25η Μαρτίου: Οι γυναίκες της Επανάστασης του 1821 - Μαχήτριες, αγωνίστριες και περήφανες

Παρά τους αυστηρούς κοινωνικούς περιορισμούς της εποχής, οι γυναίκες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στον αγώνα για την ελευθερία.

Γαλουχημένες μέσα στις σκληρές συνθήκες της οθωμανικής κυριαρχίας, όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ανταποκρίθηκαν με αποφασιστικότητα. Ορισμένες μάλιστα, όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Μαντώ Μαυρογένους, αλλά και πολλές άλλες λιγότερο γνωστές, πήραν τα όπλα και στάθηκαν γενναία στο πλευρό των ανδρών.

Ωστόσο, η πλειονότητα των γυναικών συνέβαλε με άλλους τρόπους, στηρίζοντας την τροφοδοσία των στρατευμάτων, φροντίζοντας τα παιδιά τους και διατηρώντας τα νοικοκυριά τους κατά την απουσία των ανδρών στον πόλεμο.

Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα

Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771–1825) υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης. Κατάγονταν από την Ύδρα και γεννήθηκε στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης, όπου κρατούνταν ο πατέρας της, Σταυριανός Πινότσης.

Παντρεύτηκε δύο φορές: πρώτα τον Δημήτριο Γιάννουζα και στη συνέχεια τον Σπετσιώτη πλοιοκτήτη Δημήτριο Μπούμπουλη, οι οποίοι σκοτώθηκαν από Αλγερινούς πειρατές. Η περιουσία που της άφησαν, καθώς και η δική της επιχειρηματική δραστηριότητα, της επέτρεψαν να χρηματοδοτήσει την Επανάσταση, αγοράζοντας πλοία και πολεμοφόδια.

Κατά την έναρξη του Αγώνα, διέθεσε το πλοίο της, τον «Αγαμέμνονα», και δημιούργησε δικό της εκστρατευτικό σώμα στις Σπέτσες. Ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας, προετοίμαζε την Επανάσταση προμηθεύοντας όπλα από το εξωτερικό.

Το 1824, όταν η Ελλάδα σπαρασσόταν από εμφύλιες διαμάχες, υπερασπίστηκε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ζητώντας την αποφυλάκισή του. Για τη δράση της συνελήφθη και εξορίστηκε στις Σπέτσες, χάνοντας την περιουσία της.

Τον Μάιο του 1825, ενώ προετοιμαζόταν για νέες μάχες, σκοτώθηκε σε συμπλοκή.

Η χειραφετημένη Μαντώ Μαυρογένους

Η Μαντώ Μαυρογένους (1796 ή 1797–1848) ξεχώρισε τόσο για τη δράση της στην Επανάσταση όσο και για το μορφωμένο και ανεξάρτητο πνεύμα της, επηρεασμένο από τις ιδέες του Διαφωτισμού.

Γεννημένη στην Τεργέστη, προερχόταν από εύπορη οικογένεια. Διέθεσε την περιουσία της για τον Αγώνα, εξοπλίζοντας πλοία και βοηθώντας στρατιώτες και τις οικογένειές τους. Συμμετείχε προσωπικά σε μάχες και έλαβε τιμητικά τον βαθμό της Αντιστράτηγου από τον Ιωάννη Καποδίστρια – μια μοναδική διάκριση για γυναίκα.

Ωστόσο, μετά την Επανάσταση, πέθανε πάμφτωχη στην Πάρο, έχοντας αφιερώσει τα πάντα στον αγώνα για την ανεξαρτησία.

Οι Σουλιώτισσες και ο ηρωικός τους αγώνας

Οι Σουλιώτισσες αψήφησαν κάθε αντίληψη περί γυναικείας αδυναμίας, πολεμώντας γενναία αντί να αναζητήσουν καταφύγιο. Ο ηρωισμός τους απαθανατίστηκε στη δημοτική παράδοση, με τον Χορό του Ζαλόγγου να συγκλονίζει την Ευρώπη τον Δεκέμβριο του 1803.

Σημαντικές μορφές ανάμεσά τους ήταν η Ελένη Μπότσαρη, η Χάιδω Σέχου, η Δέσπω Μπότση και η Χρυσούλα Μπότσαρη, που θυσιάστηκαν προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων.

Η αριστοκράτισσα Ελισάβετ Υψηλάντη

Η Ελισάβετ Υψηλάντη, μητέρα των Υψηλάντηδων και γνωστή ως «Πρωτομάνα των Φιλικών», υπήρξε από τις πρώτες που χρηματοδότησαν την προετοιμασία της Επανάστασης.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1821, το αρχοντικό της φιλοξένησε μια σημαντική σύσκεψη των Φιλικών, όπου λήφθηκε η απόφαση για την έναρξη του Αγώνα. Ο γιος της, Αλέξανδρος Υψηλάντης, συγκινημένος από τη στήριξή της, υπέγραψε τη διακήρυξή του με τη φράση: «Φιλώ το χέρι της μητρός μου».

