόρους προς ακροδεξιά βίντεο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, τα οποία «ενδεχομένως επηρέασαν τις απόψεις τους».

Η Faktabaari, μια φινλανδική ΜΚΟ που ελέγχει την εγγυρότητα γεγονότων, διαπίστωσε επίσης ότι ένα «φαινόμενο διοχέτευσης», στο YouTube κατεύθυνε πολλούς Φινλανδούς ψηφοφόρους προς ακροδεξιά βίντεο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, τα οποία «ενδεχομένως επηρέασαν τις απόψεις τους».

Ρουμανία: Η προσπάθεια παραπληροφόρησης απέτυχε

Στις πρόσφατες εκλογές στη Ρουμανία σημειώθηκε μια συγκλονιστική νίκη στον πρώτο γύρο από τον Καλίν Γκεοργκέσκου, μια προσωπικότητα από το χώρο του εθνικισμού και της ακροδεξιάς που χρησιμοποίησε κατά κόρον τα social media.

Οι εκλογές ακυρώθηκαν λόγω των αναφορών των μυστικών υπηρεσιών για επιθετική ανάμειξη της Μόσχας μέσω μιας αντιδυτικής προπαγανδιστικής εκστρατείας, κυρίως στο TikTok, με στόχο την αλλαγή της ψηφοφορίας.

Η Μόσχα υποστηρίζει ότι δεν παρενέβη στις εκλογές, ανέφερε το BBC.

Ο Paolo Cesarini, διευθυντής προγράμματος του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων Ενημέρωσης (EDMO) ανέφερε ότι αυτό που συμβαίνει στη Ρουμανία επιβεβαιώνει ότι η άσκηση νομοθετικής πίεσης στις εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης είναι το σωστό παιχνίδι, δεδομένου του κύματος παραπληροφόρησης που προέρχεται από αυτές τις πλατφόρμες.

Τι επιφυλάσσει το 2025

Το επόμενο έτος θα είναι ένα ακόμη σημαντικό έτος εκλογών, με εθνικές εκλογές να αναμένονται στη Λευκορωσία, την Αλβανία, την Τσεχία, τη Γερμανία, το Κοσσυφοπέδιο, τη Νορβηγία, την Πολωνία και μια δεύτερη προσπάθεια για τις εκλογές στη Ρουμανία.

Ενώ το 2024 η τεχνητή νοημοσύνη δεν έπαιξε απαραίτητα τόσο μεγάλο ρόλο όσο αρχικά εκτιμήθηκε, ο Βέρδη πιστεύει ότι είναι κάτι που οι ειδικοί πρέπει ακόμη να ρυθμίσουν, επειδή η τεχνολογία θα συνεχίσει να βελτιώνεται.

Η εγχώρια παραπληροφόρηση συνεχίζεται και πέρα από έναν εκλογικό κύκλο, δήλωσε ο Cesarini, οπότε πρέπει να θυμόμαστε τη μακροπρόθεσμη στρατηγική των κακόβουλων φορέων που την δημιουργούν.

«Είναι ένα μάθημα για να μην αφήσουμε τώρα την επαγρύπνηση να μειωθεί, αλλά να κινηθούμε πιο δυναμικά και με περισσότερη ενέργεια... για να εντοπίσουμε αυτές τις εκστρατείες», είπε.