«Τερατούργημα!»: Όταν στήθηκε ο Πύργος του Άιφελ ο κόσμος δεν το πήρε τόσο καλά
Φαντάζεστε στην αρχαία Αθήνα, να ξεσηκώνονταν οι πολίτες και να κατηγορούσαν τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη πως ο «Παρθενώνας» που δημιουργούσαν, θα «βρώμιζε» τον αττικό ουρανό και θα αποτελούσε παράδειγμα προς αποφυγή για όλον τον πολιτισμένο κόσμο; Φαντάζομαι πως όχι...
Και όμως, κάπως έτσι ήταν η αντίδραση για ένα άλλο εμβληματικό μνημείο που έχει γίνει σήμα κατατεθέν μίας ολόκληρης μεγαλούπολης. Ο λόγος φυσικά για το Παρίσι και τον Πύργο του Άιφελ, ο οποίος -αν και δεν έχει καμία σχέση με τον απαράμιλλο Παρθενώνα της Αθήνας- αποτελεί το αδιαμφισβήτητο σύμβολο της πρωτεύουσας της Γαλλίας.
Αναμφίβολα αποτελεί το πιο δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο, καθώς και ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα κτίρια στον πλανήτη, κι όμως, όταν εγκαινιάστηκε ο Πύργος του Άιφελ, σαν σήμερα, 31 Μαρτίου του 1889, δεν προκάλεσε κάποια ιδιαίτερη έκπληξη. Το αντίθετο μάλιστα...
Από σύμβολο της προόδου... άχρηστος και τερατώδης
Η Γαλλία ήταν αποφασισμένη να μνημονεύσει τα 100 χρόνια από την αρχή της Γαλλικής Επανάστασης με μία τεράστια γιορτή, η οποία θα αναδείκνυε όλα τα εκπληκτικά επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα του αιώνα που έφευγε. Η Διεθνής Έκθεση ήταν μία τεράστια γιορτή, γεμάτη αυταρέσκεια και αυτοπεποίθηση για αυτή τη φοβερή εποχή της προόδου και της ευρωπαϊκής κυριαρχίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το κεντρικό αξιοθέατο, μέσα από το οποίο περνούσε το κοινό για να μπει στην έκθεση, ήταν ένας πύργος χτισμένος από τον Γουστάβο Άιφελ. Σε μία πόλη που φημιζόταν για την εκλεπτυσμένη της αρχιτεκτονική του 18ου και 19ου αιώνα, επρόκειτο για μία τρομακτική αντίθεση. Όπως το χαρακτήρισαν κάποια ΜΜΕ της εποχής, ήταν ένα τερατούργημα από σφυρήλατο σίδηρο, στερεωμένο πάνω σε βάσεις από τσιμέντο. Στον αντίποδα, σύμφωνα με τον Άιφελ, θα ήταν ένα πανηγυρικό δείγμα «όχι μόνο της τέχνης του σύγχρονου μηχανικού, αλλά και του αιώνα της Βιομηχανίας και της Επιστήμης, τον οποίο διανύουμε».
Αναπόφευκτα, πολλοί καλλιτέχνες έγιναν έξαλλοι και διαμαρτυρήθηκαν, με όλες τους τις δυνάμεις, ενάντια στην ανέγερση αυτού του «άχρηστου και τερατώδους πύργου». Είναι χαρακτηριστικό πως οι καθημερινές εφημερίδες γέμισαν με οργισμένες επιστολές από την καλλιτεχνική κοινότητα του Παρισιού.
«Τα ταπεινωμένα μας μνημεία θα χαθούν μέσα σε αυτό το αποτρόπαιο όνειρο. Και για τα επόμενα είκοσι χρόνια... θα βλέπουμε τη μισητή σκιά, αυτής της μισητής στήλης από βιδωμένες λαμαρίνες, να απλώνεται σαν λεκές από μελάνι».
Πόση ώρα θέλει να ανέβεις τον Πύργο με τα πόδια; Ο Άιφελ ξέρει...
Από την πλευρά του, ο Γουστάβος Άιφελ έμεινε ασυγκίνητος. Το έργο ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο μόλις χρόνια και σαν σήμερα, το 1889, ο Άιφελ ανέλαβε να οδηγήσει μία ομάδα αξιωματούχων και δημοσιογράφων στην κορυφή του υψηλότερου τότε κτίσματος στον κόσμο. Υπήρχε μόνο ένα μικρό προβληματάκι: Τα ασανσέρ δεν είχαν τεθεί ακόμη σε λειτουργία...
Έτσι ο... γενναίος Γουστάβος και η συνοδεία του ξεκίνησαν να ανεβαίνουν τα σκαλιά. Χρειάστηκε μία ολόκληρη ώρα και πολλοί από τους πολιτικούς δεν άντεξαν να πάνε πέρα από το πρώτο επίπεδο, όμως ο Άιφελ έφτασε μέχρι την κορυφή και από εκεί, στις 2:35 το μεσημέρι ξεδίπλωσε μία τεράστια γαλλική σημαία.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο αρχικός σχεδιασμός ήθελε τον Πύργο του Άιφελ να διαλύεται μετά από 20 χρόνια. Σύντομα, όμως, μετατράπηκε σε ένα αναντικατάστατο σύμβολο της Γαλλίας, αντικείμενο εθνικής υπερηφάνειας, εμβληματικό δείγμα σθένους ενάντια στη γερμανική εισβολή του 1914 και αδιάλλακτης αντίστασης στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Αποτελεί επίσης μία διαρκή υπενθύμιση πως, μερικές φορές, αγαπημένα εθνικά μνημεία ξεκινούν τις ζωές μας ως «τερατουργήματα» και «μισητές στήλες».