Η γενναία Μόσχω Τζαβέλλα

Η Μόσχω Τζαβέλλα, σύζυγος του Λάμπρου Τζαβέλλα, έπαιξε ηγετικό ρόλο στην άμυνα του Σουλίου. Όταν ο Αλή Πασάς έστειλε ισχυρό απόσπασμα να καταλάβει την περιοχή, η Μόσχω ηγήθηκε 400 γυναικών, εξαπολύοντας αιφνιδιαστική επίθεση.

Η δράση της ενέπνευσε τον λαό και γέμισε δέος τους Οθωμανούς, επιβεβαιώνοντας πως οι γυναίκες του 1821 δεν υπήρξαν απλοί θεατές, αλλά ενεργά μέλη του Αγώνα.

Η ηρωϊκή καπετάνισσα Χαρίκλεια Δασκαλάκη

Κόρη, σύζυγος και μητέρα αγωνιστών. Ο σύζυγός της, Μιχαήλ Δασκαλάκης, ήταν απόγονος του Δασκαλογιάννη. Και οι τρεις γιοι της έπεσαν σε μάχες του 1866. Πρωταγωνίστησε στην πολιορκία του Αρκαδίου. Οι οπλαρχηγοί που βρίσκονταν στην μονή, προεξάρχοντος του ηγούμενου Γαβριήλ και, όπως λένε μερικοί, με τη σύμφωνη γνώμη της Χαρίκλειας Δασκαλάκη, η οποία συμμετείχε στα συμβούλια, αποφάσισαν να αντιταχθούν στην επίθεση του Μουσταφά Πασά μέχρις εσχάτων.

Την 8η Νοεμβρίου ο Μουσταφάς μετέφερε από το Ρέθυμνο πυροβόλο μεγάλης ολκής, για να καταρρίψει τη σιδερένια πύλη της μονής. Άρχισε ο κανονιοβολισμός. Η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, κλεισμένη σε ένα κελί με το γιο της Κωνσταντίνο και άλλους πολεμιστές, πολεμούσε ακατάβλητη και εμψύχωνε με το θάρρος της τους άλλους.

Τρεις φορές έτρεξε και αναστήλωσε τη σημαία του οπλαρχηγού γιου της, την οποία κατέρριπταν ο σφαίρες του εχθρού. Τέλος, την τέταρτη φορά, αφού έσπασε το κοντάρι, δίπλωσε τη σημαία, τη φίλησε και την έκρυψε στην αγκάλη της.. Από τους 950 πολιορκημένους στη Μονή γύρω στους 100 μόνο σώθηκαν η ηρωίδα Δασκαλάκη σώθηκε και επέζησε. Ενώ συνελήφθη μαζί με το γιο της, ο οποίος φονεύθηκε από τους Τούρκους , η Χαρίκλεια κατόρθωσε να διαφύγει. Μετά την επανάσταση εμφανίστηκε στην Αθήνα, έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για την πολιορκία του Αρκαδίου και την αυτοθυσία των πολιορκημένων.

Οι Περήφανες Χιώτισσες 

Η Χίος κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πολύ πλούσιο νησί, χάρη στις εμπορικές δραστηριότητες των κατοίκων της και, ιδίως, το εμπόριο της μαστίχας. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄, μόλις έμαθε, τον Μάρτιο του 1822, για την κήρυξη της επανάστασης στο νησί, εξαγριώθηκε θεωρώντας ότι οι κάτοικοι επέδειξαν αχαριστία απέναντι στα προνόμια που τους είχαν παραχωρηθεί από την Αυτοκρατορία. Έτσι, αποφάσισε να αποβιβάσει στο νησί 7 χιλιάδες στρατιώτες, οι οποίοι κατέσφαξαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Πολλές από τις Χιώτισσες που δεν σφαγιάστηκαν, αιχμαλωτίστηκαν για να πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης. Σημειώνεται ότι ο κύριος τρόπος ευτελισμού των γυναικών εκείνη την εποχή, ήταν η πώληση ως σκλάβων. Γυναίκες περήφανες, υπέμειναν τα απάνθρωπα μαρτύρια των Οθωμανών και, σε πολλές περιπτώσεις, προτίμησαν να αρνηθούν την τροφή, ώστε να πεθάνουν από την πείνα, παρά να σκλαβωθούν. Η συμπεριφορά των γυναικών της Χίου μετά τη σφαγή στο νησί καταγράφηκε από τους περιηγητές και ιστορικούς της εποχής και ενέπνευσε τον μεγάλο Γάλλο ζωγράφο Ευγένιο Ντελακρουά, που φιλοτέχνησε τον συγκλονιστικό πίνακά του “Η Σφαγή της Χίου”.